Дэтэктыў

Дэтэктыў (англ.: detective, ад лац.: detego — раскрываю, выкрываю) — пераважна літаратурны і кінематаграфічны жанр, творы якога апісваюць працэс даследавання загадкавага здарэння з мэтай высвятлення яго акалічнасцяў і раскрыцця загадкі. Звычайна ў якасці такога здарэння выступае злачынства, і дэтэктыў апісвае яго расследаванне і вызначэнне вінаватых, у такім разе канфлікт будуецца на сутыкненні справядлівасці з беззаконнем, якія завяршаюцца перамогай справядлівасці.

Гісторыя

Першымі творамі дэтэктыўнага жанру прынята лічыць апавяданні Эдгара По (напісаныя ў 1840-х гадах), які ў сваіх творах заклаў форму і асаблівасці гэтага жанру. По быў пачынальнікам інтэлектуальнага (паказ працэсу расследавання злачынства), а У. Колінз — прыгодніцкага (нанізванне драматычных эпізодаў) сюжэтных тыпаў дэтэктываў.

Значны ўклад у развіццё дэтэктыўнай літаратуры зрабілі А. К. Грын (ЗША), Э. Габарыо, Г. Леру (Францыя), асабліва А. К. Дойл (Вялікабрытанія), які стварыў вядомы вобраз прыватнага дэтэктыва Шэрлака Холмса.

З імем англійскага пісьменніка Г. К. Чэстэртана звязана паяўленне т. зв. «інтуітыўнага дэтэктыва», заснаванага на здагадцы і інтуітыўным пранікненні ў псіхіку злачынцы. Найбольшага поспеху ў развіцці такога роду дэтэктыва дасягнулі Агата Крысці і Ж. Сіменон.

Пасля другой сусветнай вайны на Захадзе пашырыўся т. зв. «чорны дэтэктыў», у аснове якога апісанне самога злачынства са сцэнамі забойстваў, насілля і інш.(М. Спілейн, ЗША).

Сярод рускіх пісьменнікаў у жанры дэтэктыва працавалі А. Р. Адамаў, Ю. С. Сямёнаў, браты А. А. і Г. А. Вайнеры і інш.

Гісторыя ж беларускага дэтэктыву бярэ свой пачатак значна пазней, але, нягледзячы на гэта, беларускі дэтэктыў дастаткова хутка прайшоў асноўныя эвалюцыйныя моманты дынамікі жанру — ад дэтэктыва класічнага тыпа да сучаснага і да дэтэктыва, які стаіць на сумежжы з іншымі літаратурнымі жанрамі.

Гл. таксама

• Беларуская дэтэктыўная проза