ဗုဒ္ဓ

ဓမ္မစကျာႏမုဒြာပုင်ႏ ထိုင်တော်မူ ဗုဒ္ဖရာꩻဓရုက်ထုတောႏ တဆူႏ အေင်ဒိယခမ်း၊ ဝေင်ꩻသားနတ် (မိဂဒါဝုန်)၊ (အေဒီ ၄၇၅ ရပ်)၊ ယိုခါထွာ သားနတ်ပျတဲက်၊ အေင်ဒိယခမ်းထီ။

ကတယ်ႏလူႏမာꩻခါꩻဒါႏ ဂရိစူခြောင်ꩻပုင်ႏ ဗုဒ္ဓဖရာꩻရပ်တော်မူရုက်ထု၊ ဂန္ဓာရခမ်း၊ ၁-၂ ရျာꩻဗူႏ (ယိုခါထွာ ပါကစ္စတန်ခမ်းကို)

ဗုဒ္ဓ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ "စတ္တာရိ သစ္စာနိ အဗုဇ္ဈီတိ ဗုဒ္ဓေါ" ကောပ်ထီႏသေငါꩻလဲန်း သစ္စာႏလိစ်ꩻပါꩻနဝ်ꩻမꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ ဗုဒ္ဓ-ဖရာꩻ နဝ်ꩻသွူ။(လꩻအရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်ႏ)။ တနယ်ꩻ "သဗ္ဗဓမ္မေ ဗုဇ္ဈတီတိ ဗုဒ္ဓေါ" ကောပ်သေလို့သေစင်တဲင် ဟဲ့ꩻဗာႏ ဗုဒ္ဓ-ဖရာꩻ နဝ်ꩻသွူ။ (လꩻသဗ္ဗညုတဉာဏ်ႏ)။ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏသီး ကအဝ်ꩻဒေါ့ꩻလွ ဗုဒ္ဓ (တဝ်းလဲ့) ဗုဒ္ဓတ္တ (ထွာဖရာꩻ)ကရိုꩻနဝ်ꩻ တောမ်ႏနမ်းဉာဏ်ႏ ထီႏသေသစ္စာႏလိစ်ꩻပါꩻတဲင် ဉာဏ်ႏထာꩻလေဗွောင်သား၊ (the Awakened)[၁]၊ လꩻပဲင်ႏဆဲင်ႏ သဗ္ဗညုတဉာဏ်ႏ(ဗောဓိဉာဏ်ႏ)သား၊ ယီးနယ်ဖေႏဒါႏ ဆရာႏအဲန်ထဝ်း ဗွေႏစဝ်းနမ်းအာႏထုတ်ချာဒျာႏတဲင် တွိုႏထွာဖရာꩻ၊ နေးတောမ်ႏမဂ္ဂင်ႏသွစ်ꩻပါꩻအကျင်ꩻတရာꩻတဲင် တွိုႏနိဗ္ဗာန်ႏ အဓိပ္ပါယ်ႏအနက် ကိဉ်းအာအာလꩻနုဲးနဝ်ꩻသွူ။ ဗုဒ္ဓကရိုꩻဒါႏ ငဝ်းနဝ်ꩻ နမ်းပဲင်ႏမိဉ်ꩻမွေးတဝ်း အာလုပ်ပုဒ်အလꩻ ဆဲင်ႏဒျာႏအအာနာမ်ႏရိုꩻလဲ့ ကမ္ဘာႏတခြောင်ႏလူမ်းကို ပေါႏဒေါ့ꩻသွူ ဗုဒ္ဓကရိုꩻနဝ်ꩻ ကိဉ်းအာအာယီးမိုးလွေꩻဒျာႏ ကအွဉ်တယ်ႏထောင်ႏဒါႏ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏသား ဂေါတမဗုဒ္ဓနဝ်ꩻသွူ။

ဗုဒ္ဓ (သင်္သကရိုက်: buddhatva; ပါဠိ: buddhatta or buddhabhāva)နဝ်ꩻ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏသီးအတာႏ ထွာဒျာႏ ဖရာꩻ (Buddhahood - ဗုဒ္ဓဗွေႏဖရာꩻ) တဲင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ (sammāsambuddha - ယံငါႏစဲင်းစဲ့ꩻကြောင်းကြဲ့ꩻတရာꩻ ထီႏသေငါꩻချာဒါႏ ဗွေႏဖရာꩻ) ဟဲ့ꩻလွနုဲးနဝ်ꩻတဲ့ အဝ်ႏသွူ။ ဗုဒ္ဓကရိုꩻဒါႏငဝ်းယို ခါးလားဗွေႏဖရာꩻဂေါတမကပွင်ꩻလွဉ်ခါကာႏ အဝ်ႏသုံꩻယီးမိုးလွေꩻ ဗွေႏဖရာꩻသီးကားကအဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ မဟာယာနဗုဒ္ဓဘာႏသာႏသီး ကအဝ်ႏယီးမိုးဟဲ့ꩻဖန်လွဒါႏ အဝ်ႏမို့ꩻလောင်း ဗုဒ္ဓငတ်ꩻပါꩻဖုံႏထွူ အနာဂတ်သူꩻ ကအီႏပွင်ꩻဒါႏ"မေတ္တေယျ"အမိဉ်ꩻကဟဲ့ꩻဒါႏ ဗောဓိသတ္တဖရာꩻလောင်ꩻနုဲးနဝ်ꩻလဲ့ ယီးမိုးဒျာႏနေနေသွူ။

ထေရဝါဒတောမ်ႏ မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာႏသီး ပင်ထွန်ႏ(ကဝ်ႏထွန်ႏ)နဝ်ꩻ ဗိုန်ပီတဝ်းဝင်ꩻသွူ။ ထေရဝါဒနဝ်ꩻ နေးတောမ်ႏလွောက်ꩻနာႏဒျာႏ ဖရာꩻငဝ်းသွဉ်သင်ဓမ္မတရာꩻတဲင် ဖေႏကလꩻအရဟတ္တဖိုလ်ႏ ယံကတွိုႏနိဗ္ဗာန်ႏနဝ်ꩻသွူ။ အွိုးတဖဲ့ꩻ မဟာယာနသီးနဝ်ꩻ ခံႏထူႏလွဒျာႏ အဆုဲꩻသွတ်ꩻဖေႏကတွိုႏဖေႏကထွာဖရာꩻထွူမꩻ အီႏယီးနယ်ဖေႏနွောင်ꩻ သတ္တဝါႏသီးလို့လို့စင်စင် ဒုက္ခလွစ်ထန်ႏရာꩻ နုဲးနဝ်ꩻသွူ။

ဗုဒ္ဓသဘာဝ

ဗုဒ္ဓဘာသာႏဂွိုဏ်ꩻအမျိုꩻမျိုꩻသီး ပွိုင်းဝွို့တောမ်ႏ ဗုဒ္ဓဉာဏ်ႏတောႏ၊ ပါႏရမီႏစတဲင်ဖုံႏယို ပြန်ႏနယ်လွဝင်ꩻ အနက်ဖြာꩻစွိုးစွိုးဖုံႏသွူ။

ဉာဏ်ႏတောႏ

ကိုးရီးယားခမ်းနဝ်၊ ဆိုးကုရမ်ဂူကျောင်ꩻ ဖရာꩻအုံလင်ꩻရုက်ထုတောႏပုင်ႏ

ဗုဒ္ဓဘာသာႏဂိုဏ်ꩻသီး လက်ခံႏလွဝင်ꩻ ဗုဒ္ဓနဝ်ꩻ လꩻဗောဓိဉာဏ်ႏသား၊(ဉာဏ်ႏထာꩻသေဗွောင်သား)၊ မဲဉ်လꩻတထဲ့ꩻမုꩻ တဏှာႏ၊ တသေတဝ်း အဝိဇ္ဇာႏ၊ ဒေါသစတဲင် အစွူႏသိုမ်ပါꩻ ကင်ꩻညာꩻခြူႏထိုꩻ နုဲးနဝ်ꩻသွူ။ ဗုဒ္ဓကရိုꩻနဝ်ꩻ ခံႏဗာႏတဝ်းဒူမ် ကမ်ႏကွိုꩻစူသား(လက်သမာꩻ) တယ်ႏဗော့ꩻ။ လွစ်ထန်ႏလဲဉ်း သံႏသရာႏနဝ်ꩻသွူ။

ဖရာꩻဂုဏ်ႏတောႏ ၉ ပါꩻ

ဗုဒ္ဓ-ဖရာꩻဂုဏ်ႏတောႏ ကုတ်ꩻပါꩻ ပါဠိ ဣတိပိ သော ဘဂဝါ - အရဟံ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော, သုဂတော, လောကဝိဒူ, အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ, သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ, ဗုဒ္ဓေါ, ဘဂဝါ။ တာဒိသံ ဂုဏသမ္ပန္နံ ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒာမိ အာဒရံ။

ပါဠိ-လင်္ကာႏပအိုဝ်ႏ

• ၁။ အရဟံ-ကိလေသာႏကင်ႏသေႏ၊ ဖရာꩻဗွေႏ၊ ခွေသွောဉ်းရိုႏသေႏ ခေါက်ဝုဲႏဩ။
• ၂။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ-ကားကအဝ်ႏဒါႏ၊ သေခရာႏယို၊ ဆရာႏမပါ၊ သေချာမဲန်ႏသေႏ၊ ဖရာꩻဗွေႏ၊ ခွေသွောဉ်းရိုႏသေႏ ခေါက်ဝုဲႏဩ။
• ၃။ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော-ထာꩻသေ-အကျင်ꩻ၊ စူမ်ႏလင်ꩻဗွေသေႏ၊ ဖရာꩻဗွေႏ၊ ခွေသွောဉ်းရိုႏသေႏ ခေါက်ဝုဲႏဩ။
• ၄။ သုဂတော-မွေးမဲန်ႏကျိုꩻအာ၊ ငဝ်းငွါအွီႏသေႏ၊ ဖရာꩻဗွေႏ၊ ခွေသွောဉ်းရိုႏသေႏ ခေါက်ဝုဲႏဩ။
• ၅။ လောကဝိဒူ-လောကသိုမ်ပါꩻ၊ ပဲင်ႏချာꩻသေသေႏ၊ ဖရာꩻဗွေႏ၊ ခွေသွောဉ်းရိုႏသေႏ ခေါက်ဝုဲႏဩ။
• ၆။ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ-ဆုင်ꩻမꩻသင်ꩻဒါႏ၊ သတ္တဝါႏယို၊ သေႏချာႏယံကယ်ꩻ၊ ဆုင်ꩻမꩻမယ်ꩻသေႏ၊ ဖရာꩻဗွေႏ၊ ခွေသွောဉ်းရိုႏသေႏ ခေါက်ဝုဲႏဩ။
• ၇။ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ-လိုꩻလူꩻဗျဟ္မာႏ၊ သတ္တဝါႏသီး၊ ဆရာႏထွာသေႏ၊ ဖရာꩻဗွေႏ၊ ခွေသွောဉ်းရိုႏသေႏ ခေါက်ဝုဲႏဩ။
• ၈။ ဗုဒ္ဓေါ-သစ္စာႏလိစ်ꩻပါꩻ၊ ထီႏသေငါꩻချာ၊ သတ္တဝါႏအာတာႏ၊ယံသေဗာႏနုဲး၊ ဟောꩻခြုဲးနယ်ဖေႏ၊ ဖရာꩻဗွေႏ၊ ခွေသွောဉ်းရိုႏသေႏ ခေါက်ဝုဲႏဩ။
• ၉။ ဘဂဝါ-ဘဝပေႏတန်၊ စွယ်ꩻမဲန်ႏတဏှာႏ၊ ပယ်ႏခွါႏအော့ꩻထန်ႏ၊ ဘုန်ꩻကံႏတန်သေႏ၊ ဖရာꩻဗွေႏ၊ ခွေသွောဉ်းရိုႏသေႏ ခေါက်ဝုဲးဩ။