Caer Bentir y Penrhyn Du

Caer Bentir Trwyn Ddu

Math	caer bentir
Daearyddiaeth
Lleoliad	Haroldston West
Sir	Yr Hafanau
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.79502°N 5.105179°W
Cod OS	SM8597015270
Cyfnod daearegol	Oes yr Haearn
Statws treftadaeth	heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Dynodwr Cadw	PE265

Bryngaer-bentir o Oes yr Haearn yw Bryngaer y Penrhyn Du (Saesneg: Black Point Rath), Sir Benfro, sy'n rhanol wedi'i amddiffyn yn naturiol gan glogwyni serth i'r Gorllewin a'r De. Rhwng 1889 a 1970 nid oedd llawer o erydu ond ers y 1970au, mae'r safle'n fregus iawn a llawer o'r gaer wedi diflannu i'r môr. Cofrestrwyd y fryngaer hon gan Cadw a chaiff ei hadnabod gyda'r rhif NPRN unigryw: 305331 achyfeirnod grid OS: SM8597015270.

Mae map OS, 1889 yn dangos fod y gaer wedi'i hamddiffyn gan glawdd crwm tua 120m o hyd gyda ffos allanol i'r gogledd a'r dwyrain. Roedd y fynedfa rhwng terfyny banc yn y pen deheuol ac ymyl y clogwyni. Roedd yn mesur tua 120m Gorll-Dwyrain a 35m Gogl-De; mae'n debygol hefyd, erbyn 1889 fod swm sylweddol eisoes wedi'i golli i'r môr.

Erbyn y 2000au roedd y difrod yn gwaethgu o ddydd i ddydd. Mae'n debyg bod y gaer heddiw rhwng 5m a 10m yn is nag yr oedd 100 mlynedd yn ôl, gyda chraciau enfawr wedi agor dros ei harwyneb sy'n gwneud ymweliad a'r safle'n beryglus iawn. Yn eironig, oherwydd y'r hollti a'r suddo hwn, mae tu fewn y cloddiau i'w gweld, a daeth sut y crewyd y clawdd amddiffynol i'r amlwg. Saif y clawdd i dros 3m o uchder yn fewnol a thros 5m uwchben gwaelod y ffos.

Cyd-destun

Lloches i gartrefi a gwersyllfeydd milwrol oedd y bryngaerau pentir hyn, a hynny llawer cyn y goresgyniad Rhufeinig; cafodd cryn lawer ohonyn nhw eu hatgyfnerthu a'u defnyddio, yng nghyfnod y Rhufeiniaid; er enghraifft Dinorben yng ngogledd Cymru. Oes aur bryngaerau gwledydd Prydain oedd rhwng 200 CC ac OC 43.

Dolenni allanol

• Sgan 3-D a wnaed yn y 1920au cynnar o'r safle.

Gweler hefyd

• Rhestr o fryngaerau Cymru
• Cylchoedd cerrig
• Rhestr copaon Cymru
• Llwythau Celtaidd Cymru