Перайсьці да зьместу

Надвор’е

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Навальніца каля вострава Мадэйра

Надво́р’е — сукупнасьць атмасфэрных зьяваў на lвызначаным месцы ў дольных плястах атмасфэры ў вызначаны час (суткі, месяц, год). Дасьледаваньнем надвор’я займаецца мэтэаралёгія, прагнозам надвор’я — сыноптыка. Мэтэаралягічныя зьвесткі зьбіраюцца мэтэаралягічнымі станцыямі. Шматгадовы рэжым надвор’я называюць кліматам. Прыродныя зьявы працякаюць у трапасфэры (ніжняй частцы атмасфэры) і ў гідрасфэры.

Ейны стан складаюць наступныя парамэтры:

Вылучаюць пэрыядычныя і непэрыядычныя зьмены надвор’я. Пэрыядычныя зьмены надвор’я залежаць ад сутачнага і гадавога кручэньня Зямлі. Непэрыядычныя абумоўлены пераносам паветраных мас. Яны парушаюць нармальны ход мэтэаралягічных элемэнтаў. Розьніца фазы пэрыядычных зьменаў з характарам непэрыядычных прыводзяць да рэзкіх зьмяненьняў надвор’я

Падвойная вясёлка

Звычайныя прыродныя зьявы на Зямлі — вецер, аблокі, атмасфэрныя ападкі (дождж, сьнег і г. д.), туман і навальніца, пылавая бура і завеі. Рэдкія зьявы ўключаюць у сябе стыхійныя бедзтвы, як то тарнада і ўраганы. Амаль усе прыродныя зьявы адбываюцца ў трапасфэры (ніжняя частка атмасфэры).

Адрозьненьні ў фізычных уласьцівасьцях паветраных мас узьнікаюць з-за зьмены кута падзеньня сонечных прамянёў у залежнасьці ад шыраты і аддаленасьці рэгіёну ад акіянаў. Вялікае адрозьненьне тэмпэратур паміж арктычным і трапічным паветрам зьяўляецца чыньнікам наяўнасьці вышынных струйных плыняў. Барычныя стварэньні ў сярэдніх шыротах, як то пазатрапічныя цыклёны, утвараюцца пры разьвіцьці хваляў у зоне высотнай струменевай плыні. Паколькі вось Зямлі нахіленая адносна плоскасьці сваёй арбіты, кут падзеньня сонечных прамянёў залежыць ад часу года. У сярэднім штогадовая тэмпэратура на паверхні Зямлі зьмяняецца ў межах ± 40 °C. На працягу сотняў тысячаў гадоў зьмена арбіты Зямлі ўплывае на колькасьць і разьмеркаваньне сонечнай энэргіі на плянэце, вызначаючы доўгатэрміновы клімат.

Розьніца тэмпэратураў на паверхні ў сваю чаргу выклікае рознасьць у полі атмасфэрнага ціску. Гарачая паверхня награвае паветра, якое знаходзіцца над ёй, пашырае яго, зьніжаючы ціск і шчыльнасьць паветра. Атрыманы гарызантальны градыент ціску паскарае паветра ў бок нізкага ціску, ствараючы вецер. А ў выніку працы эфэкту Карыёліса пры кручэньні Зямлі адбываецца закручваньне патоку. Прыкладам простай сыстэмы зьяўляюцца прыбярэжныя брызы, а складанай — вочка Гэдлі.

Атмасфэра ёсьць складанай сыстэмай, таму малаважныя зьмены ў адной ейнай часткі могуць мець вялікі ўплыў на сыстэму ў цэлым. У гісторыі чалавецтва заўсёды былі спробы кіраваць надвор’ем. Даказана, што дзейнасьць людзей, як то сельская гаспадарка і прамысловасьць, можа ў некаторых межах ўплываць на надвор’е. Прагноз надвор’я — навукова і тэхнічна абгрунтаванае меркаваньне аб будучым стане атмасфэры ў пэўнай кропцы ці рэгіёне зямнога шара.

Вывучэньне надвор’я на іншых плянэтах стала карысным для разуменьня прынцыпаў зьмены надвор’я Зямлі. Вядомы аб’ект дасьледаваньняў у Сонечнай сыстэме — Вялікая чырвоная пляма Юпітэра, зьяўляецца антыцылёнічным штормам, які існуе на працягу, прынамсі, 300 гадоў. Аднак надвор’е не абмежаванае плянэтарнымі целамі. Карона Сонца стала губляецца ў космасе, ствараючы, па сутнасьці, вельмі тонкую атмасфэру ва ўсёй сонечнай сыстэме. Рух часьцінак, выпусканых Сонцам, называецца сонечным ветрам.

Для папярэджаньня пра складаныя ўмовы надвор’я, якія вядуць да надзвычаных сытуцыяў, выкарыстоўваюць колеравыя абазначэньні ўзроўняў пагрозы:

  • зялёны — адсутнасьць пагрозы і неспрыяльных зьяваў;
  • жоўты — высокая або нізкая тэмпэратура, парывы ветру і навальніца, што магчыма небясьпечна;
  • аранжавы — завіруха, сьнегапад, мароз, гарачыня, град, лівень і шквал, што ўяўляюць сапраўдную пагрозу;
  • чырвоны — пагроза пажару, бура, ураган і моцны сьнегапад, што пагражаюць чалавечымі ахвярамі і адчувальнай матэрыяльнай шкодай[1].

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]