Radiom

	Frankiom – Radiom – Aktiniom
; Ba; Ra	Taolenn beriodek
Perzhioù hollek
Niver atomek	88
Rummad kimiek	Metaloù prialkaliek
Strollad	2
Trovezh	7
Bloc'h	s
Tolz atomek	[226]
Aozadur elektronek
	Aozadur elektronek an atomoù; [Rn] 7s2
	Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 18, 8, 2
Perzhioù atomek
Niver oksidadur	+2; Oksidenn vazennek kreñv)
Tredanleiegezh	0,9 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur	1 : 509,29 kJ/mol; 2 : 979,051 kJ/mol
Skin atomek	2,83 Å
Skin kenamsav	2,11 Å
Skin Van der Vaals	283 pm
Perzhioù fizikel
Arvez	Kaled
Douester (≈20°C)	5,00 g/cm3
Teuzverk	700°C
Bervverk	1 737°C
Tredanharzusted	10 nΩ•m (e 20°C)
Neuz an elfenn
	Radiom 226

Un elfenn gimiek eo ar radiom ; Ra eo e arouez kimiek, 88 e niver atomek ha 226,025 e dolz atomek.
Ur metal prialkaliek eo.

E kailhoù uraniom (uraninit) e kaver radiom en natur (0,7 g a radiom en un donennad uraninit).
Un nebeud kilogrammoù hepken a radiom a vez kenderc'het bep bloaz, evit an enklaskoù skiantel dreist-holl. Aostralia eo ar c'henderc'her pennañ.

Istor

Gant Maria Skłodowska-Curie hag he fried Pierre Curie e voe dizoloet ar radiom en un tamm uraninit d'an 21 a viz Kerzu 1898 e Pariz. E 1899 e voe roet an anv radium d'an elfenn nevez, diwar al latin radius, "bann", en abeg d'ar bannoù gremm a vez taolet gant ar radiom.
E 1936 e voe kevanaozet radiom-E (bismut-210), anezhañ un izotop eus ²⁰⁹Bi, gant an Amerikan John Jacob Livingood.

Boas e vezer da vuzuliañ ar skinoberiegezh gant an unanenn Curie, a zo diazezet war skinoberiegezh ²²⁶Ra.

Perzhioù

Ur metal gwenn arc'hantaet eo ar radiom en e stad c'hlan ; tost da re ar bariom ¹³⁸Ba eo perzhioù ar radiom ²²⁶Ra.

Kimiek

Ar metal prialkaliek pounnerañ eo ar radiom. Taer e tazgwered gant oksigen an aer, el laka da zuañ diouzhtu dre oksiderezh en ur reiñ nitridenn radiom Ra₃N₂.
Evel an holl vetaloù prialkaliek e tazgwered gant dour ivez dre reiñ hidroksidenn radiom Ba(OH)₂.

Izotopoù

Skinoberiek-kenañ eo holl izotopoù ar radiom, ur milion gwezh muioc'h eget an hevelep tolzad uraniom. Dre skinoberiegezh ²²⁶Ra e teu radiom-A (poloniom), radiom-B (plom), radiom-C (bismut) hag all.
Ra-226 (²²⁶Ra) eo an izotop stabilañ ; dont a ra eus an uraniom ²³⁸U, ha 1 601 bloavezh eo e hanter-vuhez.
Ra-223, Ra-224, Ra-226 ha Ra-228 a gaver en natur ivez, diwar uraniom pe diwar toriom. Betek-henn ez eus bet kevanaozet 33 izotop all, eus ²⁰²Ra da ²³⁴Ra.

Izotopoù ar radiom dre skinoberiegezh^[1]
Radiom	Ra-Emanation	Ra-A	Ra-B	Ra-C	Ra-C'	Ra-C	Ra-D	Ra-E	Rad-E	Rad-F	Ra-G
²²⁶Ra	²²²Rn	²¹⁸Po	²¹⁴Pb	²¹⁴Bi	²¹⁴Po	²¹⁰Tl	²¹⁰Pb	²¹⁰Bi	²⁰⁶Tl	²¹⁰Po	²⁰⁶Pb

Arver

Nebeut-tre a draoù a vez graet gant radiom, an holl anezho a-drugarez d'e skinoberiegezh ; ouzhpenn-se e c'haller bremañ e erlec'hiañ gant skinizotopoù nevez-kevanaozet, ⁶⁰Co ha ¹³⁷Cs, a zo galloudusoc'h hag aesoc'h da embreger.

Kentañ arver ar radiom e voe fardañ liv luc'hus a lakaed war bizied an horolajoù, da skouer. Paouezet ez eus bet gant ar c'henderc'hañ-se en abeg d'ar c'hleñvedoù a zeue d'al labourerien, o vezañ ma ne ra korf an dud diforc'h ebet etre radiom ha kalkiom : mont a ra ar radiom en eskern, a zo distrujet gant ar skinoberiegezh. Evit an hevelep abegoù e voe berzet lakaat radiom er boued, el louzeier, en toaz-dent, er soavon, hag all. N'eus mui arver greantel ebet eus ar radiom betek ar bloaezhioù 1970.

Notennoù

↑ Van der Krogt.net (en) Liamm oberiant 24 HER 2012

Daveennoù

American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de France (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
National Nuclear Data Center (en) Liamm oberiant 09 KZU 12
Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012

[1] Van der Krogt.net (en) Liamm oberiant 24 HER 2012

[1]