Надсат

Надсат, надцаць (англ.: Nadsat) — выдуманы жаргон брытанскіх падлеткаў, апісаны Энтані Бёрджэсам у яго антыўтопіі «Механічны апельсін». Мае пераважна рускую аснову (незадоўга да пачатку напісання рамана пісьменнік пабываў у Савецкім Саюзе).

Большасць слоў надсата ўяўляе з сабе запісаныя лацініцай і разам з гэтым скажоныя словы з рускай мовы (droog, malchik, korova, litso, viddy), але ёсць запазычванні з іншых крыніц (напрыклад з лонданскага слэнга кокні) і таксама словы, выдуманыя Бёрджасам. У выніку ўспрыманне і разуменне надсата ўяўляе сабой значную цяжкасць для англамоўнага чытача, які сутыкаецца са словамі незнаёмай яму мовы, сэнс якіх нідзе ў кнізе не растлумачваецца. Назва мовы — мадыфікаваны канчатак рускіх лічэбнікаў ад «одиннадцати» да «девятнадцати». Тлумачыцца гэта тым, што носьбітамі надсата ў «Механічным апельсіне» былі падлеткі (nadtsatyje) — «цінэйджары» (teenagers, літаральна «надцацігадовыя»; ці скарочана «ціны», teens).

У адным з рускіх перакладаў кнігі большасць слоў надсата, што маюць рускае паходжанне, проста не перакладаліся, хаця скланяліся згодна з правіламі рускай мовы. Гэта было зроблена з мэтай хоць неяк наблізіць цяжкасці перакладу да цяжкасцей чытача арыгінала. У рускім перакладзе, транслітараваныя і змененыя словы, хаця і зразумелыя, але патрабуюць пэўных намаганняў.

У іншым перакладзе, рускія словы былі заменены англійскімі, напісанымі кірыліцай («мэн» — чалавек, «тіс» — зубы, «фейс» — твар і г. д.), але недахопам гэтага перакладу з’яўляецца тое, што англійскія словы вельмі добра знаёмы шмат каму з рускамоўных чытачоў і актыўна ўжываюцца ў рускім слэнзе. У аднайменнай экранізацыі Стэнлі Кубрыка, героі фільма наведваюць малочны бар «Korova», дзе п’юць малочныя кактэйлі з псіхадэлікамі. Сцены бара ўпрыгожваюць надпісы «Moloko», «Moloko plus» і г. д.

Энтані Бёрджэс таксама стварыў мову, на якой размаўляюць першабытныя людзі ў фільме паводле аповесці Роні Старэйшага «Барацьба за агонь».

Гл. таксама

Спасылкі

слоўнік надсата ў Вікіслоўніку(недаступная спасылка) (англ.)