Mont d’an endalc’had

Disproziom

Eus Wikipedia
Disproziom
TerbiomDisproziomHolmiom

Dy
Cf
Taolenn beriodek, Disproziom
Perzhioù hollek
Niver atomek 66
Rummad kimiek Lantanidoù
Strollad Lantanidoù
Trovezh 6
Bloc'h f
Tolz atomek 162,5
Aozadur elektronek
[Xe] 4f10 6s2
Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 28, 8, 2
Perzhioù atomek
Niver oksidadur + 3
Oksidenn vazennek skañv
Tredanleiegezh 1,22 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur 1 : 573,016 kJ/mol
2 : 1 125,983 kJ/mol
3 : 2 199,864 kJ/mol
4 : 4 001,244 kJ/mol
Skin atomek 231 pm
Skin kenamsav 180 pm
Skin Van der Vaals (stlenn ebet)
Perzhioù fizikel
Arvez Kaled
Douester (≈20 °C) 8,531 g/cm3
Teuzverk 2 573 °C
Bervverk 4 652 °C
Tredanharzusted 926 nΩ•m (e 20 °C)
Neuz an elfenn

Un elfenn gimiek eo an disproziom ; Dy eo e arouez kimiek, 66 e niver atomek ha 162,500 e dolz atomek.

E 1886 e voe dizoloet an disproziom gant ar c'himiour gall Paul-Émile Lecoq de Boisbaudran, e Pariz. Un disoc'h eus enklaskoù war oksidenn itriom bet boulc'het e 1794 e voe ar gavadenn-se, evel hini meur a lantanid : an erbiom 68Er e 1843, an holmiom 67Ho e 1878, hag an disproziom 66Dy neuze da ziwezhañ.
Dizehan e rae ar c'himiour dierc'hadurioù war marmor an oaled a oa en e di.

Ret e voe gortoz ar bloavezhioù 1950 evit kaout disproziom glan, a-drugarez da skipailh Frank Spedding en Iowa State University a zeuas a-benn da zestiañ war un argerzh kromatografiezh dre eskemmoù ionoù. Adal al labourioù-se e voe tro da zidoueziañ al lantanidoù en un doare efedus ; bremañ avat e vez graet dre eskemmoù etre dourennoù.

Eus ar gresianeg δυσπρόσιτος, dusprósitos, "diaes da gaout" e teu anv an elfenn 66.
Ne vez ket kavet 66Dy en e unan en natur, atav e vez e kailhoù hag alies gant erbiom pe holmiom.

Ur metal liv an arc'hant eo an disproziom ; orjalennus eo, da lavaret eo e c'haller e astenn hep na dorrfe, ha govelius eo, da lavaret eo e c'haller e bladañ a-daolioù mailh. Ken blot eo ma c'haller troc'hañ un dolzennad gant ur gontell. Tu zo d'e labourat gant mekanikoù zoken, hogen disteuler fulennoù a ra pa vez tommet betek re.
Ferromagnetek eo an disproziom e gwrezverkoù yenoc'h eget -188,2 °C : treiñ a ra da warell.

  • Buan e tazgwered an disproziom gant dour zomm, gorrekoc'h gant dour yen :
2 Dy [k] + 6 H2O [d] → 2 Dy(OH)3 [dz] + 3 H2 [g][1]
  • Dilufrañ a ra an disproziom en aer, hag aes eo e lakaat da zeviñ :
4 Dy + 3 O2 → 2 Dy2O3
2 Dy + 3 H2SO4 → 2 Dy3+ + 3 SO42- + 3 H2
  • Gant an holl halogenoù, aroueziet amañ dre X, e tazgwered Dy pa vez tommoc'h eget 200 °C :
2 Dy (k) + 3 X2 (g) → 2 DyX3 (k)

Seizh izotop eus Dy a gaver en natur : Dy-156, Dy-158, Dy-160, Dy-161, Dy-162, Dy-163 ha Dy-164. Stabil eo an holl anezho, zoken pa zigevan 156Dy dre skinoù α da reiñ 152Gd rak tremen 1018 bloavezh eo e hanter-vuhez.
Skinizotopoù zo bet kevanaozet, 29 anezho, eus Dy-138 betek Dy-173. War-dro 3x106 bloavezh eo hanter-vuhez ar skinizotop stabilañ 154Dy, ha 200 ms eo hini Dy-138.

Izotopoù stabilañ an disproziom
Izotop % en natur Hanter-vuhez Digevanad
154Dy kevanaozet 3x106 bloavezh 150Gd

156Dy

0,06

> 1x1018 bloavezh 152Gd
dre skinoù α
156Gd
dre skinoù β
158Dy 0,10 stabil, 92 neutron
160Dy 2,34 stabil, 94 neutron
161Dy 18,91 stabil, 95 neutron
162Dy 25,51 stabil, 96 neutron
163Dy 24,90 stabil, 97 neutron
164Dy 28,18 stabil, 98 neutron
  1. Alc'hwez : k = kalet, d = dourek, dz = dourzileizhenn, g = gaz
Kimiezh | Elfennoù kimiek

Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anvTaolenn beriodek
Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok