Перайсці да зместу

Жалонь

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Жалонь
укр. Жолонь
Характарыстыка
Даўжыня 113 км
Басейн 1 460 км²
Вадацёк
Выток Оўруцкі раён
 • Каардынаты 51°21′17″ пн. ш. 28°39′36″ у. д.HGЯO
Вусце Прыпяць
 • Каардынаты 51°34′05″ пн. ш. 29°48′09″ у. д.HGЯO
Размяшчэнне
Водная сістэма Прыпяць → Дняпро → Чорнае мора
Украіна Жытомірская вобласць
Беларусь Гомельская вобласць
Краіны
physical
вусце
вусце
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Жалонь (укр.: Жолонь) — рака ва Украіне і ў Гомельскай вобласці Беларусі, правы прыток ракі Прыпяць (басейн Дняпра).

Даўжыня 113 км. Плошча вадазбору 1460 км². Сярэдні сцёк з вадазбору каля 4,8 м³/с. Агульнае падзенне ракі 113,4 м. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,7 ‰.

Назва

[правіць | правіць зыходнік]

Назва балцкага паходжання, як і назвы рэк па суседстве Нароўля, Мытва (уцякаюць у Прыпяць справа вышэй за ўтоку Жалоні).

Гідранімічныя аналагі на Верхнім Павоччы — назвы тыпу Жаланейка, Жалонья, Жалонка (рус. Желанейка, Желонья, Желонка)[2], таксама два гідронімы Жэлень (рака ў басейне Дзясны, рака ў басейне Прыпяці)[3], літоўскія рачныя назвы тыпу Geluva, Geluža, Gelušė[4].

Корань з шэрагу Gal- : Gel- : Gil-, адкуль літоўскае galvis «сажалка на месцы старога рачнога рэчышча», gelmė «глыбіня», gilus «глыбокі»[5]. Корань пашыраны балцкім гідранімічным пашыральнікам -n-.

Назва ракі значыць «Глыбокая (рака)». Блізкую семантыку маюць і гідронімы тыпу Нароўля, Няропля (< Nar-, Ner-).

Асноўныя прытокі

[правіць | правіць зыходнік]

Агульныя звесткі

[правіць | правіць зыходнік]

Пачынаецца каля вёскі Пішчаныця Оўруцкага раёна Жытомірскай вобласці на паўночна-ўсходніх схілах Оўруцкага кража, цячэ па Жытомірскім Палессі (12,8 км), далей 33,8 км па мяжы з Беларуссю, 10,9 км зноў па Жытомірскай вобласці, у нізоўі па Ельскім і Нараўлянскім раёнах. Упадае ў старарэчча на пойме Прыпяці за 1,2 км на поўнач ад вёскі Вяпры Нараўлянскага раёна.

Даліна невыразная, схілы спадзістыя, вышынёю 2—5 м. Пойма двухбаковая, роўная, забалочаная, парэзаная густой сеткай меліярацыйных каналаў; шырыня яе ў верхнім цячэнні 10—30 м, на астатнім працягу 100—300 м. Рэчышча амаль на ўсім працягу каналізаванае, таму раку нярэдка называюць Мухаедаўскім каналам[6].

Каналамі Свячанскі (рака да адгалінавання ад яе гэтага канала называецца Верхняя Жалонь), Антонаўскі і ракой Гразіва Жалонь злучаная ў 1961 годзе з ракой Славечна. Сцёк па злучальных каналах і Жалоні рэгулюцца шлюзамі.

Вадазбор рэчкі на Оўруцкім кражы і Мазырскім Палессі. Грунты пераважна пясчаныя. Лясы, большай часткай мяшаныя, пашыраны па ўсім вадазбоы.

Жыўленне ракі мяшанае. Замярзае са снежня да сакавіка.

На правабярэжнай тэрасе ракі каля вёскі Ражава і вёскі Беласарока археалагічныя помнікі — мезалітычнага і неалітычнага паселішчаў. Рака выкарыстоўваецца як водапрыёмнік меліярацыйных сістэм.

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ Geographic Names Server — 2018.
  2. ↑ B. H. Топоров. Балтийский элемент в гидронимии Поочья. II // Балто-славянские исследования. 1987. Москва, 1989. С. 58—59.
  3. ↑ В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 188.
  4. ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 111.
  5. ↑ V. Mažiulis. Prūsų kalbos etimologijos žodynas. Vilnius, 2013. C. 207—208, 239.
  6. ↑ Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Гомельская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2011. — С. 33—34. — 68 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-985-508-107-5. (руск.)

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Жалонь&oldid=4847795"