Перайсці да зместу

Трытый

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Трытый
Назва, сімвал Трытый, 3H
Альтэрнатыўныя назвы звышцяжкі вадарод, T
Нейтронаў 2
Уласцівасці нукліду
Атамная маса 3,0160492777(25)[1] а. а. м.
Дэфект масы 14 949,8060(23)[1] кэВ
Перыяд паўраспаду 12,32(2)[2] года
Прадукты распаду 3He
Спін і цотнасць ядра 1/2+[2]
Канал распаду Энергія распаду
β 0,018591[1] МэВ
Табліца нуклідаў
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Тры́тый (сімвал 3H альбо T ад лацінскага Tritium) — радыеактыўны ізатоп вадароду з атамнай масай, роўнай тром (3,016049). Часам яго называюць звышцяжкі вадарод. Пры нармальным атмасферным ціску і тэмпературы трытый існуе ў выглядзе газу 3H2 (T2).

Ядро трытыю складаецца з аднаго пратону і двух нейтронаў, тым часам як звычайны атам вадароду, протый, мае толькі адзін пратон, а дэйтэрый — адзін пратон і адзін нейтрон.

Упершыню трытый быў атрыманы з дэйтэрыю ў 1934 годзе Эрнестам Рэзерфордам, які працаваў разам з Маркам Оліфантам і Полам Гартэкам.

Трытый — радыеактыўны элемент. У працэсе распаду пераўтвараецца ў гелій 3He з выпраменьваннем бэта-часціцы (сярэдняя энергія 6,5 кеВ, максімальная - 18,6 кеВ). Перыяд паўраспаду — 12,3 гады. Слабае бэта-выпраменьванне не здольнае пранікаць праз чалавечую скуру і нясе небяспеку чалавеку толькі, калі трытый трапляе ўсярэдзіну арганізму ў вялікай колькасці. Як і ў выпадку з вадародам, трытый адносна нязручны для ўтрымання: ён у той ці іншай ступені можа пранікаць і праз пластык, і праз гуму, і праз сталь.

Трытый сустракаецца ў прыродзе, дзякуючы касмічнай радыяцыі, калі нейтроны з высокай энергіяй сутыкаюцца з атамамі дэйтэрыю ў зямной атмасферы.

Штучна атрымаць трытый магчыма, калі абстрэльваць літый 6Li нейтронамі ў атамным рэактары.

Вось некаторыя рэакцыі, шляхам якіх можна атрымаць трытый:

.
;
.

Трытый мае надзвычай важнае значэнне для рэакцыі тэрмаядзернага сінтэзу, паколькі рэакцыя дэйтэрыю з трытыем мае добрае сячэнне і высокі выхад энергіі:

Атамы ўсіх элементаў складаюцца з пратонаў і нейтронаў і адштурхоўваюць адзін аднаго, бо абодва маюць пазітыўны электрычны зарад. У выпадках надзвычай высокіх мільённых тэмператур, як напрыклад у ядры Сонца, некаторыя атамы набываюць такую хуткасць, што могуць пераўзыйсці сілы электрычнага адштурхоўвання і зліцца разам, фармуючы больш цяжкія атамы. Дэйтэрый і трытый - найлепшыя кандыдаты для такой рэакцыі, бо маюць усяго па адным пратоне.

Апрача патэнцыяльнага выкарыстання ў тэрмаядзерным рэактары, трытый цяпер выкарыстоўваецца ў біялогіі і медыцыне як радыеактыўны маркёр.

У індустрыі ён ужываецца ў малых колькасцях разам з фосфарам пры вырабе самаасвятляючых паверхняў (стрэлкі гадзіннікаў, дарожныя знакі і г.д.)[3]

Зноскі

  1. а б в Audi G., Wapstra A. H., Thibault C. The AME2003 atomic mass evaluation (II). Tables, graphs, and references(англ.) // Nuclear Physics A. — 2003. — Т. 729. — С. 337—676. — DOI:10.1016/j.nuclphysa.2003.11.003Bibcode2003NuPhA.729..337A
  2. а б Audi G., Bersillon O., Blachot J., Wapstra A. H. The NUBASE evaluation of nuclear and decay properties // Nuclear Physics A. — 2003. — Т. 729. — С. 3—128. — DOI:10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001Bibcode2003NuPhA.729....3A
  3. Сергей Бесараб Тритий - последний из "радиационных могикан" // Патрэон — patreon.com, 21 снежня 2021,19:40