Eginog
| Math | cantref  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Gwlad |  Cymru |
Roedd cantref Eginog yn un o dri chantref Ystrad Tywi yn nheyrnas Deheubarth. Ar wahanol adegau yn ei hanes cyn dyfodiad y Normaniaid bu dan reolaeth arglwyddi Ystrad Tywi, Seisyllwg a Deheubarth.
Gorweddai rhwng afon Tywi a phenrhyn Gŵyr yn ne-orllewin Cymru, ar lan Bae Caerfyrddin. I'r gorllewin ffiniai â Chantref Gwarthaf, i'r gogledd â'r Cantref Mawr a'r Cantref Bychan, ac i'r dwyrain â Nedd. Ymestynnai felly o Benfro hyd y Mynydd Du, gan gynnwys llawer o diroedd brasaf y rhan honno o Gymru.
Ymddengys i Eginog ymrannu'n fuan yn dri chwmwd a ddaeth i gymryd lle'r hen gantref fel uned weinyddol, i bob pwrpas, sef:
Yn wreiddiol nid oedd ond dau gwmwd yn Eginog, sef Cydweli a Gŵyr, ond rhannwyd Cydweli yn ddwy ran a rhoddwyd yr enw Carnwyllion ar hanner ddwyreiniol yr hen gantref tra chadwyd yr enw Cydweli ar y cwmwd newydd i'r gorllewin.
Roedd canolfannau pwysicaf y cantref yn cynnwys Llangyfelach a'i eglwys gysegredig i Ddewi Sant, Ystum Llwynarth (cartref Sant Illtud) a chlas Llandeilo Ferwallt. Mae lleoliad canolfan wleidyddol y cantref yn ansicr: Casllwchwr efallai.
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- John Edward Lloyd, A history of Wales: from the earliest times to the Edwardian conquest (Longmans, Green & Co, 1911; 3ydd arg. 1937)