Sahil şamı

Sahil şamı
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Gymnosperms Şöbə: Pinophyta Sinif: İynəyarpaqlılar Yarımsinif: İynəyarpaqlılar Dəstə: İynəyarpaqlılar Fəsilə: Şamkimilər Yarımfəsilə: Pinoideae Cins: Şam ???: Sahil şamı
Beynəlxalq elmi adı
Pinus pinaster Aiton, 1789
Şəkil axtarışı ITIS   506603 NCBI   71647 EOL   1061780

Pinus pinaster

Dəniz şamı (lat. Pinus pinaster) — şamkimilər fəsiləsinin şam ağacı cinsinə aid bitki növü.

Təbii halda Aralıq dənizi nin şərqində və Portuqaliya da yayalmışdır. Ağacın hündürlüyü 30 m-ə qədər, gövdəsinin diametri 40 sm-ə çatır. Gövdəsinin qabığı tünd-qonur rəngli, qalın və qeyri-bərabər çatlıdır. Çətiri yaxşı inkişaf edərək diamteri 6,5 m-ə çatır. Tumurcuqları qırmızı-qonur, qatranlı, uzunsov, yumurtavarı, bizşəkilli, uzunluğu 6–12 mm olmaqla zoğların zirvəsində dəstələrlə yerləşir. İynəyarpaqları göyümtül-yaşıl rəngli, zoğlarda spiral formasında cüt-cüt yerləşir, iynəyarpaq alt tərəfdən hamar, üstdən qabarıq, ucu biz, kənarları xırda dişlidir, uzunluğu 2-8 sm-ə qədərdir. Qozaları 18 sm uzunluqda, yumurtavarı olub, iridir, ağaca xüsusi gözəllik verir. Ağac yaşlandıqca qozaların sayı azalır. Qozalar əmələ gələndən sonra ikinci ilin payızında yetişir. Toxumları yumurtaşəkilli və ya uzunsov-yumurtaşəkillidir. Uzunluğu 3-4 sm, rəngi tünd-boz, qara və ya açıq qonurdur. Abşeron , Astara -Lənkəran , Balakən , Kür-Araz ovalığında sahil şamına rast gəlinir. Yaxşı inkişaf etmiş kök sistemi olan soyuğa (temperaturun 200 C-yə qədər aşağı enməsinə dözür) quraqlığa davamlı ancaq əhəngli quru torpaqlar dözməyən tez böyüyən, isti sevən ağacdır. Suvarılmayan əhəngli torpaqlardan xloroz xəstəliyinə yoluxaraq məhv olur. Rütubətli iqlim şəraitində yaxşı inkişaf etdiyi üçün sahil ətrafı qumluqların yaşıllaşdırlması üçün perspektivli şam növüdür.

Məlumat mənbələri

1. Деревья и кустарники СССР. т.3.1954;
2. Флора Азербайджана. т.5. 1954;
3. Azərbaycanın ağac və kolları. III cild. 1970;
4. Azərbaycanın “Qırmızı” və “Yaşıl Кitabları”na tövsiyə olunan bitki və bitki formasiyaları. 1996;
5. Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008.
6. “Azərbaycan dendraflorasi” I cild, Baki, “Elm”, 2011, 312 səh.

İstinadlar

1. “Azərbaycan dendraflorasi” I cild, Baki, “Elm”, 2011, 312 səh.

• Tofiq Məmmədov, Elşad Qurbanov, Tariyel Talıbov.