П’ер Тэяр дэ Шардэн

П’ер Тэяр дэ Шардэн
фр.: Pierre Teilhard de Chardin
Дата нараджэння	1 мая 1881(1881-05-01)[…]
Месца нараджэння	château of Sarcenat[d], Orcines[d]
Дата смерці	10 красавіка 1955(1955-04-10)[…] (73 гады)
Месца смерці	Нью-Ёрк, штат Нью-Ёрк, ЗША
Месца пахавання	St. Andrew-on-Hudson cemetery[d]
Грамадзянства	Францыя
Бацька	Emmanuel Teilhard de Chardin[d]
Род дзейнасці	багаслоў, палеантолаг, пісьменнік, палеаантраполаг, каталіцкі святар, геолаг, філосаф, навуковы калекцыянер, stretcher bearer, антраполаг
Навуковая сфера	філасофія, багаслоўе, pastoral care[d], антрапалогія, філасофская антрапалогія[d], Christian philosophy[d] і геалогія
Навуковая ступень	доктарская ступень[d] (1922)
Альма-матар	Парыжскі ўніверсітэт Універсітэт Віланова[d] Notre Dame de Mongré High School[d]
Навуковы кіраўнік	Marcellin Boule[d]
Кірунак	еўрапейская філасофія
Асноўныя інтарэсы	палеанталогія, антрапалогія, філасофія, каталіцкая тэалогія
Значныя ідэі	Пункт Амега, наасфера
Аказалі ўплыў	Анры Бергсан
Член у	Французская акадэмія навук Société géologique de France[d] Французская акадэмія навук Нью-Ёркская акадэмія навук[d] Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland[d]
Узнагароды	медаль Мендэля[d] (1937) Auguste Viquesnel Prize[d] (1922)
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мары-Жазеф П'ер Тэяр дэ Шардэн (Pierre Teilhard de Chardin; 1 мая 1881, замак Сарсена каля г. Клермон-Феран, Францыя — 10 красавіка 1955) — французскі філосаф, тэолаг і палеантолаг. Член Парыжскай АН (1950).

Біяграфічныя звесткі

3 1899 член Таварыства Ісуса (ордэн езуітаў). Скончыў езуіцкую семінарыю на в-ве Джэрсі (1907), святар (1911). 3 1913 у Інстытуце палеанталогіі чалавека пры Музеі натуральнай гісторыі ў Парыжы. 3 1920 прафесар Каталіцкага ўніверсітэта ў Парыжы (у 1926 абвінавачаны ў антыдактрынальнасці і адхілены ад выкладання). 3 1923 удзельнічаў у палеанталагічных экспедыцыях у Манголіі, Паўднёва-Заходнім Кітаі, Індыі, Бірме, Яве і інш. Адзін з першаадкрывальнікаў сінантрапа, знойдзенага ім у 1929 каля Пекіна. Даследаваў трацічную і раннечацвярцічную фаўну і антрапагенез на тэрыторыі Паўднёвай Азіі.

Светапогляд

У цэнтры яго філасофіі — праблема чалавека як біялагічнай і надбіялагічнай (свядомай) істоты; выступаў за аб'яднанне ідэалізму і матэрыялізму ў выглядзе «фенаменалогіі», якая б улічвала і ўнутраны, і вонкавы бакі свету. Эвалюцыю Зямлі разглядаў як трансфармацыю найперш псіхічную, што тлумачыў наяўнасцю ў зямной матэрыі элементарнай свядомасці. У развіцці свету вылучаў 3 этапы: пераджыццё (узнікненне нежывой прыроды), жьццё (спантаннае развіццё жывой прыроды і разгалінаванне жывёльнага свету), з'яўленне чалавека (вырашальная стадыя ў эвалюцыі Зямлі, якая паклала пачатак наагенезу). Сцвярджаў, што, як зліццё аднаклетачных прывяло да прагрэсу жывой прыроды, так і чалавецтва павінна рухацца да духоўнага аб'яднання, «мегасінтэзу» індывідаў, нацый і рас. Эвалюцыйны падыход характэрны і для яго тэалагічных поглядаў: разглядаў стварэнне свету Богам не як адзіначасны акт, а як бесперапынны працэс. На яго думку, чалавек на шляху да Бога павінен не ўхіляцца ад паўсядзённасці, а актыўна ператвараць рэчаіснасць у адпаведнасці з Божай ідэяй «адухаўлення матэрыі».

Вучэнне П. Тэяр дэ Шардэна — тэярдызм — атрымала масавую папулярнасць як альтэрнатыва неатамізму — афіцыйнай дактрыне рымска-каталіцкай царквы.

Гл. таксама

• Касмізм
• Наасфера
• Пункт Амега

Літаратура

• Кісялёва, Н. Г. Тэяр дэ Шардэн / Н. Г. Кісялёва // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Беларуская энцыклапедыя; рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. Т. 16: Трыпалі — хвіліна. — Мн.: «Беларуская энцыклапедыя», 2003. — 572, [3] с. — ISBN 985-11-0263-6. — С. 151.