Serbiya

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Serbiya
Република Србија / Republika Srbija
Bayraq Gerb
Bayraq Gerb
Само слога Србина спасава / Samo sloga Srbina spasava
(Serbləri yalnız birlik qurtarır)
Himn: Боже правде / Bože pravde
Rəsmi dilləri
Paytaxt Belqrad
İdarəetmə forması Parlamentli respublika
Serbiya prezidenti Aleksandr Vuçiç [31.V.2017~ ]
Baş nazir Miloš Vučević [2.V.2024~ ]
Sahəsi Dünyada 111-ci
 • Ümumi 77474 km²
Əhalisi
 • Əhali 7 920 min[1] nəfər (93-cü)
 • Siyahıyaalma (2011) 7 186 862[3] nəf.
 • Sıxlıq 102 nəf./km²
ÜDM (AQP)
 • Ümumi 95,5 milyard dollar  (85-ci)
 • Adambaşına 13 300 dollar  (116-cı)
İİİ (2013) 0.769
Valyuta Serb dinarı
İnternet domeni .rs, .срб
ISO kodu RS
BOK kodu SRB
Telefon kodu +381
Saat qurşaqları
Nəqliyyatın yönü sağ[d][5]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Xəritə
Serbiya

Serbiya (serb. Србија / Srbija) ya da rəsmi adı ilə Serbiya Respublikası (serb. Република Србија / Republika Srbija) — cənub-şərqi Avropada, Balkan yarımadasının mərkəzi hissəsində və qismən Pannon ovalığında yerləşən, dənizə çıxışı olmayan dövlət. Serbiya şimalda Macarıstan, şərqdə BolqarıstanRumıniya, cənubda Makedoniya Respublikası və şərqdə Xorvatiya, Bosniya və HerseqovinaMonteneqro ilə həmsərhəddir. Serbiyanın paytaxtı cənub-şərqi Avropanın ən böyük şəhərlərindən biri olan Belqraddır.

Balkan yarımadasına köçdükdən sonra serblər burada orta əsrlərdə bir neçə dövlət qurdular. 1217-ci ildə Serbiya krallığı RomaKonstantinopol tərəfindən müstəqil dövlət kimi tanındı. 1346-cı ildə dövlət Serbiya imperiyası adlanmağa başladı. 16-cı əsrin ortalarında bütün Serbiya ərazisi Osmanlı imperiyası tərəfindən ələ keçirildi. Zaman-zaman Serbiyanın bir hissəsi Habsburqların nəzarəti altına düşürdü. XIX əsrin əvvəlində baş vermiş Serbiya İnqilabı nəticəsində Serbiya konstitusiyalı monarxiyaya sahib müstəqil dövlətə çevrildi və Balkan yarımadasında feodalizmi qadağan edən ilk dövlət oldu. Birinci dünya müharibəsində çox ağır itkilər verdikdən sonra Serbiya Voyvodina və Xorvatiya ilə birləşərək cənub slavyanlarının birliyi olan Yuqoslaviyanı qurur. Yuqoslaviya Monteneqronun 2006-cı ildə ondan ayrılmasına qədər müxtəlif formalarda mövcud olur. 2008-ci ildə Kosovo Serbiyadan ayrılaraq müstəqilliyini elan edir. Müasir dövrdə Serbiya hərbi olaraq bitərəf ölkədir, Avropa Birliyinə qəbul olmaq üçün danışıqlar aparır.

Serbiyanın ərazisi 88.361 kvadrat km-dir (Kosova daxil olmaqla) və bu göstəriciyə görə dünyada 113-cü yeri tutur. Sərhədlərinin ümumi uzunluğu 2027 kilometrdir (115 km Albaniya ilə, 302 km Bosniya və Herseqovina, 318 km Bolqarıstan, 241 km Xorvatiya, 151 km Macarıstan, 221 km Makedoniya Respublikası, 203 km Monteneqro və 476 km Rumıniya ilə). Serbiyanın şimal hissəsi Palloniya düzənliyindən ibarətdir. Ölkənin cənub hissəsi isə dağlıq ərazilərdir.

Serbiyanın etnik xəritəsi

2002-ci ildə aparılmış siyahıya almanın yekunlarına əsasən əhalisi 7.498.001 nəfərdir.[6] 2011-ci il siyahıya almanın nəticələrinə görə Serbiyanın əhalisi (Kosovanı çıxmaqla) 7.186.862 nəfər olub. Serbiya 1990-cı illərin əvvəlindən başlayaraq kəskin demoqrafik böhran keçirir. Ölüm səviyyəsi doğumu üstələyir. Serbiya dünyada əhalisi ən sürətlə azalan 8-ci ölkədir. Serbiya həmçinin əhalisinin orta yaşı 42,2 olmaqla dünyanın 10 ən yaşlı ölkəsi sırasındadır. 1990-cı illərdə Serbiya Avropada ən çox qaçqına sahib olan ölkə idi. Yuqoslaviya müharibələri nəticəsində bura 1 milyona yaxın qaçqən gəlmişdi, onların çoxusu Xorvatiyadan, az bir hissəsi isə Bosniya və Herseqovinadan qovulmuşdular. Bundan başqa həmin illərdə Serbiyanı 300.000 insan tərk elədi, onların 80%-i ali təhsilə sahib idi.

İqtisadiyyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Serbiya iqtisadiyyatının strukturunda kənd təsərrüfatı 11,2 faiz, sənaye 18,7 faiz, xidmət sahəsi 70 faiz (2011).

İl ÜDM, milyard ABŞ dolları Əhalinin hər nəfərinə ÜDM, ABŞ dolları Dünya ÜDM-də payı, % ÜDM-nin artım templəri, %
2000 8.7 858 0.27 79.1
2001 11 1092 0.34 126.4
2002 15 1498 0.45 136.4
2003 20 2010 0.53 133.3
2004 24 2425 0.57 120
2005 25 2537 0.55 104.2
2006 29 2948 0.58 115
2007 39 3966 0.70 134.5
2008 48 4878 0.78 123.1
2009 40 4061 0.69 83.3
2010 38 3856 0.60 95
2011 41 5571 0.58 107.9

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Републички завод за статистику Србије: Подаци: Актуелни показатељи Република Србија Arxivləşdirilib 2015-12-25 at the Wayback Machine
  2. Central Intelligence Agency - CİA - The World Factbook: Country comparison: Population Arxivləşdirilib 2013-06-16 at the Wayback Machine
  3. Републички завод за статистику Србије: Попис становништва, домаћинства и станова у Републици Србији 2011 Arxivləşdirilib 2016-07-06 at the Wayback Machine
  4. 10 // 2006 constitution of Serbia (serb.).
  5. http://chartsbin.com/view/edr.
  6. "Statistical Office of the Republic of Serbia : Population according to the Census, 2002". 2006-11-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-04-25.