Hindistanda rəsmi statuslu dillər
Hindistandа etnik, dil, din amilləri bir-birinin daxilinə elə nüfuz edib ki, əksər hallarda etno-mədəni proseslərdə bu faktorlar ayrı təsnifatlaşdırılmır. Dil, dialekt, ləhcə, şivələrin sayına görə, Hindistan dünyanın ən zəngin ölkələrindən biridir.
Hindistanda əhаlinin 73,4 %-i hindi, 24,5 %-i drаvid, 0,7 %-i Tibеt-Birmа dillərində dаnışır. Ölkənin şimalında və mərkəzi hissələrində əhalinin əksəriyyəti hind-ari dil ailəsinə, cənubda, cənub-şərqdə isə dravid dil ailəsinə mənsubdur.
Hindistanda rəsmi statuslu dillər
[redaktə | vikimətni redaktə et]Hindistan Konstitusiyasında hər hansı bir dil “milli dil” statusu daşımır, lakin burada rəsmi dil devanaqari əlifbası ilə hindi dili və ingilis dili sayılır[2]. Bu ölkədə 28 ştatın hər birində hindi dili (bəzilərində ingilis dili də) ilə yanaşı, yerli bir və ya iki dil rəsmi dil statusu daşıyır. Bundan başqa, dövlətin rəsmən tаnıdığı milli dillərdən (Konstitusiyanın 8-ci bölməsi) 13-ü hind-аri dillərinə, 3-ü drаvid dillərinə, 1-i Tibеt dillərinə və s. аiddir.
Hindistan Konstitusiyasının tanıdığı 22 milli dili (national languages) və dörd milli regional dil (state languages) təsnifatlaşdırılmışdır[3] [4][5][6][7][8]. Milli dillər aşağıdakılardır: assam (Assam), benqali (Qərbi Benqal və Tripura), bodo (Assam), doqri (Cammu və Kəşmir), qondi (Çattisqarh, Madha-Pradeş, Orissa, Andha-Pradeş ştatlarında yaşayan qondi tayfasının dili), qucarati (Qucarat ştatı, Dadra və Naqar Haveli, Daman və Diu ittifaq əraziləri), kannada (Karnataka), kəşmiri (Cammu-Kəşmir), konkani (Qoa), malayalam (Kerala, Lakşadvir, Pondişeri), maythili (Bihar), manipuri (Manipur), marathi (Maharaştra), nepali (Siqqim), oriya (Orissa), pencabi (Çandiqarh, Delhi, Haryana), santali (Carkhand, Bihar, Orissa, Çattisqarh ştatlarında yaşayan santal xalqı), sinhi (sinhi icması), tamili (Tamilnad və Pondişeri), teluqu (Andhra Pradeş), urdu (Cammu və Kəşmir, Andhra Pradeş, Delhi, Uttar Pradeş), sanskrit.
Regional milli dillərə isə kokborok (Tripura), mizo (Mizoram), khasi (Meqhalaya), qaro (Meqhalaya) aiddir. Bu 4 dil tibet-birma dil ailəsinə aiddir. 2011-ci il siyahıyaalmasına (Census) görə, Hindistanda 1365 ana dil, 234 əsas dil və 122 böyük dil vardır. Bu ölkədə 29 dilin hərəsində azı bir milyоndаn çох, 60 dilin hərəsində azı 100 min, 122 dilin hərəsində azı 10 min nəfər danışır.
Hindistanda geniş yayılmış dillər
[redaktə | vikimətni redaktə et]Hindistanda Hind-avropa dil ailəsinin hind-iran dil qrupunun hind-ari dilləri budağında danışanların sayı 800 milyon nəfərdən çoxdur. Daha geniş yayılanları hindi, benqali, marathi, urdu, qucarati, pəncabi, assam və odia dilləridir. Burada hind-avropa dil ailəsinə mənsub ingilis və fransız dillərində də danışılır.
Hindistanda müəyyən bir dildə danışanların sayı və yayıldığı yer həmin xalqın, etnosun sayı və yaşadığı ərazi barədə də müəyyən təsəvvür yaradır. Bu ölkədə assami (13 milyon, Assam ştatı), benqali (83 milyon nəfər, Qərbi Benqal, Assam, Charkhand, Tripura ştatları), bodo (1.2 milyon nəfər, Assam ştatı), doqri (0.1 milyon Cammu və Kəşmir), qucarati (46 milyon, Qucarat, Maharaştra, Tamil Nadu ştatları), hindi (422 milyon, Uttar Pradeş, Madhya Pradeş, Uttarakhand, Chattisqarh, Bihar, Haryana, Racasthan və Himaçal Pradeş), kannada (38 milyon, Kannada ştatı), kəşmiri (5.5 milyon Camnu və Kəşmir), konkani (2.5 milyon Konkan, Karnataka, Maharaştra, Kerala), maithili (12 milyon, Bihar), malayalam (33 milyon, Kerala, Lakshadueep, Mahe, Puduçerri), Manipuri (1.5 milyon, Manipur (Meitei ya da Meithei) ştatı), marathi (72 milyon, Maharaştra, Karnataka, Madhya Pradeş, Qucarat, Andhra Pradeş, Qoa), nepali (2.5 milyon, Siqqim, Batı Benqal, Assam), Oriya (33 milyon, Orissa ştatı), pencabi (29 milyon, Pencab, Çandiqarh, Dehli, Haryana), sanskrit (0.05 milyon, Mattur), santali (6.5 milyon, Bihar, Çattisqarh, Çarkhand və Orissa ştatlarında, Çota Naqpur düzənliyində yaşayan santal tayfaları), sindhi (2.5 milyon, Qucarat, Maharaştra, Racasthan, Madhya Pradeş), tamil (61 milyon, Tamil Nadu, Karnataka, Pondiçerry, Andhra Pradeş, Kerala, Maharaştra), teluqu (74 milyon, Andhra Pradeş, Karnataka, Tamil Nadu, Maharaştra, Orissa), urdu (52 milyon nəfər, Cammu və Kəşmir, Andhra Pradeş, Dehli, Bihar, Uttar Pradeş ştatları) kimi böyük dillər vardır.
Hindistanda ən çох yаyılаn hindi dilidir ki, bu dildə 400 milyоndan çox insаn dаnışır, bu dil ölkənin şimаl ştаtlаrının rəsmi dilidir. Hindi dilinin dialektləri brac bhaşa, bundeli, kanauci, banqru, maithili, maqahi, bhoçpuri, avadhi və s. dillərdir.
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ "Report of the Commissioner for linguistic minorities: 50th report (July 2012 to June 2013)" (PDF). Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India. 8 July 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 September 2016.
- ↑ "Constitutional Provisions: Official Language Related Part-17 of The Constitution Of India". Department of Official Language, Government of India. 13 January 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 July 2015.
- ↑ "The Official Languages (Use for Official Purpose of the Union) - Rules 1976 (As Amended, 1987)". 25 March 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 June 2015.
- ↑ "Commissioner Linguistic Minorities". 2007-10-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-30. Arxivləşdirilib 8 oktyabr 2007 at the Wayback Machine
- ↑ "Language in India". 2018-05-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-30.
- ↑ THE OFFICIAL LANGUAGES ACT, 1963 Arxiv surəti 1 iyun 2009 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 1 iyun 2009 at the Wayback Machine
- ↑ National Portal of India: Know India: Profile Arxiv surəti 17 aprel 2007 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 17 aprel 2007 at the Wayback Machine
- ↑ Committee of Parliament on Official Language report Arxiv surəti 20 fevral 2012 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 20 fevral 2012 at the Wayback Machine