သုတေသနစခါပညာႏ
သုတေသနစခါပညာႏ (အိန်းကလေက်: Archaeology) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ လွူꩻထွားထောင်ချာ ခေတ်ပွိုင်းလဲင်ႏစခါကရီးခါခိန်ႏစိုး လိုꩻဖုံႏ ကအွဉ်ႏကုဲင်ခါꩻဒါႏ ရုက်ဝတ္ထုတခြိုꩻဖုံႏတောမ်ႏ အသောင်အရင်ꩻ အဝ်ႏဒါႏအနေႏခေႏ အပြောင်ꩻအလုဲင်ႏ အချက်အလျက်ဖုံႏယို ထိုမ်ႏလွူꩻထွားထောင်ချာထွူ စီႏမံႏဖန်းဖြယ်စဲင်းချာယင်း ခေတ်နဝ်ꩻခါ လိုꩻအစွိုꩻအဗူႏ အုံအဝ်ႏဖဝပုင်ႏစံႏဖုံႏ ပညာႏတမျိုꩻဒျာႏသွူ။ အချက်အလျက်နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏကထွာဒါႏ တခြိုꩻမာꩻနေးစူဖုံႏ(စူမုꩻပညာႏ)၊ ဗိသုကာႏပညာႏဖုံႏ၊ ဇီဝဆဲင်ႏရာꩻ အချက်အလျက်ဖုံႏ၊ တောမ်ႏ ယေန်ႏငဲးရေꩻ အခေႏအနေႏဖုံႏ ပါနဝ်ꩻသွူ။ သုတေသနစခါပညာႏယိုနဝ်ꩻ ခွုမ်မာꩻဒါႏထာꩻမာꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏပါစွုမ်ႏအမျိုꩻမျိုꩻတဲင် သိပ္ပံပညာႏလဲ့ ဟဲ့ꩻနွောင်ꩻဒျာႏ၊ လိုꩻမုꩻရေꩻပညာႏနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ ဟဲ့ꩻနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။[၁] အမေႏရိကန်ႏခမ်းခြွဉ်းဗူႏကိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏအွဉ်ႏထွော့သော့ꩻလွေꩻညီꩻဒျာႏ မနုဿဗေႏဒဘာႏသာႏကို ဘာႏသာႏဖြယ်တဗာႏအနေႏသွူ။ ဥရောပကိုနဝ်ꩻတဲ့ အွဉ်ႏထွော့ခေါ်ဒျာႏ ဘာႏသာႏတဗာႏအနေႏသွူ။
"သုတေသနစခါပညာႏ"နဝ်ꩻ အဝ်ႏလွူꩻထောင်ထွားချာ တယ်ႏစ လိုꩻဖုံႏရာႏဇာႏဝင်ႏကို အရီးသွတ်ꩻ ကတယ်ႏထွင်ႏထူႏသုင်ꩻစဒါႏ လုံးစူခွုမ်ဖုံႏ အာဖရိကအခဝ်ကွဉ်ႏ ပွိုင်းလဲင်ႏစခါ ကထွူထိုꩻလꩻလဲဉ်း နေင်ႏပေါင်ꩻ ၃.၄ သန်းရပ်ကို ဗꩻတွိုႏလွေꩻ တဆီဗူႏနေင်ႏ(ဆယ်စုနှစ်)ကိုသွူ။[၂] ပညာႏယိုနဝ်ꩻ လွူꩻထွားထောင်ချာ လိုꩻအစွိုꩻအဗူႏဖုံႏ ခလားကဒင်ႏသမဲင်ꩻခိန်ႏကိုနဝ်ꩻ အရေꩻတန်ကဏ္ဍကို အဝ်ႏပါနေနေသွူ။ ခိန်ႏနဝ်ꩻခါနဝ်ꩻ လိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ တဲမ်းဒင်ႏမုဲင်ခါꩻ မုဲင်တန်သမဲင်ꩻဖုံႏ တအဝ်ႏတဝ်းလဲ့ လိုꩻဖုံႏရာႏဇာႏဝင်ႏ အထွာအကုဲင်နဝ်ꩻ ထွာထိုꩻစိုးနဝ်ꩻခါနဝ်ꩻ အဝ်ႏ(၉၉%)သွူ။ သုတေသနစခါပညာႏယိုနဝ်ꩻ လွူꩻထွားထောင်ပါ လိုꩻဖုံႏ ကထွာလွဉ်ပြောင်ꩻလုဲင်ႏမုꩻရာႏဇာႏဝင်ႏထွူ ထောင်ထွားနွောင်ꩻတွိုႏပါ ယေန်ႏငဲးရေꩻ ထင်ႏထိုပြောင်ꩻလုဲင်ႏလွဉ် အခေႏနေႏရာႏဇာႏဝင်ႏသမဲင်ꩻဖုံႏ စတဲင်အင်းရေႏချက် အဝ်ႏအမျိုꩻမျိုꩻသွူတကာႏတဝ်း ဖေႏကသေနာႏစဲင်း ယေန်ႏငဲးရေꩻ သမဲင်ꩻခြောင်ꩻခရာႏလဲ့ အဝ်ႏရေႏလွ့နဝ်ꩻသွူ။[၃]
အာႏကွိုꩻ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]- ↑ Sinclair A (2016)၊ "The Intellectual Base of Archaeological Research 2004–2013: a visualisation and analysis of its disciplinary links, networks of authors and conceptual language"၊ Internet Archaeology (42)၊ doi:10.11141/ia.42.8
- ↑ Roche, Hélène (May 2015). "3.3-million-year-old stone tools from Lomekwi 3, West Turkana, Kenya". Nature 521 (7552): 310–315. doi:. ISSN 1476-4687.
- ↑ "What Is Archaeology? | Archaeology Definition"၊ Live Science၊ 25 August 2017 တွင် ပြန်စစ်ပြီး