زەڕافە

زەڕافە
ناوی پۆلێنکردن	Giraffa
پلەی پۆلێنکردن	جنس
پۆلێنکردنی باوان	Giraffina
جۆری پۆلێنکردن	Cervus camelopardalis
ڕێکەوتی دەستپێکردن	١١٦١٠٠٠٠ years BCE
Habitat	ساڤانا، woodland
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

زەڕافە درێژترین گیاندارە لەسەر زەوی. بەھۆی قاچ و ملی درێژی زەڕافە زۆر بە ئاسانی دەگاتە گەڵای درەختەکان و بەئاسانی دەیانخوات ، نێرەی زەڕافە یەک مەتر لە مێی زەڕافە درێژترە، نێرەی زەڕافەش درێژییەکەی دەگاتە ٥ مەتر. زەڕافە بەپێوە دەخەوێت، بەڵام زیاتر لە ٢٠ دەقیقە ناخەوێت ، کێشی زەڕافە بەشێوەیەکی گشتی لەنێوان (٥٥٠ تا ١٨٠٠ کیلۆگرام) دایە. تەمەنیشی لەنێوان ٢٥ تا ٣٠ ساڵدایە، ماوەی ئاوسی زەڕافە ٤٢٠ تا ٤٥٠ ڕۆژە و ھەرجارەی کە دەزێ یەک بێچووی دەبێت کە درێژییەکەی ٢ مەترە. زەڕافە دەتوانێت لە یەک کاتژمێردا ٤٥ کیلۆمەتر ببڕێت.

سەرەتا

• زەڕافە (بە ئینگلیزی : Giraffe) گیاندارێکی ئەفریقاییە، بەرزترین ئاژاڵی زیندووی سەر زەویە و گەورەترین کاوێژکەرە. زەڕافە هەشت جۆری هەیە، لەسەر بنەمایی DNA و مایتۆکۆندریای ناوەکی، بەپێی پێوانەیەک دەرکراوە کە زەڕافە حەوت جۆری تری لەناوچوونە.

• سەرچاوەی خۆراکیان گەڵا و میوە و گوڵی ڕووەکی دارینە، ڕەنگە شێر و پڵنگ و کەمتیار و سەگی کێوی ئەفریقی زەڕافەکان ڕاو بکەن، نێرینەی زەڕافەکان ملیان وەک چەکێک بۆ بەرنگاربوونەوە بەکاردەهێنن، هەروەها بۆ سەرنجڕاکێشانی زەڕافە مێینەکان.

پۆڵینکردن

زەڕافە زیندووەکان لە بنەڕەتدا بە یەک جۆر پۆلێن کراون، لەلایەن ″کارڵ لینایۆس″ لە ساڵی ١٧٥٨. ناوی «سێرڤس وشترو وپرداڵیسی» پێ بەخشی. زەڕافە یەکێکە لە تەنها دوو گیانداری زیندووی بنەماڵەی «زەڕافیدا» لە فەرمانی ئەرتیوداتیلا، ئەوی دیکەشیان (okapi). نزیکترین خزمی ناسراویان لەوانەیە لە ئاسکە لەناوچوەکان بن وەک «کلیمەکۆسیرد». هەروەها زەڕافەکان لەگەڵ بنەماڵەی ئەنتیلۆکۆپاریدا دانران، چونکە قۆچیان هەیە، ڕەنگە ئەم ئاژەڵی زەڕافانە لە خێزانی لەناوچووەوە «پەلامۆماریسیدا» گەشەیان کردبێت کە ڕەنگە باوباپیرانی ئاسکەش بن. یەکێک لە باوباپیرانی زەڕافیدیا سەرەتایی کانثومێریکس بوو کە بە شێوەیەکی جۆراوجۆر ڕێکەوتی بۆ کراوە کە ٢٠ - ٢٥ ملیۆن ساڵ پێش ئێستا ژیابێت. ٢٠١١ توێژینەوەیەک بە بەکارهێنانی شیکردنەوەی وردی «مۆرفۆلۆژی زەڕافە» بەکارهێنانی چەمکی جۆری فیلوجیناتیک کرا، کە باسی هەشت جۆری زەڕافی زیندووی کردووە. هەروەها لە توێژینەوەیەک لە ساڵی ٢٠١٦ گەیشتە ئەو ئەنجامەی کە زەڕافەی زیندوو لە چەندین جۆر پێکهاتووە، توێژەران پێشنیاری بوونی چوار جۆریان کرد، کە بۆ ماوەی ١ تا ٢ ملیۆن ساڵ هیچ زانیارییەکیان لە نێوان یەکتردا نەگۆڕیوە.

دەرکەوتن و توێکاری

زەڕافە گەشەکردووەکان بە تەواوی ٤,٣ - ٥,٧ مەتر بەرزن، و نێرینەکان لە مێیەکان بەرزترن. بەرزترین تۆمارکراوەکانی نێر ٥,٨٨ مەتر بوو، و بەرزترین تۆمارکراوی مێ ٥,١٧ مەتر بوو. تێکڕای کێش ١١٩٢ کگم (٢٦٢٨ پاوەند) بۆ نێرینەیەکی پێگەیشتوو، و ٨٢٨ کگم (١٨٢٥ پاوەند) بۆ مێینەیەکی گەورە، کە زۆرترین کێشی نێر ١٩٣٠ کگم (٤٢٥٠ پاوەند) و ١١٨٠ کگم (٢٦٠٠ پاوەند) بۆ ڕەگەزی نێر و مێ تۆمارکراوە. سەرەڕای مل و قاچی درێژ، بەڵام تا ڕادەیەک جەستەیەکی کەمی هەیە. زەڕافەکان بە ڕەنگ و هەستی بیستن و بۆنکردن و بە ڕەنگی تیژ دەبینن، دەتوانێت نۆستری ماسولکەی دابخات بۆ پاراستنی لە دژی زریانی لمی و مێروولە، زمانی زەڕافە نزیکەی ٤٥ سم (١٨ ئین) درێژە. زەڕافەکان بۆ بەرگریکردن و بەرنگاربوونەوە پشت بە قەبارە و توانای خۆیان دەبەستن، ڕەنگە ئەمە بۆ هەردوولا گرنگتر بێت.

سەرچاوەکان

• ماڵپەڕی باخچە، زەڕافە