Divergentna evolucija
| Dio serije o |
| Evoluciji |
|---|
 |
Divergentna evolucija je oblik evolucijskih promjena koje nastaju sa povećanjem razlike između grupa koje mogu dovesti do stvaranja novih vrsta. Obično je rezultat difuzije iste vrste putem različitih načina genetičke izolacije, koji blokira protok gena među subpopulacijama. Time je omogućena diferencirana fiksacija karakteristična kod genskih fondova. Glavni faktori kod nakupljanja međupopulacijskih razlika su mutacije, genetički drift i prirodna selekcija. Ta podijeljenost subpopulacija, po bilo kojem osnovu može se uočiti i na molekularnom nivou, što se odražava u nekim modelima strukture i funkcije višeg nivoa koje su lahko vidljive u organizmima.[1][2][3][4]
Pojam "’divergentni evolucija’" se može primijeniti na molekularno-biološke karakteristike. Može se odnositi na primjenu divergencije više organizama ili tipova ćelija. To se može primijeniti i na razini gena i proteina, kao što su nukleotidne sekvence ili sekvence proteina koji proizilaze iz dva ili više proizvoda homolognih gena. Oba orthologna gena (jedinice iz specijacije) i paralogni geni (rezultat genskih duplikacija unutar populacije) može se reći da su primjeri divergentne evolucije. Zbog ovog drugog, moguće je da dođe do divergentnih evolucijskih procesa između dva gena unutar iste vrste. U slučaju divergentne evolucije, sličnost određenih kategorija je posljedica zajedničkog porijekla, jer odstupanje strukture ili funkcije od zajedničkog pretka još uvijek nije u potpunosti otklonilo osnovne sličnosti. Nasuprot tome, konvergentna evolucija nastaje kada postoji neki okvir istovjetnih ekoloških ili fizičkih faktora, na koje nesrodne vrste imaju slično evolucijsko rješenje, iako se sličnosti struktura ili funkcija razvijaju samostalno. To uključuje analogne strukture i organe.
Divergentne vrste
[uredi | uredi izvor]
Divergentne vrste su posljedica divergentne evolucije. Razgranavanje jedne vrste na dvije ili više srodnih, javlja se na četiri glavna načina.
- Alopatrična specijacija nastaje kada se populacija na istom prostoru podijeli u dvije ili više potpuno izoliranih subpopulacija. Nakon odvajanja nove mutacije prirodna selekcija i genetički drift na svaku subpopulaciju djeluju samostalno, proizvodeći različite evolutivne ishode.
Peripatrična specijacija je donekle slična alopatričnoj, a posebno se javlja kada veoma mala subpopulacija postaje izolirana od dosta brojnije matične populacije. Jer u tako izoliranoj subpopulaciji se mala odstupanja mogu dogoditi relativno brzo zbog osnivačkog efekta, na koji su male populacije osjetljivije na genetički drift i prirodno odabiranje u malom genskom fondu.
- Parapatrična specijacija nastaje kada mala subpopulacija ostaje na staništu izvorne populacije, ali zauzima različitu ekološku nišu. Osim fizičkog odvajanja, efekti su i u sprječavanju ukrštanja između dvije srodne odvojene populacije. Iako je jedna od genetički izoliranih populacija veoma mala, efekat osnivača i dalje može imati važnu ulogu u specijaciji.
- Simpatrična specijacija, je jedan od najrjeđih i najkontroverznijih oblika specijacije, a javlja se zbog fizičke ili na neki drugi način nastale izolacije između dvije subpopulacije. Kao primjeri takve specijacije najčešće se uzimaju vrste koje su nastale zbog razlika u ekološkim potrebama i etološkim osobenostima.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Mayr E. (1970): Populatiomns, species, and evolution – An abridgment of Animal species and evolution. The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Massachussets and London, England, ISBN 0-674-69013-3.
- ^ Dobzhansky T. (1970): Genetics of the evolutionary process. Columbia, New York, ISBN 0-231-02837-7.
- ^ Zimmer C. (2001): Evolution: The Triumph of an Idea. , ISBN 0-06-019906-7.
- ^ Hadžiselimović R. (1986): Uvod u teoriju antropogeneze. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-9344-2-6.