Osama bin Laden

Alang sa kabanay nga bin Laden, adtoa ang pamilyang bin Laden.

Si ʾUsāmah bin Muḥammad bin ʿAwaḍ bin Lādin (Inarabigo: أسامة بن محمد بن عوض بن لادن‎), 10 Marso 1957–2 Mayo 2011, sagad nga nailhan sa ngalang Osama bin Laden, usa ka Islamiko nga terorista nga gikatuohang nagmugna sa grupong yiadista nga gitawag og al-Qaeda. Sakop siya sa adunahan ug inila nga kabanay nga bin Laden. Subay sa uban pang mga dako-dakong militanteng Islamiko, mipagawas siya og duha ka fatawa niadtong 1996 ug 1998, nga ang mga Muslim kinahanglan mopatay og mga sibilyan ug tawo sa militar sa Estados Unidos ug mga kaalyadong mga nasod hangtod iyang bawion ang iyang mga armadong kusog gikan sa mga Islamikong nasod ug bawion ang pagsuporta sa Israel. Giangkon niya ang mga pag-atake niadtong 11 Septiyembre 2001 ug sa uban pang pagpang-hijack ug pagpamomba.

Lainlain nga paggamit sa ngalang bin Laden

Kay wala may hiniusang paagi sa pagsulat sa pangalan sa Inarabigo ngadto sa Iningles, ang pangalan ni bin Laden nahisulat sa lainlain nga paagi. Osama bin Laden ang kasagarang gigamit sa mga medyang Ingles. Kadaghanan sa mga ahensya sa gobyerno sa Amerika, apil ang FBI ug CIA mogamit sa Usama bin Laden kun Usama bin Ladin, mga managsamang giminubo sa UBL. Sa mga medyang Pranses makita ang Ussamah Bin Ladin ug Oussama Ben Laden. Ang ulahi nga bahin sa ngalan makita usab nga Binladen kun Binladin.

Sa estriktong panultion, ang mga lingwistikong Arabigo mipadayag nga siya pagatawgon sa ngalan nga "Osama" kun "Osama bin Laden" ug dili "bin Laden" isip "Bin Laden", dili kini gamiton nga kataposang pangalan sa Makakasadpanong paagi, apan isip bahin sa iyaha nga pangalan, nga sa tinibuok nagpasabot og "Osama, anak ni Mohammed, anak ni 'Awad, anak ni Laden.

Anaa usab siyay lainlain nga mga angga ug mga alyas, apil ang the Prince, the Sheikh, Al-Amir, Abu Abdallah, Sheikh Al-Mujahid, the Lion Sheik, the Director, Imam Mehdi ug Samaritan.

Pagkabata, edukasyon ug kinabuhing personal

Si Osama bin Laden natawo sa Riyadh, Arabyang Saudi. Niadtong 1998 sa usa ka pagpakihinabi nga gipagawas sa Al Jazeera, iyang gihatag ang iyang adlaw nga natawhan nga Marso 10, 1957. Si Muhammed Awad bin Laden ang iiyang amahan, usa ka adunahan nga negosyante ug naay suod nga relasyon sa mga kabanay nga datu sa Saudi. Si Osama bin Laden natawo nga nag-inusara nga anak ni sa ika-napulo nga asawa ni Mohammad Awad bin Laden nga si Hamida al-Attas. Sumala ni Khaled M. Batarfi pagkahuman sa pagkatawo ni Osama nagbulag ang iyang mga ginikanan. Pagkahuman, ang inahan ni Osama nagpakasal kang Muhammad al-Attas. Ang magtiayon nakaanak og upat, si Osama mipuyo sa bag-o niyang pamilya uban sa mga tulo ka igsoong tunga lalake ug usa ka babaye.

Si bin Laden gipakadako nga usa ka Muslim nga Sunni. Gikan sa tuig 1968 ngadto sa 1976 mitungha siya sa usa ka inila nga sekular nga eskuylahan, ang Al-Thager Model School. Mituon si Osama og ekonomiks ug business administration sa King Abdulaziz University. Sa iya tulonghaan ang unang interes ni bin Laden mao ang relihiyon, diin siya miapil sa pagpasabot sa "Qur'an ug sa jihad" ug mga buhat nga makahinabangon.

Sa tuig 1974, sa panuigon nga 17, si Osama mipakasal sa iyang una nga asawa nga si Najwa Ghanem sa dakbayan sa Latakia.

Tinuohan ug ideyolohiya

Sama sa uban nga mga Islamiko, mituo si bin Laden nga ang pagkabalik sa balaod sa Sharia makapatarong sa kalibotang Muslim, ug ang uban nga mga ideyolohiya - "sosyalismo, kumonismo, demokrasya" angay nga wagtangon. Mituo siya nga ang Apganistan ilalom sa Taliban ni Mullah Omar nga mao lamang ang "makaislamikong nasod" sa kalibotang Muslim. Kanunay siyang mituo sa panginahanglan sa jihad aron pagtarong sa iyang gituohan nga mga dili makataronganong mga butang nga gibuhat batok sa mga Muslim nga gibuhat sa Estados Unidos ug uban nga mga dili Muslim nga nasod, ang panginahanglan sa pagpalapas sa nasod sa Israel, ug ang pagbakwi sa mga armadong kusog sa Estados Unidos didto sa Tunga-tungang Sidlakan. Gipanawagan usab niya sa mga Amerikano ang "dili pagdawat sa mga butang nga immoral sa pakipaghilawas kang bisan kinsa, pagkamhuyang, ilimnong makahubog ug sugal." Sa usa ka sulat niadtong Oktubre 2001.

Tingali ang labing kahibudngan nga bahin sa ideyolohiya ni bin Laden mao nga ang mga sibilyan, apil ang kababayen-an ug kabataan mamahimong mapatay sa jihad. Si bin Laden dili gayod maka-Hudeyohanon, ug mipadayag ug pagbahad sa mga Hudeyo: "Kaning mga Hudeyoha mga dako-dako sa paghatag og dagkong interes ug mga pangulo sa pangluib. Wala silay ibilin kaninyo, sa kani man nga kalibotan kun sa sunod." Ang Shia nalista uban sa "Heretiko,... Amerika ug Israel," isip mao ang upat ka batakang "kaaway sa Islam" sa mga klase ni bin Laden sa iyang pundok.

Isip usa ka Wahhabi, si bin Laden wala mouyon sa musika sa mga dapit nga pangrelihiyon, ug iyang batasan sa teknolohiya kay sagol-sagol. Interesado siya sa "makapatay-og sa yuta nga makinarya ug genetic engineering sa tanom, apan sa pikas nga bahin," misalikway sa "gipabugnawng tubig."

Militanteng Gimbulohaton

Mujahideen sa Afghanistan

Pagkahuman og biya sa kolehiyo niadtong 1979 si bin Laden miapil sa Abdullah Azzam aron sa pagpakigbatok sa pagsulong sa mga Sobyet sa Afghanistan ug nakapuyo og makadiyot sa Peshawar. Pagka tuig 1984, uban ni Azzam, si bin Laden mitukod sa Maktab al-Khadamat, nga mihatag og salapi, armas ug mga manggugubat nga Muslim gikan sa kinatibuk-an sa kalibotang Arabigo ngadto sa gubat sa Afghanistan. Pinaagi sa al-Khadamat, si bin Laden nakadawat sa bahandi sa banay niya nga gipamayad sa mga tikit sa eroplano ug akomodasyon, nga inabagan og mga pagtabang sa mga awtoridad nga Pakistaninhon ug uban pang mga pag-alagad sa mga manggugubat sa jihad. Sulod niini nga mga panahon nakaila ni bin Laden ang makauban unya sa al-Qaeda nga si Ayman al-Zawahiri, nga mipadani kang Osama sa pagpakigbulag gikan ni Adbullah Azzam. Si Osama mitukod og kampo didto sa Afghanistan, ug uban sa mga makigbatok sa mga Sobyet.

Pagkamugna ug Istruktura sa al-Qaeda

Pagka 1988, si bin Laden nakigbulag gikan kang Maktab al-Khadimat, samtang si Azzam misuporta sa mga manggugubat nga Apgano; si bin Laden gusto makahupot og militar nga bulohaton. Usa sa mga pang-unang hinungdan sa pagkatunga ug pagkahimo sa al-Qaeda mao ang pagpamugos ni Azzam nga ang mga manggugubat nga Arabigo mahiusa sa mga manggugubat nga mga Apgano inay pagmugna sa ilahang bulag nga kaugalingong kusog panggubat. Si bin Laden mibalik sa Saudi Arabia pagka 1990 isip usa ka bayani sa jihad, kinsa uban sa iyang mga sakop nga Arabo, "mipakgang sa dakong kagamhanan" sa Unyong Sobyet. Apan, sa iyang panahon ang Irak miatake sa Kuwait ug si Osama nakighimamat sa Sultan, ug iyang giingnan nga dili magsalig sa mga dili Muslim nga kasundaloan ug mipaabot ug hinabang sa pagdepensa sa Arabyang Saudi. Si bin Laden gisalikway sa pagdepende sa militar sa Estados Unidos sa Arabyang Saudi. Ang mga kritisismo ni bin Laden sa monarkiya sa Saudi mitukmod sa kagamhanan aron pagsulay sa pagpahilom kaniya.

Si bin Laden mibalhin sa Sudan niadtong 1992 ug mitukod og usa ka bag-ong base sa mga bulohatong mujahideen sa Khartoum. Tungod sa mga nagpadayong pagpanglibak ni bin Laden kang Haring Fahd sa Saudi, ang Hari niadtong Marso 5, 1994 mipadala og emisaryo sa Sudan nga midemanda sa pasaporte ni bin Laden. Giawhag ang iyang banay sa pagputol sa binulan nga hatag nga mokabat og 7 ka milyong dolyar ang tuig. Sa adtong tungora si bin Laden naapil na sa Ehiptohanong Islamikong Jihad, nga mihulma sa sinugdan sa al-Qaeda. Pagka 1995 ang EIJ misulay pagpatay sa ehiptohanong pangulo nga si Hosni Mubarak. Wala magmalamposon ang pagsulay ug ang EIJ gipahawa gikan sa Sudan.

Niadtong Mayo 1996, ilalom sa pagpamugos sa Arabyang Saudi, ang Ehipto ug ang Estados Unidos sa Sudan, si bin Laden mibalik sa Afghanistan ug migbuhat og suod nga pagpakighigalaay kang Mullah Mohammed Omar.

Mga pagpang-atake sa Septiyembre 2001

Ang Byuro sa Pederal nga Imbestigasyon (FBI) miingon nga ang mga ebidensya nga nagsumpay sa al-Qaeda ug kang bin Laden sa mga pagpangatake sa Septiyembre 11, 2001 kay tataw gayod kaayo. Ang kagamhanan sa nasod sa Hiniusang Gingharian miabot sa susamang konklusyon mahitungod sa pagkasala sa al-Qaeda ug ni bin Laden sa mga pagpangatake niadtong Septiyembre 11, 2001. Apan, usa ka "puting papel" sa kagamhanan sa Estados Unidos, mitaho unta sa mga kaso batok sa al-Qaeda ug kang bin Laden mahitungod sa mga pagpangatake, nga giingon ni Sekretarya sa Estado Colin Powell, wala gayod mapagawas. Niadtong 2006, si Rex Tomb sa FBI miingon, "Ang hinungdan nganong ang 9/11 wala masulti sa Labing Pinagita nga panid ni Osama bin Laden tungod kay ang FBI wala'y lig-on nga ebidensya nga nakasumpay kang bin Laden ngadto sa mga pagpangatake sa 9/11".

Gihimakak gilayon ni bin Laden ang iyang kalabotan sa mga pagpangatake sa Septiyembre 11, 2001, mipadayag pa kini sa telebisyon pinaagi sa al-Jazeera sa paghimakak sa kalabotan sa 9/11.

Sa usa ka videotape nga nakuha sa armadong kusog sa Amerika niadtong Nobiyembre 2001 sa Jalalabad, si bin Laden nakita nga nakighinabi sa pagpangatake uban ni Khaled al-Harbi sa paaging magpakita og daang pagkahibalo. Ang uban hinuon miatbang niining mga paghubad. Ang Arabistang si Dr. Abdel El M. Husseini miingon: "Prolemado kaayo ang kini nga paghubad. Sa mga labing makahinungdanong dapit diin kini makapamatuod sa sala ni bin Laden, dili kini managhisama sa Inarabigo."

Niadtong 2004 si Osama bin Laden, mibiya sa iyang mga paghimakak nga wala mobakwi sa niagi niyang mga giingon. Sulod niadto iya nga gisulti nga personal siyang mitudlo sa 19 ka hijacker. Sa usa ka teyp sa al-Jazeera, upat ka adlaw sa wala pa ang piniliay sa presidente sa Amerika, si bin Laden mipasangil kang Presidente George W. Bush sa pagpabaya sa mga pagpanghayjak sa mga eroplano niadtong Septiyembre 11.

Subay sa mga teyp, giangkon ni bin Laden nga nadasig siyang mobungkag sa World Trade Center human pagkakita sa pagkaguba sa mga tower didto sa Lebanon nga ginama sa Israel niadtong 1982 nga Gubat sa Lebanon.

Sa duha pa ka laing mga teyp nga gipagawas sa al-Jazeera niadtong 2006, miingon sa Osama bin Laden,

"Ako ang pangulo sa 19 ka mga igsoon. Ako ang responsable sa pagkapasalig sa 19 ka igsoon og mga panglaglag."

Ug nakita usab nga uban ni Ramzi Binalshibh, ug laing duha ka mga hayjaker sa 9/11, si Hamza al-Ghamdi ug Wail al-Shehri, samtang nangandam sa mga pagpangatake. Bisan pa niini, si bin Laden gikataho nga mireklamo pagka Nobyembre 2007 sa "kakulang sa ebidensyang madawat sa korte" sa paduot sa kaniya ug sa iyang kapunongan sa mga pagpangatake sa 9/11.

Mga Kasong Kriminal ug Sulay nga Pagpadakop

Ang Komisyong Taho sa 9/11 nitataw nga, "Pagka-1992 sa bulan nga Pebrero, ang mga Sudanhong opisyal misugod pagduol sa mga opisyal gikan sa Estados Unidos ug uban pang mga kagamhanan, aron pagpangutana kon unsa ang mga mamahimo nila nga buhaton aron makuha-kuhaan ang pagpadali sa mga langyaw. Sa mga tago nga pagpapulong-pulong uban sa mga opisyal sa Saudi, ang Sudan misugyot sa pagpalayas kang bin Laden ngadto sa Saudi Arabya ug sa pagpasaylo kaniya. Nahibaloan kini sa mga opisyal sa Estados Unidos, pagka bulan sa Marso. Ang mga opisyal sa Saudi buot nga si bin Laden mapapahawa gikan sa Sudan. Ilaha na nga gisalikway pagkamolupyo, usab, dili na pasagdaan ang iyaha nga pagkaanaa sa ilaha nga nasod. Si bin Laden usab kay wala na makabati og pagkaluwas sa Sudan, diin siya nakalingkawas na sa usa sulay nga pagpatay kaniya nga iyaha nga gituohang binuhatan sa rehimen nga Ehiptohanon og Saudihanon, kun ang duha. Pagka bulan sa May 19, 1996, si bin Laden mipahawa sa Sudan nga nagkalisod, bisan pa sa iya nga mga ambisyon ug kaalam sa pag-organisar. Mibalik siya sa Apganistan. "Ang Komisyong Taho sa 9/11 miingon pang "Pagka ulahing 1995, katong si bin Laden anaa pa sa Sudan, ang Departamentong Pang-estado ug ang CIA nakasayod nga ang mga Sudanhong opisyal nagdiskutinyo uban sa kagamhanan sa Saudi sa posibilidad sa pagpahawa kang bin Laden. Si Ambasador sa Estados Unidos Timothy Carney miawhag sa mga Sudanhon aron sa paggukod ini nga tuyo. Ang mga Saudi, hinuon, dili gusto ni bin Laden, mihatag ini nga rason aron sa pagrebokar sa pagkamolupyo ni bin Laden. Ang ministro sa depensa sa Sudan, Faith Erwa, miangkon nga ang Sudan mipaabot og tabang kang bin Laden nga wala mahibal-an sa Estados Unidos. Ang Komisyon waka makakita og ebidensyang sarang makapamatuod ini. Si Ambasador Carney mihatag lamang og sulogo nga pagduot sa mga Sudanhon aron pagpalayas kang bin Laden.

Bibliyograpiya

Peter L. Bergen, The Osama bin Laden I Know New York: Free Press, 2006.

Michael Scheuer, Through Our Enemies' Eyes, Washington, D.C. : Brassey's, c2002.

Wright, Lawrence, The Looming Tower : Al-Qaeda And The Road To 9/11, New York : Knopf, 2006.

Mga sumpay sa gawas

"Main Columns of the Osame Bin Laden Ideology"
"Listening to Bin Laden" ni Said Shirazi, analisis sa mg anakolektang speeches.
Mga video ni Osama Bin Laden
Mga bag-ong artikulo kabahin ni bin Laden Guardian Unlimited
The Law of Legends: Osama bin Laden and Robin Hood
tibuok nga video Sept 2007 Archived 2007-10-11 at the Wayback Machine