Амет-Хан Султан
| Амет-Хан Султан | |||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||
| Çуралнă вăхăт | 20 юпа 1920 | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Вилнĕ вăхăт | 1 нарăс 1971 | ||||||||||||||||||||||
| Пăхăнулăх | СССР | ||||||||||||||||||||||
| Хисеп |
 | ||||||||||||||||||||||
| Çапăçусем/вăрçăсем | Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи | ||||||||||||||||||||||
| Чыславсем тата парнесем |
| ||||||||||||||||||||||
| Çыхăнусем |
С. Н. Анохин, И. Г. Борисов | ||||||||||||||||||||||
| Отставкăра | тĕрĕслекен вĕçевçĕ Жуковскири вĕçеве тĕпчекен институт | ||||||||||||||||||||||
Амет-Хан Султан — (20 юпа 1920 – 1 нарăс 1971), гварди майорĕ, икĕ хут Совет Союзĕн Паттăрĕ.[1][2][3][4] Указсен датисем - 24 çурла 1943, 29 çĕртме 1945.
Çентерӳсен ят-йышĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Андрей Симоновпа тата Михаил Быков авиаци историкĕсем тунă ят-йышра Амет-Хан 603 хут çапăçма вĕçсе тухса 150 сывлăш хирĕçĕвĕнче пĕччен тăшманăн 30 самолётне тата ушкăнра 19 самол́тне персе антарнă.[5][6]
| Д а т а | Тăшман | Самолет ӳкнĕ е çапăçу иртнĕ вырăн | Хăйĕн самол́ёчĕ |
| 31.05.1942 | 1 Ю-88 (таран) | Ярославль | "Харрикейн" |
| 06.07.1942 | 1 Ме-109 (в гр. 1/10) | Большая Слепуха | |
| 1 Ме-109 (в гр. 1/11) | Ивановка | ||
| 08.07.1942 | 4 Ме-109 (в гр. 4/12) | Калабино - Долгуша - Архангельское | |
| 09.07.1942 | 1 Ме-109 (в гр. 1/6) | Ольховка | |
| 10.07.1942 | 1 Ме-109 (в гр. 1/8) | Замятино | |
| 21.07.1942 | 1 Ме-109 | Большая Верейка | |
| 2 Ме-109 (ушкăнра 2/6) | |||
| 1 "Хе-113" (ушкăнра 1/6) | |||
| 23.07.1942 | 1 Ю-87 (в гр. 1/6) | Привалыран çурçĕререх | |
| 23.08.1942 | 1 Ме-109 | Заплавное, кăнтăрарах | Як-7 |
| 02.09.1942 | 1 Ме-109 | Красноармейск | |
| 03.09.1942 | 1 Ме-109 | Демидово | |
| 07.09.1942 | 1 Ме-109 | Акатовка | |
| 08.09.1942 | 1 Ме-109 (мăшăрта) | Грачи | |
| 09.09.1942 | 1 Ю-88 (ушкăнра 1/6) | Садовая | |
| 11.09.1942 | 1 Ю-88 (ушкăнра 1/7) | Сталинград | |
| 14.09.1942 | 1 ФВ-189 (в паре) | Акатовка | |
| 1 Ю-88 (ушкăнра 1/9) | Сталинград, çурçĕр хĕрринче | ||
| 1 Ме-109 (ушкăнра 1/9) | Сталинград, кăнтăр хĕрринче | ||
| 15.09.1942 | 1 Ме-109 (ушкăнра 1/6) | Рыбзавод (Сталинград) | |
| 1 Ме-109 | Пасар (Сталинград) | ||
| 13.12.1942 | 1 Хе-111 | Бузиновка - Петровский | Як-1 |
| 21.03.1943 | 1 Ме-109 | Батайск | |
| 25.03.1943 | 1 Ю-87 | Койсуг, кăнăтрарах | |
| 1 Ме-109 | Батайск аэродромĕнчен кăнăтрарах | ||
| 22.07.1943 | 1 Хе-111 | Мариновкăран çурçĕрелле | |
| 24.07.1943 | 1 Хе-111 | Куйбышево - Дмитриевка | |
| 20.08.1943 | 2 Ю-87 | Калиновка | "Аэрокобра" |
| 21.08.1943 | 1 Ю-88 | Успенская | |
| 1 Хе-111 | Успенская, çурçĕр-тухăçрах | ||
| 02.10.1943 | 1 Ю-88 | Ворошиловка | |
| 06.10.1943 | 1 Ме-109 | Большой Токмак | |
| 10.10.1943 | 1 Ю-87 | Пришиб | |
| 08.02.1944 | 1 Ю-88 | Берислав, анăçарах | |
| 13.03.1944 | 1 Ме-109 | Очаков, çурçĕр-тухăçарах | |
| 22.03.1944 | 1 Ю-52 | Александровка, тухăçарах | |
| 24.04.1944 | 1 ФВ-190 | Херсонес сăмсахĕнчен кăнтăрарах | |
| 14.01.1945 | 1 ФВ-190 | Гумбиннен, тухăçăрах | Ла-7 |
| 16.01.1945 | 2 ФВ-190 | Гумбиннен | |
| 18.01.1945 | 1 ФВ-190 | ||
| 13.04.1945 | 1 Ме-109 | Гросс-Хюбникен | |
| 29.04.1945 | 1 ФВ-190 | аэродром Темпельхоф (Берлин) | |
| Пĕтĕмпе персе антарнă - 30 + 19; çапăçма вĕçнисем - 603; сывлаш çăпăçусем - 150. | |||
Чыславсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Совет Союзĕн Паттăрĕ (2)
- Ленин орденĕ (3)
- Хĕрлĕ Ялав орденĕ (4)
- Александр Невский орденĕ
- Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçин 1 степеньлĕ орденĕ
- Хĕрлĕ Çăлтăр орденĕ
- «Хисеп палли» орденĕ
- Тава тивĕçлĕ СССР тĕрĕслекен вĕçевçĕ
- Сталин парни
- Медальсем
Вуламалли
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Дважды Герои Советского Союза / В. С. Вуколов. — М.: Воениздат, 1973.
- Энциклопедисемпе справочниксем
- Амет-Хан Султан // Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1987. — Т. 1 /Абаев — Любичев/. — 100 000 экз. — ISBN отс., Рег. № в РКП 87-95382
- Авиация: Энциклопедия / Главный редактор: Г. П. Свищёв. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1994. — С. 55. — 766 с. — ISBN 5-85270-086-X
- Симонов А. А. Заслуженные испытатели СССР. — М.: Авиамир, 2009. — ISBN 978-5-904399-05-4
- Амет-Хан Султан 1920—1971 // Шаблон:Кĕнеке:Испытатели ЛИИ
- Амет-Хан Султан 1920—1971 // Шаблон:Кĕнеке:Испытатели МиГов
- Амет-Хан С. (1920—1971) // Кто был кто в Великой Отечественной войне. Люди События. Факты: краткий справочник / под ред. О. А. Ржешевского. — М.: Республика, 1995. — С. 25.
- Амет-Хан Султан // Шаблон:Кĕнеке:Зачислен навечно
- Сталинградская битва. Июль 1942-февраль 1943: энциклопедия / ред. М. М. Загорулько. — 5-мĕш кăл., тӳрл. тата хуш.. — Волг.: Издатель, 2012.
- Тĕпчевсем
- Бутаев Б. Б. Амет-Хан Султан. — М.: Политиздат, 1990. — 237 с. — 100 000 экз.
- Очерксем-мемуарсем
- Ковалёв С. Меч Амет-Хана // Шаблон:Кĕнеке:Звёзды немеркнущей славы
- Шаблон:Кĕнеке:Герои и подвиги
- Лавриненков В. Д. Без войны. — К.: Политиздат Украины, 1982. — 272 с.
- Люди бессмертного подвига. 4-е изд., испр. и доп. — Книга 1. — М., 1975. — С. 28-39.
- Путерброт А. Т. Боевая слава Дагестана / предисл. С. Х. Халилова. — Махачкала: Дагестанское кн. изд., 1988. — С. 6-11. — 365 с.
- Библиографи
- В полёте, полном дерзновенья: К 80-летию со дня рождения Амет-Хана Султана 2016 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ. / Сост. Р. И. Ушатая. — Симферополь: ЦГБ им. К. А. Тренева, 2000. — 20 с.
Документаллă фильсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Наш друг Амет-хан Султан. Сценарий Я. Аранович, И. Шелест. Лётно-исследовательский институт имени М. М. Громова (1971).
- Герой Советского Союза Амет Хан Султан. Автор сценария Андрей Симонов, режиссёр Алексей Поляков. Студия «Крылья России» (2011). — Документальный фильм из сериала «Дороже золота». Тĕрĕсленĕ 15 Ҫу уйӑхӗн 2015.
Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Амет-Хан Султан. çăлкуçран архивланă 20 Ҫу уйӑхӗн 2012.
- ^ Амет-Хан Султан. çăлкуçран архивланă 3 Нарӑс уйӑхӗн 2012.
- ^ Амет-Хан Султан. Наградные листы. Страницы: 1. çăлкуçран архивланă 20 Ҫу уйӑхӗн 2012. и 1. çăлкуçран архивланă 20 Ҫу уйӑхӗн 2012. 2. çăлкуçран архивланă 20 Ҫу уйӑхӗн 2012. 3. çăлкуçран архивланă 20 Ҫу уйӑхӗн 2012.
- ^ Амет-Хан Султан // Авиационная энциклопедия в лицах / А. Н. Ефимов. — Мускав: Барс, 2007. — ISBN 978-5-85914-075-6
- ^ Слово об Аметхане Султане | Милли Фирка. Крымские татары. Крым. www.milli-firka.org. Тĕрĕсленĕ 14 Ҫӗртме уйӑхӗн 2016.
- ^ Амет-Хан Султан - Советские асы. Герои воздушных войн 1936-1953 гг.. soviet-aces-1936-53.ru. Тĕрĕсленĕ 14 Ҫӗртме уйӑхӗн 2016.
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Амет-Хан Султан «Патшалăх паттăрĕсем» сайтĕнче
- Могила А.Султана
- Фото 9 ГИАП
- Мемориал испытателей
- Улица, названная его именем в Крымском селе Межводное Черноморского района.
- Улица, названная его именем 2016 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 17-мӗшӗнче архивланӑ. в Крымском городе Алупка.
- Сайт «Жизнь, отданная небу»
- Три встречи — Ю. Б. Османов об Аметхане Султане.
 Совет Союзĕн Паттăрĕсем |
||
|---|---|---|
 | ||
Категорисем:
- Асамлӑ ISBN каҫӑсемпе усӑ куракан страницӑсем
- Пайăр çынсем, алфавитпа
- Юпа 20-мĕшĕнче çуралнисем
- 1920 çулта çуралнисем
- Нарӑс уйӑхӗн 1-мĕшĕнче вилнисем
- 1971 çулта вилнисем
- Ленин орденĕн кавалерĕсем
- Хĕрлĕ Ялав орденĕн кавалерĕсем
- Александр Невский орденĕн кавалерĕсем (СССР)
- Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçин орденĕн кавалерĕсем
- Хĕрлĕ Çăлтăр орденĕн кавалерĕсем
- «Хисеп палли» орденĕн кавалерĕсем
- «Сталинграда хӳтĕленĕшĕн» медальпе чысланисем
- «Тăван Çĕршывăн 1941-1945 çç. Аслă вăрçинче Германие çĕнтернĕшĕн» медальпе чысланисем
- «Кенигсберга илнĕшĕн» медальпе чысланисем
- «Берлина илнĕшĕн» медальпе чысланисем
- Тава тивĕçлĕ СССР тĕрĕслекен вĕçевçисем
- Сталин парни лауреачĕсем
- Совет Союзĕн Паттăрĕсем