Dibwyllo

math o gamdriniaeth, twyllo rhywun er mwyn gwneud iddynt gwestiynu eu cof eu hunain

Mae dibwyllo (a elwir hefyd yn gasleitio) yn ymadrodd llafar a ddiffinnir yn fras fel twyllo rhwyun er mwyn gwneud iddynt gwestiynu eu cof eu hunain.[1] Mae'r term Saesneg (gaslighting) yn deillio o deitl y ffilm Americanaidd Gaslight o 1944, er na ddefnyddiwyd y term yn eang yn Saesneg nac yn Gymraeg tan ganol y 2010au.[2]

Dibwyllo
Mathcam-drin seicolegol, psychological manipulation, narcissistic abuse Edit this on Wikidata

Gellir defnyddio'r term hefyd i ddisgrifio person (sef "dibwyllwr" neu "gasleitiwr") sy'n cyflwyno gwybodaeth ffug i rywun, yn aml fel rhan o ymgyrch, i wneud iddynt "amau eu cof eu hunain o ddigwyddiadau ac i amau eu pwyll".[1] Yn aml, mae hyn er mantais i'r dibwyllwr ei hun, ond nid yw dibwyllo yn fwriadol bob tro.[3]

Charles Boyer, Ingrid Bergman, a Joseph Cotten yn y ffilm Gaslight (1944)

Dulliau cyffredin o ddibwyllo

golygu

Gwahanol dechnegau a ddefnyddir gan ddibwyllwyr i gamdrin eu dioddefwyr, fel drysu. Ar wahân i ddrysu, gallant ddefnyddio dulliau eraill gan gynnwys:[4]

Cuddio neu gelu ffeithiau

golygu

Mae'r camdriniwr yn esgus nad yw'n deall y dioddefwr.

Cwestiynu

golygu

Mae'r camdriniwr yn cwestiynu cof y dioddefwr er bod y dioddefwr wedi cofio digwyddiadau yn gywir.

Newid y pwnc

golygu

Mae camdriniwr yn newid pwnc y sgwrs a chwestiynu meddyliau'r dioddefwr ac wedyn yn rheoli'r sgwrs.

Trifialeiddio

golygu

Mae'r camdriniwr yn rheoli meddyliau'r dioddefwr, ac yn gwneud iddynt gredu nad yw eu meddyliau a/neu eu hanghenion yn bwysig.

Anghofio a gwrth-ddweud

golygu

Mae camdriniwr yn esgus anghofio yr hyn sydd wedi digwydd mewn gwirionedd; gall y camdriniwr gwrth-ddweud neu oedi pethau fel addewidion sy’n bwysig i’r dioddefwr. Tra bo pawb yn anghofio a gwrth-ddweud weithiau, mae'n bwysig nodi bod dibwyllwyr yn gwneud hynny'n rheolaidd heb gyfyngiadau allanol go iawn. Gall y dibwyllwr greu neu ffugio rhwystrau artiffisial i ganiatáu iddo'i hun wadu neu ohirio'r hyn sy'n bwysig i'r dioddefwr.

Cyfeiriadau

golygu
  1. 1.0 1.1 "Gaslighting". BydTermCymru. Llywodraeth Cymru. 21 Rhagfyr 2020. Cyrchwyd 14 Hydref 2022.
  2. Yagoda, Ben (12 Ionawr 2017). "How Old Is 'Gaslighting'?". The Chronicle of Higher Education (yn Saesneg). Cyrchwyd 16 Tachwedd 2022.
  3. DiGiulio, Sarah. "What is gaslighting? And how do you know if it's happening to you?". NBC News (yn Saesneg). Cyrchwyd 16 Tachwedd 2022.
  4. "Gaslighting Definition, Techniques and Being Gaslighted | HealthyPlace". HealthyPlace (yn Saesneg). Cyrchwyd 16 Tachwedd 2022.