Магнітастрыкцыя
Магнітастрыкцыя (ад лац.: strictio — сціск, нацягванне) — з’ява, якая разумееца ў тым, што пры змене стану намагнічанасці цела яго аб’ём і лінейныя памеры змяняюцца. Эфект адкрыты Джоўлем у 1842 годзе і выкліканы змяненнем узаемасувязяў паміж атамамі ў крышталічнай рашотцы, і таму уласцівы ўсім рэчывам. Змена формы цела можа праяўляцца, напрыклад, у расцяжэнні, сціску, змене аб’ёму, што залежыць як ад дзейнага магнітнага поля, так і ад крышталічнай структуры цела. Найбольшыя змены памераў звычайна адбываюцца ў моцнамагнітных матэрыялаў. Іх адноснае падаўжэнне звычайна вар’іруецца ў межах .
Магнітастрыкцыйны эфект з’яўляецца абаротным, гэта значыць пры змене лінейных памераў цела пад дзеяннем знешніх сіл яго магнітныя ўласцівасці адпаведна змяняюцца. Гэта з’ява называецца магнітапругкім эфектам (эфект Вілары).
Эфект «гудзення»
[правіць | правіць зыходнік]Пры працы многіх электрапрыбораў можна пачуць выходны ад іх шум. Шум прылад, якія сілкуюцца ад бытавой электрасеткі, можа быць падобны на гудзенне або гудзенне (ⓘ). Адна з магчымых прычын [1] гэтага — магнітастрыкцыя стрыжняў ў індуктыўных канструкцыях, такіх як трансфарматары або дроселі. Пры праходжанні пераменнага току праз іх катушкі ствараецца пераменнае магнітнае поле такой жа частоты, якое прымушае ферамагнітныя стрыжні сціскацца і расцягвацца (з частатой 100 Гц для 50 Гц току або кратных частотах), якія, у сваю чаргу, перадаюць гэтыя ваганні ў паветра і іншым элементам канструкцыі. Гучны шум можа значна пагоршыць экалагічную сітуацыю навакольнага прасторы. Дзеянне вібрацыі на ўнутраныя элементы канструкцыі можа паслужыць прычынай развіцця расколін, здольных вывесці прыбор з ладу.
Гэты прыклад добра ілюструе з’яву, але па сутнасці ім не з’яўляецца: гудуць, адштурхваючыся, пласціны, з якіх набраны стрыжань, — ці варта заліць яго клеем або, як гэта рабілі раней, убіць драўляную трэску і гудзенне спыніцца. Суцэльныя стрыжні «гудуць» так слаба, што патрэбен спецыяльны прыбор, каб зафіксаваць змены.
Выкарыстанне ў тэхніцы
[правіць | правіць зыходнік]Вымярэнне ўзроўню
[правіць | правіць зыходнік]Для вымярэння ўзроўню вадкасці, у рэзервуары усталёўваюць вертыкальны хвалявод з магнітастрыкцыйнага матэрыялу. Гэта робяць такім чынам, каб агаловак хвалявода размяшчаўся на знешняй верхняй паверхні рэзервуара, а ніжні канец ўпіраўся ў дно. На хвалявод насаджваюць кальцавы паплавок, які змяшчае пастаянныя магніты і свабодна плавае на паверхні вадкасці. З агалоўка ў хвалявод падаецца ультрагукавы імпульс. З-за магнітастрыкцыйнага эфекту (у дадзеным выпадку эфекту зваротнага: эфекту Вілары) паплавок стварае механічную дэфармацыю хвалявода. Адбіўшыся ад гэтай дэфармацыі, ультрагукавв імпульс вяртаецца ў агаловак, дзе адбываецца вымярэнне часу яго прыходу. Паводле гэтага часу судзяць аб вышыні размяшчэння паплаўка на хвалявод, а значыць і аб узроўні вадкасці ў рэзервуары [2].
Пры выкарыстанні паплаўкоў з рознай удзельнай масай магчыма вымярэнне не толькі ўзроўню вадкасці (узроўню мяжы падзелу вадкіх і газападобных фазы), але і ўзроўні падзелу асяроддзяў з адрознай шчыльнасцю (напрыклад, бензіну і падтаварнай вады).
На практыцы дадзены метад выкарыстоўваецца для вымярэння ўзроўню ў рэзервуарах вышынёй да 18 м і забяспечвае досыць нізкую абсалютную хібнасць вымярэнняў — каля 1 мм.
Генерацыя ультрагуку
[правіць | правіць зыходнік]Магнітастрыкцыя выкарыстоўваецца для генерацыі ультрагуку і гіпергуку. Для гіпергуку з частатой парадку 1 Ггц магнітастрыкцЫя застаецца практычна адзіным рэальным метадам яго атрымання.
Пазнакі ў антыкрадзежавых сістэмах
[правіць | правіць зыходнік]У некаторых антыкрадзежавых сістэмах выкарыстоўваюцца пазнакі, прынцып працы якіх заснаваны на выкарыстанні матэрыялаў з вялікім магнітастрыкцыйным эфектам.
Камп’ютарная памяць
[правіць | правіць зыходнік]У першых камп’ютарах выкарыстоўваўся дрот, які скручваўся або раскручваўся пад дзеяннем магнітнага поля, рэалізуючы такім чынам памяць на лініях затрымкі.
Зноскі
- ↑ Бываюць і іншыя прычыны, напрыклад, вібрацыя незамацаваных абмотак і т. п.
- ↑ В. Ю. Кузьминов, А. Г. Фролов Магнитосрикционный уровнемер // Журнал Сфера Нефтегаз № 1, 2012 г. стр. 26-28
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Магнитострикционный эффект
- Физическая энциклопедия, т.3. — М.:Большая Российская Энциклопедия,1994,ISBN 5-85270-019-3, стр.10, стр.11 и стр.12.