Qəsr əl-Heyr əl-Qərbi
| Qəsr əl-Heyr əl-Qərbi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ölkə | |
| Koordinatlar | 34°22′27″ şm. e. 37°36′20″ ş. u.HGYO |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qəsr əl-Hayr əl-Qərbi Suriya yerləşən səhra qalası və ya qəsr kimi tanınan qala Palmira Dəməşq yolunun 80 km cənub qərbində yerləşir. Qala 727-ci ildə Əməvi xəlifəsi Hişam ibn Abd əl-Malik tərəfindən tikilmiş Qəsr əl-Hayr əl-Şərqinin əkiz sarayıdır. Əməvi memarlıq üslubunda tikilmişdir. Kompleksin varlı birinə məxsus mülk olduğuna inanıldığından, sarayın qalıqları içərisində zəngin sahibləri üçün bəzi bəzək əşyalarının tapılması təəccüblü deyil. İçərisində tapılan əşyalardan bəzilərinə zəngin şəkildə bəzədilmiş döşəmə freskaları, stükko divarları və fiqurlu relyeflər daxildir. Kompleksdən bir çox bəzək əşyaları və sənət əsərləri Dəməşqdəki Milli Muzeydə saxlanılır. [1] Digər səhra sarayları kimi Qəsr əl-Hayr əl-Qərbi də Hişamın əsas iqamətgahı deyildi. Quruluş xəlifənin ikinci sığınacağı kimi xidmət edir, onu əhatə edən düz səhra ərazisi isə ovçuluq və yarış kimi rahat fəaliyyətlər üçün istifadə olunurdu. Xəlifədən başqa zadəganlar ziyarət etdikləri zaman sarayın ətrafında çadırlarda qalırdılar.
Təsvir
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qasr Əl-Heyr əl-Qərbi, Suriya/İordaniya bölgəsindəki bir sıra Əməvi səhra qalalarından biridir. Sahə ilkin olaraq saray kompleksi, hamam, zeytun yağı istehsalı üçün sənaye binaları, suvarılan bağ və alimlərin karvansaray ola biləcəyini düşünən başqa bir binadan ibarət idi. Girişin üzərində onun 727-ci ildə Hişam tərəfindən tikildiyini bildirən yazı var ki, bu iddia memarlıq üslubu ilə təsdiqlənir.
Əməvilər dövründə Xəlifənin nəzarət etdiyi yer kimi, səhra tayfalarının nəzarətdə saxlamaq üçün və qarətçi tayfalara qarşı sədd kimi fəaliyyət göstərməklə yanaşı, ov evi kimi xidmət etmək üçün də istifadə edilmişdir. Bu, səhra sarayının ən dəbdəbəli nümunələrindən biridir. Daha sonra Əyyubilər və Məmlüklər tərəfindən istifadə edilsədə, lakin monqol istilalarından sonra həmişəlik tərk edildi.
Saray hörgü əsasının üstündə çiy kərpicindən tikilmişdir, qazıntı zamanı görünən yeganə hissə darvazalar idi. Darvazalar iki böyük silindrik konstruksiya ilə haşiyələnmiş qapıdan ibarətdir, qapılar arasındakı orta hissədə və darvazanın yuxarı hissəsində iki kiçik pəncərə oturur və bütün struktur tağlar və həndəsi naxışlarla bəzədilib. Çiy kərpicin çox hissəsi ətrafdakı quma çevrildi, lakin hörgü əsası sarayın divarlarının bir vaxtlar harada dayandığını göstərir. [2] Divarlar böyük bir düzbucaqlı əmələ gətirir və darvazadan əlavə strukturun künclərində üç silindrik qüllə, dördüncü yerdə isə monastır qülləsi dayanır. Saray iki mərtəbəli idi və iki pilləkənin olduğuna dair sübutlar var, hər iki səviyyə eyni idi, hər biri dəhliz, bir neçə otaq və tualet ilə altı hissəyə bölündü. [2]
Qalanın mərkəzi qapısı çox cəlbedicidir və giriş kimi istifadə edilmək üçün Dəməşq Milli Muzeyinə aparılmışdır. Qapının yan tərəflərindəki yarım silindrik qüllələr, sütunlar və həndəsi formalar fars, Bizans və ərəb memarlığının qarışığını əks etdirirdi.
Orijinal qaladan çox az şey qalmışdır lakin Harbaka bəndindən su toplamaq üçün su anbarı, hamam hələ də görünür. Qapı Dəməşq Milli Muzeyində fasad kimi qorunur.
kompleksdə tapılan incəsənət nümunəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]_7757.jpg)
Kompleksin yerləşdiyi ərazidə fərqli memarlıq nümayiş etdirilsə də, bir neçə bədii əsər, o cümlədən stükka divar və freska döşəməsi yerləşir. [3] Oxşar sənət növlərinə Roma memarlığında rast gəlmək olar, lakin kompleks daxilindəki əsərlərin əksəriyyəti su qurğusunda bir neçə konstruksiya istisna olmaqla, Roma deyil, Əməvilər dövrünə aiddir. [4] Tapılan parçaların çoxu qeyri-müəyyəndir və ya onların əsas fiqur olub olmadığı aydın deyil.
- ↑ "Discover Islamic Art - Virtual Museum". islamicart.museumwnf.org. 2024-04-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-22.
- ↑ 1 2 Creswell, K.A.C. Early Muslim architecture : Umayyads, early ʻAbbāsids & Ṭūlūnids. Oxford: The Clarendon Pres. 1932–1940. 506–508.
- ↑ Milwright, Marcus. A Story of Islamic Art. London: Routledge. 2023-12-07. doi:10.4324/9781003374046. ISBN 978-1-003-37404-6.
- ↑ Kennedy, Hugh. The Byzantine and early Islamic Near East. Variorum collected studies series. Aldershot, Hants, England; Burlington, VT: Ashgate. 2006. ISBN 978-0-7546-5909-9.