Teq (metadata)

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Həştəq ilə səhv salmayın.
Veb 2.0 terminləri olan teq buludu

Teq — informasiya sistemlərində informasiyaya (məsələn, əlfəcin, multimedia, verilənlər bazası qeydi və ya kompüter faylı) təyin edilmiş açar söz və ya termin. Bu metaməlumat tipi elementi təsvir etməyə kömək edir və onu nəzərdən keçirmək və ya axtarışla yenidən tapmaq imkanı verir.[1] Teqlər əsasən qeyri-rəsmi və şəxsən elementin yaradıcısı və ya sistemdən asılı olaraq onu izləyən tərəfindən seçilir, baxmayaraq ki, onlar idarə olunan lüğətdən də seçilə bilər.[2]:68

Teqləşdirmə Veb 2.0 ilə əlaqəli veb-saytlar sayəsində populyarlaşdı və bir çox Veb 2.0 xidmətlərinin önəmli xüsusiyyətidir.[2][3] İndi digər verilənlər bazası sistemlərinin, iş masası proqramlarının və əməliyyat sistemlərinin də bir hissəsidir.[4]

İcmal

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İnsanlar təsnifatlaşdırmağa kömək etmək, kimə aid olduğunu qeyd etmək, sərhədləri qeyd etmək və onlayn şəxsiyyəti göstərmək üçün teqlərdən istifadə edir. Teqlər sözlər, şəkillər və ya digər müəyyənedici işarələr formasında ola bilər. Fiziki dünyadakı etiketlərin analoji nümunəsi muzey obyektlərinin etiketlənməsidir. İnsanlar kompüterlərdən xeyli əvvəl məlumat və obyektləri təsnif etmək üçün mətn açar sözlərindən istifadə edirdi. Kompüter əsaslı axtarış alqoritmləri bu cür açar sözlərdən istifadəni qeydləri araşdırmaq üçün sürətli bir üsula çevirdi.

Teqləşdirmə sosial əlfəcinlərin, şəkillərin paylaşılmasının və sosial şəbəkə saytlarının artması səbəbindən populyarlıq qazandı.[2] Bu saytlar istifadəçilərə sadə açar sözlərdən istifadə edərək məzmunu kateqoriyalara ayıran etiketlər (və ya "teqlər") yaratmağa və idarə etməyə imkan verir. Teqləri ehtiva edən veb-saytlar, bəzi iş masası proqramları kimi tez-tez teq kolleksiyalarını teq buludları kimi göstərir. Bütün istifadəçilərin teqlərini birləşdirən veb-saytlarda fərdi istifadəçinin teqləri həm onlar, həm də vebsaytın icması üçün faydalı ola bilər.

Teqləmə sistemləri bəzən iki yerə ayrılır: yuxarıdan aşağıya və aşağıdan yuxarı.[3]:142[4]:24 Yuxarıdan aşağı taksonomiyalar səlahiyyətli dizaynerlər qrupu tərəfindən (bəzən idarə olunan lüğət şəklində) yaradılır, aşağıdan yuxarı olan taksonomiyalar isə (folksonomiyalar adlanır) bütün istifadəçilər tərəfindən yaradılır.[3]:142 "Yuxarıdan aşağı" və "aşağıdan yuxarı" anlayışının tərifi tək iyerarxik ağac strukturu ilə çoxsaylı qeyri-iyerarxik çoxluqlar arasındakı fərqlə qarışdırılmamalıdır. Həm yuxarıdan aşağıya, həm də aşağıdan yuxarı taksonomiyaların strukturu ya iyerarxik, qeyri-iyerarxik, ya da ikisinin kombinasiyası ola bilər.[3]:142–143 Bəzi tədqiqatçılar və proqramlar məlumat axtarışına kömək etmək üçün iyerarxik və qeyri-iyerarxik teqləməni birləşdirməklə təcrübə keçiriblər.[5][6][7] WorldCat kimi[8][9]:74[10][11] bəzi böyük kitabxana kataloqları (OPAC) hər iki kombinasiyanın birləşməsini istifadə edirlər.[12]

Teqlər və ya digər taksonomiyalar əlaqələr və atribusiyalar kimi əlavə xüsusiyyətlərə (yaxud semantikaya) malik olduqda ontologiyanı təşkil edirlər.[3]:56–62

Bu məqalədə deyildiyi kimi metaməlumat teqləri avtomatik yaradılan çarpaz istinada istinad etmək üçün bəzi proqram təminatında "teq" sözünün istifadəsi ilə qarışdırılmamalıdır; sonuncuların nümunələri Emacs-da teqlər cədvəlləri[13] və Microsoft Office-də ağıllı teqlərdir.[14]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Some users, however, see tags not as metadata but as "just more content": Berendt, Bettina; Hanser, Christoph. Tags are not metadata, but 'just more content'—to some people (PDF) // Proceedings of the International Conference on Weblogs and Social Media (ICWSM), Boulder, Colorado, USA, March 26–28, 2007. Menlo Park, CA: International Joint Conferences on Artificial Intelligence. 2007. OCLC 799635928. 2023-03-27 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-10-05.
  2. ↑ 1 2 3 Smith, Gene. Tagging: people-powered metadata for the social web. Berkeley: New Riders Press. 2008. ISBN 9780321529176. OCLC 154806677.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 Breslin, John G.; Passant, Alexandre; Decker, Stefan. The social semantic web. Heidelberg; New York: Springer-Verlag. 2009. doi:10.1007/978-3-642-01172-6. ISBN 9783642011719. OCLC 506401195.
  4. ↑ 1 2 Jones, Rodney H.; Hafner, Christoph A. Networks and organization // Understanding digital literacies: a practical introduction. Milton Park, Abingdon, Oxon; New York: Routledge. 2012. 23–28. ISBN 9780415673167. OCLC 711041611.
  5. ↑ Heymann, Paul; Garcia-Molina, Hector. Collaborative creation of communal hierarchical taxonomies in social tagging systems (Texniki hesabat). Stanford University. 2006. Summarized in: Heymann, Paul. "Tag hierarchies". infolab.stanford.edu. 2006. 25 June 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 March 2017.
  6. ↑ Quintarelli, Emanuele; Resmini, Andrea; Rosati, Luca. "Information architecture: Facetag: integrating bottom-up and top-down classification in a social tagging system". Bulletin of the American Society for Information Science and Technology. 33 (5). June 2007: 10–15. doi:10.1002/bult.2007.1720330506.
  7. ↑ Wu, Harris; Zubair, Mohammad; Maly, Kurt. Collaborative classification of growing collections with evolving facets // Proceedings of the eighteenth conference on hypertext and hypermedia, Manchester, UK, September 10–12, 2007. HT '07. New York: Association for Computing Machinery. 2007. 167–170. CiteSeerX 10.1.1.452.44. doi:10.1145/1286240.1286289. ISBN 978-1-59593-820-6.
  8. ↑ Wilson, Katie. "OPAC 2.0: next generation online library catalogues ride the Web 2.0 wave!". Online Currents. 21 (10). 2007: 406–413. 2017-07-31 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-03-11.
  9. ↑ Yee, Raymond. Understanding tagging and folksonomies // Pro Web 2.0 mashups: remixing data and Web services. The expert's voice in Web development. Berkeley: Apress. 2008. 61–75. doi:10.1007/978-1-4302-0286-8_3. ISBN 978-1-59059-858-0. OCLC 148910044.
  10. ↑ Willey, Eric. "A cautious partnership: the growing acceptance of folksonomy as a complement to indexing digital images and catalogs". Library Student Journal. 2011. 12 March 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 March 2017.
  11. ↑ Gerolimos, Michalis. "Tagging for libraries: a review of the effectiveness of tagging systems for library catalogs". Journal of Library Metadata. 13 (1). January 2013: 36–58. doi:10.1080/19386389.2013.778730.
  12. ↑ Carcillo, Franco; Rosati, Luca. Tags for citizens: integrating top-down and bottom-up classification in the Turin municipality website // Schuler, Douglas (redaktor). Online communities and social computing: second international conference, OCSC 2007, held as part of HCI International 2007, Beijing, China, July 22–27, 2007: proceedings. 4564. Berlin; New York: Springer-Verlag. 2007. 256–264. doi:10.1007/978-3-540-73257-0_29. ISBN 978-3-540-73256-3. OCLC 184906067.
  13. ↑ Raman, T. V. Auditory user interfaces: toward the speaking computer. Boston: Kluwer Academic Publishers. 1997. səh. 107. doi:10.1007/978-1-4615-6225-2. ISBN 978-0-7923-9984-1. OCLC 37109286. Calling a function defined in one compilation unit from within another is analogous to cross references in large hypertext documents. By using tags tables, the Emacs environment enables the user to turn program source code into powerful hypertext documents.
  14. ↑ Wempen, Faithe. Teach yourself visually Microsoft Access 2010. Teach yourself visually. Indianapolis: John Wiley & Sons. 2010. səh. 69. ISBN 978-0-470-57765-3. OCLC 495271168. You can turn on smart tags for a field to make it easier to cross-reference data between the Access database and Microsoft Outlook (or another personal information and e-mail program) and the Web.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Teq_(metadata)&oldid=7265577"