Teodoro Obianq Nqema Mbasoqo
| Teodoro Obianq Nqema Mbasoqo | |
|---|---|
.jpg) | |
Ekvatorial Qvineya Respublikasının Prezidenti | |
| 3 avqust 1979 – h.h | |
| Əvvəlki | Fransisko Masias Nqema |
Afrika Birliyinin sədri | |
| 31 yanvar 2011 – 29 yanvar 2012 | |
| Əvvəlki | Binqu va Mutarika |
| Sonrakı | Tomas Yayi Boni |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Akoakan, İspaniya Qvineyası (indiki Ekvatorial Qvineya) |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Həyat yoldaşı | Konstantsiya Manqu (1968–h.h) |
| Uşağı | Teodor Nqema Obianq Manqu |
| Dini | Roma-Katolik kilsəsi |
| Rütbəsi | Ali Baş Komandan |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Teodoro Obianq Nqema Mbasoqo (fr. Teodoro Obiang Nguema Mbasogo; port. Teodoro Obiang Nguema Mbasogo; isp. Teodoro Obiang Nguema Mbasogo; 5 iyun 1942[1][2], Akoakan[d], İspaniya imperiyası) — 1979-cu ilin avqustundan etibarən Ekvatorial Qvineyanın Prezidenti vəzifəsini icra edən siyasətçi və keçmiş hərbi zabit.[3]
Hərbi məktəbi bitirdikdən sonra, 1979-cu ilin avqustunda baş verən hərbi çevrilişdə onu vəzifəsindən kənarlaşdırmadan öncə əmisi Fransisko Masias Nqumanın başçılığı altında çoxsaylı vəzifələrdə çalışdı. 1990-cı illərdən başlayaraq Ekvatorial Qvineyanın mühüm neft istehsalçısı kimi ortaya çıxmasına nəzarət etdi. Obiang 31 yanvar 2011-ci ildən 29 yanvar 2012-ci ilədək Afrika Birliyinin sədri oldu. Obianq geniş yayılmış insan haqları pozuntuları, korrupsiya və vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə etməkdə günahlandırılır. Ekvatorial Qvineya hal-hazırda Obianqın Ekvatorial Qvineya Demokratik Partiyasının bütün idarəetmə gücünə sahib olduğu hakim partiya tərəfindən idarə olunur. Konstitusiya hökümətini qanuni diktaturaya çevirərək fərmanla hökm vermək hüququ da daxil olmaqla, Obianqa geniş səlahiyyətlər verir.
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]İlk illəri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Esanqu etnik qəbiləsindən olan bir ailədən, Kontinental Ekvatorial Qvineya daxilində, Qabonla sərhəddə, İspaniya Qvineyası koloniyasına aid olan Akoakan şəhərində anadan olmuşdur. Qabonlu Santiaqo Nqema Eneme Obama və Mariya Mbasoqo Nqunun oğlu olaraq dünyaya gələn Obianq on qardaşın üçüncüsü idi, aralarında Milli Təhlükəsizlik Nümayəndəsi Armenqol Ondo Nqema və keçmiş Milli Müdafiə Naziri Antonio Mba Nqema da var. Obianqın valideynləri kapital vergisini ödəməmək və İspaniya Qvineyasındakı yaxşı iqtisadi vəziyyətdən istifadə etmək üçün Qabondan mühacirət etdilər. Mariya Mbasoqo Nqunun ölümündən sonra Obianq və qardaşları atası və yeni həyat yoldaşı Karmen Mikuye Mbira tərəfindən böyüdüldü.
Təhsili və formalaşması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Obianq ilk işlərini Ebebiyindəki "Cardenal Cisneros School Group"-da və Batadaki "La Salle" Mərkəzində bitirdi və burada əmək idarəçiliyi dərəcəsi aldı.
Obianq Ekvatorial Qvineyanın müstəmləkəçilik dövründə Koloniya Qvardiyasına qatıldı və İspaniyanın Saraqosa şəhərindəki Ümumi Hərbi Akademiyaya qatıldı. Əmisi Fransisko Masias Nqema ölkənin ilk prezidenti seçildikdən sonra leytenant rütbəsinə çatdı. Masias dövründə Obianq Bioko valisi və Milli Qvardiyanın lideri də daxil olmaqla müxtəlif vəzifələrdə çalışdı. O, məhbuslarına ağır işgəncə verməsi ilə məşhur olan "Black Beach" Həbsxanasının rəisi idi.[4]
Obianq bildirilir ki, oğlu Teodoro Nqemanın onun yerinə keçməsini istəyir.
Prezident fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Masiasın Obianq, qardaşı və yaxın ətrafındakılar da daxil olmaqla, ailənin bir neçə üzvünün öldürülməsini əmr etdikdən sonra, prezidentin dəli olduğunu düşündü. Obianq 3 avqust 1979-cu ildə qanlı çevriliş nəticəsində əmisini devirdi və əvvəlki onillikdə Bubi xalqının soyqırımı da daxil olmaqla əməllərinə görə mühakimə etdi. Masias 29 sentyabr 1979-cu ildə edama məhkum edildi və güllələnmə cəzası ilə edam edildi. Yerli əsgərlərin iddia edilən sehrli güclərindən qorxmasına görə, yeni Mərakeş kral mühafizəçisindən ibarət qrupun atəş açması ilə edam icra edildi.[5]
Obianq yeni hökumətin Masiasın qəddar və repressiv rejimindən yeni başlanğıc açacağını bildirdi. Siyasi məhbuslara amnistiya verdi və öncəki rejimin məcburi əmək sisteminə son verdi. Lakin əmisinin hakimiyyəti altında törədilən vəhşiliklərdə öz rolunu demək olar ki, qeyd etmədi.[6]
Yeni konstitusiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ölkə 1982-ci ildə bir qədər az avtoritar konstitusiyanın qüvvəyə minməsi ilə sivil idarəçiliyə nominal olaraq qayıtdı. Eyni zamanda, Obianq yeddi illik müddətə prezident seçildi, o, yeganə namizəd idi. 1989-cu ildə yenidən vahid namizəd olaraq seçildi. 1992-ci ildə digər partiyaların nominal olaraq təşkilatlanmasına icazə verildikdən sonra, 1996 və 2002-ci illərdə beynəlxalq müşahidəçilər tərəfindən saxtakarlıq kimi qiymətləndirilən seçkilərdə səslərin 98%-i alaraq yenidən seçildi. 2002-ci ildə bir səsvermə bölgəsi Obianqa 103% səs verməsi qeyd edildi.[4]
2009-cu ildə müxalifət lideri Plasido Miko Aboqonu məğlub edərək seçicilərin saxtakarlıq və təhdid ittihamları fonunda 97% səs toplayaraq dördüncü müddətə yenidən seçildi.[7]
Obianq hakimiyyəti öncə əmisindən daha humanist hesab olunurdu. Lakin bəzi siyasətçilərə görə, getdikcə qəddarlaşdı və Afrikada böyük demokratiyaya doğru gedən tendensiyanı pozdu. Əksər yerli və beynəlxalq müşahidəçilərə görə, dünyanın ən korrupsiyalı, etnosentrik və repressiv rejimlərindən birinə rəhbərlik edir. Ekvatorial Qvineya Obianqın Ekvatorial Qvineya Demokratik Partiyasının hakim olduğu tək partiyalı dövlətdir. Konstitusiya Obianqa fərmanla idarəetmə gücü də daxil olmaqla geniş səlahiyyətlər verir.
1992-ci ildə müxalifət partiyaları leqallaşdırılsa da, qanunverici orqan EQDP-ın hakimiyyəti olaraq qalır və icra qərarlarına qarşı heç bir əsaslı müxalifət yoxdur. Hal-hazırda, Senatdakı bütün yerlər və Deputatlar Palatasında bir yerdən başqa hamısı EQDP tərəfindən tutulur. EQDP 2013-cü ildə qurulduğu gündən Senatdakı bütün yerlərə sahib olarkən, aşağı palatada heç vaxt 8-dən çox müxalifətçi olmamışdır.
Müxalifət az fəaldır, Obianq 2006-cı ildə "Der Spiegel"-də dərc olunan məqalədə "Müxalifətin hökumətin hərəkətlərini tənqid etməyə nə haqqı var?" sualına "düşüncə vasitəsi olaraq azad mətbuatın olmaması müxalifəti ciddi şəkildə əngəlləyir" cavabını vermişdir. Ölkədə qəzet yoxdur və bütün yayım vasitələri ya birbaşa hökumətə məxsusdur, ya da müttəfiqlərinin nəzarətindədir.
Beynəlxalq münasibətlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Amerika Birləşmiş Ştatları
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ekvatorial Qvineyanın ABŞ-la münasibətləri 1993-cü ildə səfir Con Bennett İkinci Dünya Müharibəsi zamanı təyyarəsi ora enərkən öldürülən 10 ingilis zabitinin məzarına cadu etməkdə günahlandırıldıqdan sonra soyudu. Bennett 1994-cü ildə ABŞ-nin Malabo səfirliyində ölüm təhdidi aldıqdan sonra ayrıldı. Vida mərasimində Ekvatorial Qvineyanın Milli Təhlükəsizlik Naziri Manuel Nqema Mba da daxil olmaqla Obianqın digər əmisi, hökumətin ən önəmli şəxsləri də iştirak etdi. Yeni səfir təyin olunmadı və səfirlik 1996-cı ildə bağlandı və işləri qonşu Kamerundakı səfirlik öz üzərinə götürdü.
2001-ci ildə Nyu-York və Vaşinqtonda törədilən terror hücumlarından sonra Obianq rejimi üçün vəziyyət dəyişdi, bundan sonra ABŞ Afrikanın əsas dövlətləri ilə münasibətlərini yenidən prioritetləşdirdi. 25 yanvar 2002-ci ildə İsrail mərkəzli neokonservativ düşüncə mərkəzi olan Ətraflı Strateji və Siyasi Araşdırmalar İnstitutu 15 may 2006-cı ildə foruma sponsorluq etdi. ƏSSAİ forumunda çıxış edən dövlət katibinin Afrika üzrə köməkçisi Uolter Kansteyner "Afrikadakı neft bizim üçün milli strateji maraq kəsb edir və irəlilədikcə artacaq və daha da əhəmiyyətli olacaq." sitatını verdi.[8]
2006-cı ilin mart-aprel ayları ərzində dövlət səfəri çərçivəsində Prezident Obianq "ABŞ diplomatik missiyasının olmaması, şübhəsiz ki, iqtisadi artımı maneə törədir" deyərək ABŞ-dəki bağlı səfirliyini yenidən açmaq istədiyini bildirdi. Prezident Obianqı dövlət katibi Kondoliza Rays səmimi qarşıladı və onu "yaxşı dost" adlandırdı. İctimaiyyətlə əlaqələr şirkəti "Cassidy & Associates" Obianq ilə Amerika Birləşmiş Ştatları hökuməti arasındakı diplomatik dəyişiklərdən qismən məsul oldu. 2004-cü ildən bəri "Cassidy" diktator hökuməti tərəfindən ayda ən az 120.000 dollar maaş alırdı.[9]
2006-cı ilin oktyabr ayına qədər Senatın Xarici Əlaqələr Komitəsi Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Haqları Komissiyasının günahlandırdığı Obianqa məxsus torpaqda yeni səfirlik qurmaq təklifi ilə bağlı narahatlıqlarını bildirmişdi. Yeni səfirlik binası 2013-cü ildə açılıb.[10]
2021-ci ilin noyabrında Teodoro Obiang Nguema Mbasogo partiyasının qurultayında 2023-cü il seçkilərində altıncı müddətə namizəd olaraq təyin edildi.[11]
Mübahisələr
[redaktə | mənbəni redaktə et]2003-cü ilin iyulunda dövlət tərəfindən idarə olunan radio Obianqı "insanlar və əşyalar üzərində bütün gücə sahib" olaraq "ölkənin tanrısı" elan etdi. Prezidentin "Uca Tanrı ilə daimi təmasda olduğunu" və "kimisə onu hesaba çəkmədən və cəhənnəmə getmədən öldürməyə qərar verə biləcəyini" əlavə etdi. 1993-cü ildə oxşar şərhlər verdi. Masias da özünü tanrı elan etmişdi.[12]
Obianq ictimai çıxışlarını bütövlükdə millət üçün deyil, özü üçün xeyirxahlıqla bitməsini təmin etməklə şəxsiyyət kultunu təşviq etdi. Bir çox əhəmiyyətli binada prezident guşəsi, bir çox şəhər və qəsəbədə Obianqın Masiasa qarşı çevrilişini xatırlatan küçələr var və bir çox insanlar üzərində onun şəkli olan paltarlar geyinirlər.[13]
Sələfi, İdi Amin və Mobutu Sese Seko kimi digər afrikalı güclülər kimi, Obiang özünə bir neçə yaradıcı adı verdi. Onların arasında "Bioko, Annobon və Rio-Muninin böyük bəyi" də var. O, həmçinin, özünü "El Jefe" adlandırır.[14]
2008-ci ildə amerikalı jurnalist Piter Maass Obianqı "Afrikanın ən pis diktatoru, hətta zimbabveli Robert Muqabedən də daha pis" adlandırdı. 2004-cü ildə ölkənin neft partlayışı haqqında kitabı araşdırarkən Maass küçələrdə Obianqa heç kimin yaxınlaşmamasından yazdı. Daha mülayim xalqla qarşılaşdığı tək vaxt Şimali Koreyada olduğunu da orada qeyd etdi.[15]
2011-ci ilin oktyabrında Müəmmar Qəddafinin devrilməsindən sonra Obianq dünyanın ən uzun müddət hökmranlıq edən ikinci kral olmayan dövlət başçısı oldu.
2012-ci ilin oktyabr ayında CNN telekanalına verdiyi müsahibədə Kristian Amanpur Obianqa otuz ildən çox sürən hakimiyyəti dövründə ən az dörd dəfə yenidən seçildiyindən, müddətinin sonunda istefa verib verməyəcəyini soruşdu. Obianq cavabında 2011-ci il konstitusiyasında müddət məhdudiyyətlərinə baxmayaraq, dövrün sonunda istefa verməkdən qəti şəkildə imtina etdiyini açıqladı.[16]
Sui-istifadəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Obianqın sui-istifadə hallarına "təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən qanunsuz öldürülmə, hökumətin icazəsi ilə adam oğurluqları, təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən məhkumlara və məhbuslara sistematik işgəncələr verilməsi, həbsxanalarda və təcridxanalarda həyatı təhdid edən şərtlər, cəzasızlıq, özbaşına həbs, həbs və açıq olmayan həbslər" daxildir.[17]
Bir neçə özəl mətbuat orqanı Obianqa yaxın şəxslərə məxsusdur. Birləşmə və toplaşma azadlıqları ciddi şəkildə məhdudlaşdırılır və hökumət qeyri-hökumət təşkilatlarının qeydiyyatı və fəaliyyətinə məhdudiyyətlər qoyur. İnsan haqları ilə bağlı problemlər üzərində çalışan az sayda yerli fəallar tez-tez qorxu, təcavüz və repressiyalarla üzləşirlər.[18]
Sərvəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]"Forbes" jurnalı 600 milyon dollar sərvəti olan Obianqın dünyanın ən varlı dövlət başçılarından biri olduğunu söylədi.[19]
2003-cü ildə Obianq vətəndaşlarına məmurların korrupsiya əməllərinin qarşısını almaq üçün milli xəzinəni tam nəzarət altına almaq məcburiyyətində olduğunu söylədi. Obianq daha sonra Vaşinqtondakı "Riggs" bankında özü və ailəsi tərəfindən nəzarət edilən altmışdan çox hesaba yarım milyard dollardan çox pul yatırdı və ABŞ federal məhkəməsinin bankı 16 milyon dollar cərimə etməsinə yol açdı. Amerika Birləşmiş Ştatları Senatının 2004-cü ildə apardığı araşdırma nəticəsində məlum oldu ki, Vaşinqtonda yerləşən "Riggs" bankı "ExxonMobil" və "Hess Corporation"-dan Obianq adına 300 milyon dollar ödəmişdir.[20]
2008-ci ildə ölkə dövlət neft gəlirləri ilə bağlı açıqlığı təşviq etmək məqsədi daşıyan beynəlxalq layihədə hasilat sənayesində şəffaflıq təşəbbüsünə namizəd oldu, lakin namizədlik qəbul olunmadı. "Transparency International" Ekvatorial Qvineyanı ən çox korrupsiyaya uğramış 12 dövlət siyahısına daxil edir.[20]
2007-ci ildən başlayaraq, Obianq və digər bir neçə Afrika dövləti lideri korrupsiya və vəsaitlərin saxtakarlığı ilə əlaqədar istintaqa cəlb edildi. O, həm özü, həm də ailəsi üçün şəxsi malikanələri və digər dəbdəbələri maliyyələşdirmək üçün dövlət vəsaitindən istifadə etməkdə şübhəli bilinirdi. O və oğlu Fransada bir neçə mülkə və avtomobilə sahib idilər. Obianqın oğlunun ABŞ-dəki malikanələrini yerli məhkəmələr müsadirə etdilər. Vəkillər Obianq tərəfindən mənimsənilən vəsaitlərin beynəlxalq standartlara uyğun gəlməsə də, Ekvatorial Qvineya qanunları çərçivəsində qanuni olduğunu vurğuladı.[21]
ABŞ Ədliyyə Nazirliyi Obianq və oğlunun korrupsiya yolu ilə yüz milyonlarla dollar mənimsədiyini iddia etdi. 2011-ci ildə və 2012-ci ilin əvvəlində Fransa və Amerika hökumətləri tərəfindən malikanələr, şərab kolleksiyaları və avtomobillər də daxil olmaqla Obianq və oğlundan bir çox mülkü ələ keçirildi. Amerika Birləşmiş Ştatları, Fransa və İspaniya Obianq ailəsinin dövlət vəsaitlərindən istifadə etməsini araşdırdı. Korrupsiya istintaqı davam edir.[21]
Obianq kabineti və ailəsi ölkənin neft hasilatından hər il açıqlanmayan milyardlarla neft gəliri əldə etdiyi iddia edilir. "Marathon Oil" Obianqın şəxsi investisiya vasitəsi olan Abayak-dan 2 milyon dollardan çox dəyərə torpaq satın aldı, 2004-cü ilin iyununda satış davam edirdi, "Marathon" artıq Obianqa verilən ödənişdə 611.000 dollarlıq ilkin ödəniş etmişdi. "Marathon" Abayak'ın 75% payına nəzarət etdiyi yarı dövlət şirkəti olan GEOGAM ilə iki qaz qurğusunun istismarı üçün ortaq müəssisədə işləyir.[22]
Nazirlər Kabineti sosial xərclərdə müəyyən artımlar etsə də, bunlar, məsələn, prezident saraylarına edilən xərclərin kölgəsində qalır. Əlavə olaraq, Obianq rəhbərliyi fərqli fikir bildirənlər və şərtlər haqqında məlumat vermək istəyən xarici məmurların təqibi ilə xarakterizə olunur.[23]
Obianq hökumətinin bu cür hərəkətlər etdiyini söyləyərək imicini alçaltdığına inandığı təşkilata qarşı Fransa məhkəməsinə böhtan iddiası qaldırdı, lakin iş rədd edildi.[24]
Obianq açıq idarəetməni, korrupsiyanı azaltmağı, şəffaflığı artırmağı, həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmağı və vətəndaşlarının əsas azadlıqlarını müdafiə etməyi öhdəsinə götürdü. Tənqidçilər Obianq hökumətinin bu məqsəddə çox az irəliləyiş əldə etdiyini söyləyirlər. Bir neçə beynəlxalq qrup Obianqa səsləndi:
- bütün dövlət gəlirlərini dərc etmək, xarici hesablar da daxil olmaqla dövlət hesablarının illik auditini aparmaq, nəşr etmək və məmurları aktivlərini bəyan etməyə məcbur etməklə maliyyə şəffaflığını və hesabatlılığını artırmaq
- təbii sərvət gəlirlərini açıqlamaq
- yoxsulluğun azaldılması xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə artırmaq
- siyasi azadlıqları və hüquqları müdafiə etmək
- məhkəmə təcrübələrinin beynəlxalq standartlara cavab verməsinə icazə vermək
- tənqidçilərinə təcavüz etməyi və mane olmağı dayandırmaq
- xarici müşahidəçilərə və qruplara sərbəst və maneəsiz səyahət etməyə icazə vermək.[24]
ABŞ Ədliyyə Nazirliyi Obianqın oğlunun ödənişlərini 500% artıraraq inşaat şirkətlərindən pul aldığını, sonra da şəxsi istifadə üçün şəxsi hesablara köçürdüyünü iddia etdi. Obianq və kabineti oğlunu müdafiə etdi. Vəkillər həm ABŞ, həm də Fransa məhkəmələrində günahsız olduğunu müdafiə edərək, qanuni biznes müəssisələri olduğunu və vəsaitləri qanuni olaraq aldığını söylədi.[24]
Bu iddiaların ortaya çıxmasından qısa müddət sonra Obianq oğluna Ekvatorial Qvineyanın UNESCO-dakı daimi nümayəndə köməkçisi təyin etdi və ehtimal ki, ona cinayət təqibindən diplomatik toxunulmazlıq verdi. Obianq hökumətdəki ictimai xadimlərin xərclərini və maliyyə vəziyyətini nəzərdən keçirmək, korrupsiyaya qarşı mübarizə aparmaq və maliyyə şəffaflığını artırmaq üçün müstəqil audit işçi qrupu yaratdı. Bu işçi qrupunun rəhbəri Obianq tərəfindən təyin edildi.[24]
Maliyyəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Obianq Vaşinqtonda yerləşən "Riggs" bankı ilə sıx əlaqədə idi. Onun şərəfinə naharda onun "Riggs"-in yüksək vəzifəli şəxsləri tərəfindən qarşılandığı deyilir. Bu əlaqəyə dair təbliğat sonradan "Riggs"-in çöküşünə yol açdı.[25]
10 noyabr 2010-cu ildə Fransa Ali Məhkəməsi "Transparency International" təşkilatının 2 dekabr 2008-ci ildə Fransada etdiyi şikayətin məhkəmə sisteminə qəbul edilməsinə qərar verdi. Qərar Obianqın Fransada xüsusi mülk satın almaq üçün dövlət vəsaitlərindən istifadə etdiyi iddiaları ilə əlaqədar istintaq hakiminin təyin edilməsinə və məhkəmə araşdırmasına icazə verdi.
2010-cu ildə "Forbes" jurnalında nəşr olunan məqalə Obianqın ölkə sərvətinin təxminən 700 milyon dollarını ABŞ bank hesablarında topladığını irəli sürdü.[26]
Kannibalizm iddiaları
[redaktə | mənbəni redaktə et]Obianq əleyhdarları onu kannibalizmdə ittiham ediblər. Sürgündəki rəqib siyasətçi Severo Moto Obianqın "siyasi rəqiblərini sistematik şəkildə yediyini" və bir zamanlar polis komissarının beynini və testislərini "udduğunu" söylədi.[27]
Nişanları
[redaktə | mənbəni redaktə et]
"Lakandula" ordeni (19 may 2006)
"Sarı Ulduz" fəxri ordeni
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Teodoro Obiang Nguema Mbasogo // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- ↑ Teodoro Obiang Nguema Mbasogo // Munzinger Personen (alm.).
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2017-08-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2012-02-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ https://web.archive.org/web/20081219113546/http://www.independent.co.uk/news/people/profiles/teodoro-obiang-nguema-a-brutal-bizarre-jailer-448575.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20080612161320/http://www.dangardner.ca/Featnov605.html
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2009-12-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-06-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2007-09-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-08-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-11-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-20.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2011-07-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2011-08-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2013-06-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ https://web.archive.org/web/20090226175326/http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2008/af/118999.htm
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2011-02-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2018-07-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2016-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ 1 2 3 4 "Arxivlənmiş surət". 2015-04-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2010-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-29.
- ↑ https://web.archive.org/web/20090401054839/http://www.independent.co.uk/news/people/profiles/teodoro-obiang-nguema-a-brutal-bizarre-jailer-448575.html