Ofort

Rembrandt. Məsih xütbəsi. Ofort, quru iynə, kəsici, 28,2x39,5 sm, 1648-ci il

Ofort (fr. eau-forte — azot turşusu, hərfən – “dayanaqlı su”), həmçinin akvafort (it. acquaforte) — müxtəlif metal oyma, səthin turşularla qarışdığı görüntü yaratmaq zamanı çap formalarından ("lövhələr") izlər almağa imkan verən dəzgah qravür çap üsulu. XVI əsrin əvvəllərindən bəri məlumdur. Albrext Dürer, Jak Kallo, Rembrandt və başqaları ofort texnikasından istifadə ediblər.

Tarixi

Daniel Hopfer. Üç landsknext. XVI əsr

Texnikanın uzaq XVI əsrdə populyar olmasına baxmayaraq, günümüzdə rəssamlar bu sənətdən özünü ifadə etmə üsulu kimi istifadə edirlər. Ofort – dərin çapın klişesinin hazırlanması və ya qravür variantlarından biridir. Eyni zamanda rəssamların emalatxanalarında ən çox istifadə olunan çap formalarındandır. Bu cür şəkillərin yaradılma texnologiyası olduqca çətindir. Əsas məsələ gələcək (istifadə olunacaq) lövhə üçün əsasın düzgün yaradılmasıdır. İş prosesində polirovka və cilalama yolu ilə mis plitələr hazırlanır, daha sonra üstü turşulu lakla örtülür, üzərinə isə müxtəlif iynələrlə istənilən təsvir güzgü əks etdirilməsi ilə “cızılır”. Bundan sonra metal turşuya bükülür və dərin təsvir əldə edilir. Lazımsız lak yuyulduqdan sonra hazır klişə alınır.

Hazır təsvirin kağızda alınması üçün etməli olduqlarınız yalnız bunlar deyil. Ofort maşınında işləmək üçün onlarla nüans mövcuddur. Burda düzgün temperaturu və təzyiqi seçmək, rəngin axıcılığını, eləcə də kağızın keyfiyyəti və nəmliyini nəzərə almaq lazımdır. Bundan əlavə alınan ottiskin keyfiyyəti çap prosesində istifadə olunan dekel-dən də asılıdır.

Dekel (alm. Deckel‎ – təkər) çap maşınlarında kağızı basdıran səth (çap silindri, tiqel) ilə çap plitəsi arasında yerləşdirilən elastik qatdır; çap edilərkən təzyiqi bərabərləşdirməyə xidmət edir.

Hal-hazırda ofortla rəssam-qrafiklər məşğul olurlar. Bu üsulla hər hansı posteri və ya rəqəmsal şəkli yüksək keyfiyyətdə və bir neçə nüsxədə çap etmək olar. Bu cür işlər adi printdən yüksək qiymətləndirilər, buna görə də hər belə şəkil-əl işi hesab olunur.

Texnikası

Çap plitəsi etmək üçün metal lövhə turşuya davamlı lak ilə örtülmüşdür, üzərinə oyma naxışı xüsusi vasitələrlə cızılmışdır. Sonra boşqab metalın lakdan açıq ərazilərə yapışan turşuya qoyulur. Etildikdən sonra qalan lak lövhədən çıxarılır. Çapdan əvvəl, plaka boşqaba mürəkkəb tətbiq olunur və sonra çap boşqabının hamar səthi ondan təmizlənir, nəticədə mürəkkəb yalnız ətəkli girintilərdə saxlanılır. Çap edilərkən, ensiz çap elementlərindən olan bu mürəkkəb kağıza köçürülür. Beləliklə, ofort çapın bir növüdür.

Zəhərlənmiş ştrix — metal üzərində oyma, strok, iynə, təmiz, klassik və ya sadəcə ofort deyilir. Texnoloji cəhətdən dəzgahda cazibə çapının bu növündə ən başlıcasıdır, çünki nisbətən sadə hazırlıq işləri sayəsində kifayət qədər sadə alətlər ilə metal lövhədə rəsm çəkmək və ən başlıcası aşındırma ilə bu texnika çox rəngli müxtəlif rənglər əldə etməyə imkan verir. Əvvəla, həm xətlərin xarakteri, həm də toxuması, geniş diapazonun ton dərinliyi baxımından zəngin ifadəlilik vasitələridir.

Ofort texnikasını istifadə etmiş ustaları

Vilqelm Leybl. Anasının portreti, Hertruda Leybl. Ofort, 16,5x15 sm, 1879-cu il

• Albrext Dürer
• Rembrandt
• Rolant Roqman
• Rolant Saverey
• Salvator Roza
• Jak Kallo
• Fransisko Qoyya
• Qeorq Emanuel Opits
• Teofil Steynlen
• Anders Tsorn
• Kete Kolvits
• Yelizaveta Krasnuşkina
• Corco Morandi
• İvan Şişkin
• Salvador Dali
• Vilqelm Henrix Otto Diks

Ədəbiyyat

• Звонцов В., Шистко В. Офорт. Техника. История. СПб: Аврора, 2004 ISBN 5-7300-0717-5