Удзельнік:Жупранская СШ/Пяць значных месцаў Жупраншчыны

Справядліва кажуць: каб любіць сваю малую радзіму, трэба дасканала яе ведаць. Ведаць, каб пастаянна адчуваць з ёй непарыўную сувязь, каб набіраць ад яе сілы, маральнае натхненне і ў рэшце рэшт па-сапраўднаму ганарыцца ёю, таму што кожны куточак нашай роднай Беларусі мае славутую і багатую гісторыю, знакамітых людзей, якія свае веды і талент аддавалі Радзіме.

Дык прызнайцеся сабе, ці добра вы ведаеце гісторыю краю, дзе лёсам наканавана вам жыць? Калі не , то тады запрашаю вас адправіцца ў падарожжа па найбольш выдатных мясцінах Жупран.

  Там, дзе сонца яснае
  Сядае за лясы,
  Ёсць мястэчка дзіўнае
  Цудоўнае красы.
  Князь Вітаўт правіў ім,
  І ваявода Монвід,
  І Радзівілаў род
  Гаспадаром быў 300 год
  І назву мела гучную мястэчка
  Жупранскім графствам звалася яно.
  З ракой Ашмянкай, пушчаю лясною
   Нібыта ў казцы тут жыццё ішло.

У летапісах Жупраны ўпамінаюцца ў 14 стагоддзі, калі імі кіраваў Вітаўт. Пасля ён падараваў іх Войцеху Монвіду. Пасля 300 год належалі Радзівілам, а ў 19 стагоддзі перайшлі графу Чапскаму.

 
   На жупранскай на старонцы
   Хораша, цікава.
   Там такія краявіды –
   Словам не раскажаш.
   Вы прыедзьце ў Жупраны –
   Тут і Пеліканка,
   І касцёл Пятра і Паўла,
   І музей у школе…

Адным з сімвалаў Жупран з’яўляецца помнік паэту-дэмакрату работы скульптара Заіра Азгура, устаноўлены ў 1958 годзе на цэнтральнай плошчы , якраз пры ўездзе ў мястэчка.

На рыначнай плошчы – у цэнтры Жупранаў
  Узвышаецца помнік абаронцу людзей.
   З каменя шэрага ў сялянскім убранні
   На братоў-беларусаў глядзіць наш Мацей.
   Для людзей абяздоленых быў адвакатам,
   Годнасць людзей у судзе бараніў,
                    За скрыўджаных у паноў патрабаваў ён расплаты,
                    Радзіму сваю ўсім сэрцам любіў.

А вось паглядзіце – на ўзгорку за плошчай імкнуцца ў неба вежы прыгожага касцёла Пятра і Паўла.

Апосталы Пётр і Павел
   Як многа ў вас хараства!
   Вы сёння ў пашане і славе –
  Адданыя вучні Хрыста.
   Шануем мы вас безупынку
   Вас помняць усе навакол.
   Вы першыя клалі цаглінкі
   Ў падмурак, дзе вырас касцёл.

Сцены касцёла складзены з чырвонай цэглы, дэкараваны арнаментам. Інтэр’ер святыні выкананы ў стылі барока. Касцёл пабудаваны ў 1854-1875гг. Па ініцыятыве і на сродкі графа Чапскага і парафіянаў. Грошы на будоўлю дапамагаў збіраць Ф. Багушэвіч.

Ад касцёла кіруем да другой святыні, толькі ўжо да святыні ведаў, да школы. Новая школа ў гэтым будынку прыняла вучняў у 1976 годзе.

  На ўскрайку вёскі, крыху на пагорку,
   Там, дзе купка дрэўцаў шалясціць гаворкай
   З небам і паветрам чысценькім наўкола,
   Шмат гадоў працуе ў Жупранах школа.
   У школе – прастор для станоўчых амбіцый.
   Тут моцна трымаюцца пэўных традыцый,
    Музей школьны цэнтрам асветніцкім стаў.
    Багушэвіч узведзены на п’едэстал.

    У школе Жупранскай
    Добрая традыцыя:
    Помніць Багушэвіча,
    Помніць, ганарыцца.
    Земляка-паэта,
    Шануючы свята,
    У музей збіралі
    Рэчы, экспанаты
   А ў сямідзясятым
   Наш музей адкрыўся,
   Да тае падзеі
   Шмат хто далучыўся
   Сёння ў экспазіцыі
   Сотні дзве найменняў.
   Трэць – арыгінальныя,
    Рэдкія, бясцэнныя.

Стваральнікамі музея былі былы дырэктар школы Крайноў Міхаіл Іосіфавіч і настаўнік роднай мовы Кадырка Канстанцін Аляксеевіч.

Вы прыедзьце ў Жупраны
    Паглядзець мясціны.
    Тут наш Багушэвіч
    Свой знайшоў спачынак.

Скіруем на вясковыя могілкі, дзе пахавана сям’я Багушэвічаў. Тут у 1975 годзе на магіле быў устаноўлены новы помнік, які быў адрэстаўраваны ў 2011 годзе.

Жупраншчына – край багаты на легенды. Адна з іх апавядае пра гару Пеліканку, якая знаходіцца ў былой Зубранскай пушчы.

     У гушчарах, затканых імглою,
     Шэрым змрокам, на золку, у зару.
     Пеліканка стаіць ля мястэчка,
     Што Жупранамі здавен завуць.
     Кажуць людзі, касцёл там калісьці
     На вяршыні стаяў, як прывід,
     За людскія грахі праваліўся.
     Гул званоў там нясецца з зямлі.

Вось і заканчваецца падарожжа па самых значных месцах Жупраншчыны. Сваё развітанне з вамі хачу закончыць вершамі "Яна мне дадзена адзіная"

На ўсё жыццё, на цэлы век.
 Мая адзіная, радзімая
Ў вянках лясоў і стужках рэк.
Заўсёды самая прыветная,
Як сонца, свеціцца сама,
Жыве, як мара запаветная,
I роўных ёй — нідзе няма.

Яе праменнямі сагрэтая,
Наліта сілай.маладой,
Іду, нястомная, па свету я
Яе часцінкаю жывой.

  I ганаруся ўсюды смела я,
  Што вырасла на той зямлі,
  Якую клічуць Руссю Белаю,
   Што тут дзяды мае жылі.