Fizika üzrə Nobel mükafatı laureatlarının siyahısı
Fizika üzrə Nobel mükafatı (isv. Nobelpriset i fysik) — İsveç Kral Elmlər Akademiyası tərəfindən fizikanın müxtəlif sahələri üzrə elm adamlarına təqdim olunan illik mükafat. Bu mükafat Alfred Nobelin 1895-ci ildəki vəsiyyəti əsasında təsis edilmiş beş Nobel mükafatından biridir, hansı ki, fizika sahəsi üzrə insanlığa əlamətdar töhfələr verənlərə təqdim olunur.[1] Nobelin vəsiyyətinə əsasən, mükafat Nobel Fondu tərəfindən idarə olunur və Royal İsveç Elmlər Akademiyası tərəfindən seçilmiş beş üzvdən ibarət komitə tərəfindən verilir.[2] Mükafat Stokholmda 10 dekabr — Alfred Nobelin ölüm ildönümü ilə bağlı illik mərasimdə təqdim olunur.[3] Laureatlar bir medal, bir diplom və illər ərzində dəyişən miqdarda pul mükafatı alırlar.[4]
Statistika
[redaktə | vikimətni redaktə et]2023-cü ildən etibarən mükafat 224 şəxsə təqdim edilmişdir.[5] Fizika üzrə Nobel mükafatına ilk dəfə 1901-ci ildə alman fiziki Vilhelm Rentgenə layiq görülmüşdür. Ona verilən mükafat pulunun məbləği 150.782 İsveç kronu təşkil edirdi, 2007-ci ilin dekabr ayında bu məbləğ 7.731.004 İsveç kronuna bərabər idi. Con Bardin bu sahə üzrə mükafatı iki dəfə qazanan yeganə laureatdır (1956 və 1972-ci il). Mariya Küri həmçinin iki Nobel mükafatı qazanmışdır; 1903-cü ildə fizika sahəsi üzrə və 1911-ci ildə kimya sahəsi üzrə.
Uilyam Lorens Breqq 2014-cü ilin oktyabr ayına qədər ən gənc Nobel mükafatı laureatı idi. O mükafatı 1915-ci ildə 25 yaşında ikən qazandı və Fizika sahəsi üzrə Nobel mükafatının ən gənc laureatı olaraq qalmaqdadır.[6]
Beş qadın fizika sahəsi üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür: Mariya Küri (1903), Mariya Göppert-Mayer (1963),Donna Striklend (2018), Andrea Qez (2020) və Ann Liyulie (2023).[7]
1916, 1931, 1934, 1940 və 1942-ci illərdə Fizika üzrə Nobel mükafatı verilmədi. Həmçinin Fizika üzrə Nobel mükafatı 8 dəfə bir il müdətinə təxirə salınıb. Nobel komitəsinin qərarına əsasən 1917-ci ildə heç bir namizədin zəruri kriteriyaya sahib olmaması səbəbi ilə Fizika üzrə Nobel mükafatı verilmədi, ancaq həmin mükafat 1918-ci ildə Çarlz Qlover Barklaya verilmiş və mükafat 1917-ci ilin mükafatı olaraq sayılmışdır.[8] Həmçinin 1918-ci ilin mükafatı 1919-cu ildə Maks Planka,[9] 1921-ci ilin mükafatı 1922-ci ildə Albert Eynşteynə,[10] 1924-cü ilin mükafatı 1925-ci ildə Karl Siqbana,[11] 1925-ci ilin mükafatı 1926-cı ildə Ceyms Frank və Qustav Lüdviq Hertsə,[12] 1928-ci ilin mükafatı 1929-cu ildə Ouen Uillans Riçardsona,[13] 1932-ci ilin mükafatı 1933-cü ildə Verner Heyzenberqə[14] və 1943-cü ilin mükafatı isə Otton Şternə təqdim edilmişdir.[15]
Laureatlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]İl | Şəkil | Laureat | Ölkə | Əsaslanma | Ref |
---|---|---|---|---|---|
1901 | Vilhelm Rentgen | Almaniya İmperiyası | "Sonralar onun adını daşıyan Rentgen şualarının kəşf edilməsində göstərdiyi fövqaladə xidmətlərinin tanınması üçün" | [16] | |
1902 | Hendrik Lorens | Hollandiya | "Maqnetizmin radiasiya fenomeni üzərindəki təsiri ilə əlaqəli həyata keçirdikləri tədqiqatları ilə fövqaladə xidmətlərinin tanınması üçün" | [17] | |
Piter Zeyeman | Hollandiya | ||||
1903 | Antuan Anri Bekkerel | Fransa | "Təbii radioaktivliyi kəşf etdiyinə görə" | [18] | |
Pyer Küri | Fransa | "Professor Antuan Anri Bekkerel tərəfindən kəşf edilən radiasiya fenomeni üzərində birgə tədqiqatlarına görə" | [18] | ||
Mariya Küri | Polşa | ||||
1904 | Con Uilyam Strett | Böyük Britaniya | "Ən əhəmiyyətli qazların sıxlığının araşdırılması və bu tədqiqatalarla əlaqəli olaraq arqonu aşkar etməsinə görə" | [19] | |
1905 | Filipp Lenard | Avstriya-Macarıstan Almaniya İmperiyası |
"Katod şüaları üzərində həyata keçirdiyi tədqiqatlarına görə" | [20] | |
1906 | Cozef Con Tomson | Böyük Britaniya | "Gazlardakı elektrik keçiriciliyi üzərində nəzəri və eksperimental tədqiqatlarına görə" | [21] | |
1907 | Albert Maykelson | ABŞ Polşa |
"Optik həssaslıq qurğularına və onların vasitəsilə həyata keçirilən spektroskopik və metrologik tədqiqatlarına görə" | [22] | |
1908 | Qabriel Lipman | Fransa | "İnterferensiya fenomeni əsasında rənglərin fotoqrafiq olaraq yenidən hasil etmə metoduna görə" | [23] | |
1909 | Qulyelmo Markoni | İtaliya Krallığı | "Radioteleqrafın inkişafında verdikləri töhfələrinə görə" | [24] | |
Karl Braun | Almaniya İmperiyası | ||||
1910 | Yan Van-der-Vaals | Niderland | "Qazların və mayelərin vəziyyət tənliyi üzrə tədqiqatlarına görə" | [25] | |
1911 | Vilhelm Vin | Almaniya İmperiyası | "İstilik şualanmalarını tənzimləyən qanunlarla əlaqədar kəşflərinə görə" | [26] | |
1912 | Nils Dalen | İsveç | "Qaz akkumulyatorlarının mayak və buylarla kombinasiyasında istifadə edilən avtomatik klapan ixtirasına görə" | [27] | |
1913 | Heyke Kamerlinq Onnes | Niderland | "Maddənin aşağı tempereturdakı xüsusiyyətlərinə dair tədqiqatlarına görə. Bu tədqiqatlar əsasında maye heliumun istehsalı mümkün olmuşdur" | [28] | |
1914 | Maks fon Laue | Almaniya İmperiyası | "Rentgen şüalarının kristallar tərəfindən diffraksiyasını kəşf etdiyinə görə hansı ki, Rentgen şüaları spektroskopiyasının inkişafında mühüm addım atmışdır" | [29] | |
1915 | Uilyam Henri Breqq | Böyük Britaniya | "Rengen şüaları vasitəsilə kristalların quruluşunun analiz edilməsindəki tədqiqatlarına görə hansı ki, rentgen kristalloqrafiyasının inkişafında mühüm addım atmışlardır " | [30] | |
Uilyam Lorens Breqq | Avstraliya Böyük Britaniya | ||||
1916 | Mükafat verilməyib | ||||
1917 | Çarlz Qlover Barkla | Böyük Britaniya | "Elementlərdəki rentgen şüualanma xarakteristikasını kəşf etdiyinə görə" | [8] | |
1918 | Maks Plank | Almaniya İmperiyası | "Enerji kvantının aşkar edilməsi ilə fizikanın inkişafına göstərdiyi xidmətlərə görə" | [9] | |
1919 | Yohannes Ştark | Almaniya | "Kanal şüalarındakı dopler effektini və elektrik sahələrindəki spektral cizgiləri kəşf etdiyinə görə" | [31] | |
1920 | Şarl Edur Giyom | İsveçrə | "Nikel-polad xəlitələrindəki anomaliyaları kəşf edərək fizikada həssas ölçmələrə verdiyi töhfələrə görə" | [32] | |
1921 | Albert Eynşteyn | Almaniya İsveçrə |
"Nəzəri fizikaya verdiyi töhfələrə görə və xüsusi ilə fotoelektrik effekti kəşf etdiyinə görə " | [10] | |
1922 | Nils Bor | Danimarka | "Atomların strukturu və yaydığı radiasiya ilə əlaqəli tədqiqatlarda göstərdiyi xidmətlərinə görə" | [33] | |
1923 | Robert Milliken | ABŞ | "Elementar elektirik yükü və fotoelektrik effektə dair tədqiqatlarına görə" | [34] | |
1924 | Karl Siqban | İsveç | "Rentgen spektroskopiyası sahəsindəki tədqiqat və kəşflərinə görə" | [11] | |
1925 | Ceyms Frank | Almaniya | "Elektronun atom üzərində təsirini tənzimləyən qanunları aşkar etdiklərinə görə" | [12] | |
Qustav Herts | Almaniya | ||||
1926 | Jan Batist Perren | Fransa | "Maddənin dəvamsız strukturuna dair tədqiqatlarına və xüsusi olaraq da sedimentasiya balansını kəşf etdiyinə görə" | [35] | |
1927 | Artur Kompton | ABŞ | "Adını daşıyan kompton effektini kəşf etdiyinə görə" | [36] | |
Çarlz Tomson Riz Vilson | Böyük Britaniya | "Yoğunlaşmış buxarda yüklənmiş zərrəciklərin yollarının görülməsini mümkün edən metoduna görə" | [36] | ||
1928 | Ouen Uillans Riçardson | Böyük Britaniya | "Termoelektron fenomeni üzərindəki tədqiqatlarına və xüsusi ilə də onun adını daşıyan Riçardson qanununu kəşf etdiyinə görə" | [13] | |
1929 | Lui de Broyl | Fransa | "Elektronlarının dalğa xasiyyətini kəşf etdiyinə görə" | [37] | |
1930 | Çandrasekhara Venkata Raman | Hindistan | "İşığın səpilməsi ilə əlaqəli tədqiqatlarına və adı verilən Raman saçılmasını kəşf etdiyinə görə" | [38] | |
1931 | Mükafat verilməyib | ||||
1932 | Verner Heyzenberq | Almaniya | "Kvant mexanikasının əsəsını qoymasına və hidrogenin allotropik formalarını kəşf etdiyinə görə" | [14] | |
1933 | Ervin Şredinger | Avstriya | "Atom nəzəriyyəsinin yeni produktiv formalarını kəşflərinə görə" | [39] | |
Pol Dirak | Böyük Britaniya | ||||
1934 | Mükafat verilməyib | ||||
1935 | Ceyms Çedvik | Böyük Britaniya | "Neytronu kəşf etdiyinə görə" | [40] | |
1936 | Viktor Frans Hess | Avstriya | "Kosmik radiasiyanı kəşf etdiyinə görə" | [41] | |
Karl Deyvid Anderson | ABŞ | "Pozitronu kəşf etdiyinə görə" | [41] | ||
1937 | Klinton Devisson | ABŞ | "Eksperimental olaraq elektronların kristallar tərəfindən diffraksiyasını kəşf etiklərinə görə" | [42] | |
Corc Pacet Tomson | ABŞ | ||||
1938 | Enriko Fermi | İtaliya Krallığı | "Neytron radiaktik şüalanması səbəbi ilə yaranan yeni radioaktiv elementlər ilə əlaqəli tədqiqatlarına və ləng neytronların təsiri altında nüvə reaksiyalarını müəyyən etməsinə görə" | [43] | |
1939 | Ernest Lourens | ABŞ | "Siklotronun ixtirası və təkmilləşdirilməsinə və xüsusi ilə də yeni radioaktiv elementlərin alınması kimi onunla əldə olunan nəticələrə görə" | [44] | |
1940 | Mükafat verilməyib | ||||
1941 | |||||
1942 | |||||
1943 | Otto Ştern | ABŞ Almaniya |
"Molekulyar şüa metodunun təkmilləşdirilməsində göstərdiyi xidmətlərinə və protonun maqnetik momentini kəşf etdiyinə görə" | [15] | |
1944 | İsidor Ayzek Rabi | ABŞ Polşa |
"Atom nüvəsindəki maqnetik xüsusiyyətləri qeydə almaq üçün inkişaf etdirdiyi rezonans metoduna görə" | [45] | |
1945 | Volfqanq Pauli | Avstriya | "İstisna prinsipini kəşf etdiyinə görə, həmçinin Pauli prinsipi olaraq da adlandırılır" | [46] | |
1946 | Persi Bricmen | ABŞ | "Yüksək təyziq meydana gətirən cihazın ixtirasına və yüksək təyziq fizikasına verdiyi töhfələrinə görə" | [47] | |
1947 | Eduard Eplton | Böyük Britaniya | "Üst atmosfer fizikasına dair tədqiqatlarına və xüsusi ilə də adını daşıyan Eplton qatını kəşf etdiyinə görə" | [48] | |
1948 | Patrik Blekett | Böyük Britaniya | "Vilsonun bulut kamerası metodunu təkmilləşdirdiyinə, bununla birlikdə nüvə fizikası sahəsində və kosmik radiasiyaya dair kəşflərinə görə" | [49] | |
1949 | Hideki Yukava | Yaponiya | "Nüvə qüvvələri ilə bağlı nəzəri tədqiqatlarının əsasında mezonların mövcudluğunu təxmin etdiyinə görə" | [50] | |
1950 | Sesil Pauell | Böyük Britaniya | "Növə proseslərini öyrənmək üçün təkmilləşdirdiyi fotoqrafiq metoda və bu metod əsasında mezonlarla əlaqəli kəşflərinə görə" | [51] | |
1951 | Con Kokroft | Böyük Britaniya | "Süni şəkildə sürətləndirilmiş atom hissəcikləri vasitəsilə atom nüvəsinin transmutasiya edilməsinə dair öncül tədqiqatlarına görə" | [52] | |
Ernest Uolton | Böyük Britaniya (İrlandiya) | ||||
1952 | Feliks Blox | İsveçrə ABŞ |
"Nüvə maqnit həssaslığı ölçmələri üçün təkmilləşdirdikləri yeni metdodlara və bu metodlarla əlaqəli kəşflərinə görə" | [53] | |
Edvard Mills Parsell | ABŞ | ||||
1953 | Frits Çernike | Niderland | "Faza-kontrast metoduna və xüsusi ilə faza-kontrast mikroskopunun ixtirasına görə" | [54] | |
1954 | Maks Born | Almaniya | "Kvant mexanikasına dair fundamental tədqiqatlarına və xüsusi ilə dalğa funksiyasının statistik şərhinə görə" | [55] | |
Valter Bote | Almaniya | "Təsadüf metoduna və bununla əlaqəli kəşflərinə görə" | [55] | ||
1955 | Uillis Lamb | ABŞ | "Hidrogen spektrumundaki incə struktura dair kəşflərinə görə" | [56] | |
Polikarp Kuş | ABŞ Almaniya |
"Elektronun maqnetik momentinə dair həssas təsbitlərinə görə" | [56] | ||
1956 | Con Bardin | ABŞ | "Yarımkeçiricilər üzrə tədqiqatlarına və tranzistor effektini kəşf etdiklərinə görə" | [57] | |
Volter Hauzer Bratteyn | ABŞ | ||||
Uilyam Bredford Şokli | ABŞ | ||||
1957 | Li Tzundao | Çin Respublikası | "Bərabərlik qanunlarına dair tədqiqatlarına görə. Bu tədqiqatlar əsasında elementar hissəciklərlə əlaqəli mühüm kəşflər edilmişdir " | [58] | |
Yanq Çjennin | Çin Respublikası | ||||
1958 | Pavel Çerenkov | SSRİ | "Çerenkov effektini kəşf və şərh etdiklərinə görə" | [59] | |
İlya Frank | SSRİ | ||||
İqor Tamm | SSRİ | ||||
1959 | Emilio Gino Segre | İtaliya ABŞ |
"Antiprotonu kəşf etdiklərinə görə" | [60] | |
Ouen Çemberlen | ABŞ | ||||
1960 | Donald Qlazer | ABŞ | "Qabarcıq kamerasının ixtirasına görə" | [61] | |
1961 | Robert Hofştadter | ABŞ | "Atom nüvələrindəki elektron səpilməsinə dair qabaqcıl tədqiqatlarına və bununla da nükleonların strukturunu açıqlayan kəşflərinə görə" | [62] | |
Rudolf Mössbauer | Almaniya | "Qamma radiasiyasının rezonans absorbasiyasına dair tədqiqatlarına və adını daşıyan Mössbauer effektini kəşf etdiyinə görə" | [62] | ||
1962 | Lev Landau | SSRİ | "Yoğun maddə fizikasına və xüsusi ilə maye heliyuma dair qabaqcıl nəzəriyyələrinə görə" | [63] | |
1963 | Yucin Viqner | Macarıstan ABŞ |
"Xüsusi ilə kəşf etdiyi fundamental simmetriya prinsiplərinə və bu prinsiplərin tətbiqi vasitəsilə atom nüvəsi və elementar hissəciklər nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrə görə" | [64] | |
Mariya Göppert-Mayer | ABŞ | "Nüvə qabığının strukturu ilə əlaqəli kəşflərinə görə" | [64] | ||
Hans Yensen | Almaniya | ||||
1964 | Nikolay Basov | SSRİ | "Kvant elektronikasına dair fundamental tədqiqatlarına görə. Bu tədqiqatlar əsasında mazer-lazer prinsipinə əsasən oskilatorların və elektron gücləndiricilərin konstruksiyası mümkün olmuşdur." | [65] | |
Aleksandr Proxorov | SSRİ | ||||
Çarlz Hard Tauns | ABŞ | ||||
1965 | Riçard Feynman | ABŞ | "Kvant elektrodinamikasına dair fundamental tədqiqatlarına və bu tədqiqatların elementar hissəciklər fizikasında yaratdığı dərin təsirlərə görə" | [66] | |
Culian Şivinger | ABŞ | ||||
Sin-İtiro Tomonaqa | Yaponiya | ||||
1966 | Alfred Kastler | Fransa | "Atomlardakı Hertz rezonansını tədqiq etmək üçün kəşf və təkmilləşdirdiyinə görə " | [67] | |
1967 | Hans Bete | ABŞ Almaniya |
"Nüvə reaksiyaları nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrə və xüsusi ilə ulduzlardaki enerji istehsalı ilə əlaqəli kəşflərinə görə" | [68] | |
1968 | Luis Alvares | ABŞ | "Data analizi və hidrogen qabarcıq kamerasının istifadə texnikasının təkmilləşdirməsi vasitəsilə hissəciklər fizikasına verdiyi töhfələrə və çoxlu rezonans halının kəşfinə görə" | [69] | |
1969 | Marri Gell-Mann | ABŞ | "Elementar hissəciklərin təsnifatına və onların qarşılıqlı təsirlərinə dair töhfələrinə və kəşflərinə görə" | [70] | |
1970 | Hannes Alfven | İsveç | "Maqnetik-hidrodinamikaya dair fundamental kəşflərinə və tədqiqatlarına və plazma fizikasının müxtəlif sahələrindəki məhsuldar tətbiqlərinə görə" | [71] | |
Lui Neel | Fransa | "Qatı hal fizikasında əhəmiyyətli tətbiqlərə yol açan antiferromagnetizmə və ferrimagnetizmə dair fundamental kəşflərinə və tədqiqatlarına görə" | [71] | ||
1971 | Dennis Qabor | Macarıstan Böyük Britaniya |
"Holoqrafik metodu kəşf və təkmilləşdirdiyinə görə" | [72] | |
1972 | Con Bardin | ABŞ | "Birgə olaraq təkmilləşdirdikləri ifratkeçiricilik nəzəriyyəsinə görə, həmçinin BKŞ-nəzəriyyəsi olaraq da adlandırılır" | [73] | |
Leon Kuper | ABŞ | ||||
Robert Şriffer | ABŞ | ||||
1973 | Leo Esaki | Yaponiya | "Yarımkeçiricilər və ifratkeçiricilərdəki tünelləmə fenomeni ilə əlaqədar eksperimental kəşflərinə görə" | [74] | |
Ayvar Cayever | ABŞ Norveç | ||||
Brayan Devid Cozefson | Böyük Britaniya | "Cozefson effekti olaraq da adlandırılan, tunel bariyerinin içindəki ifrat axım fenomeninin xüsusiyyətlərini nəzəri olaraq təxmin etdiyinə görə" | [74] | ||
1974 | Martin Rayl | Böyük Britaniya | "Radio astrofizikası sahəsindəki öncül tədqiqatlarına görə: Raylın müşahidələri və ixtiralarına, xüsüsən də diyafram sintezi texnikasına və Hyuişin Pulsarların kəşfindəki həlledici roluna görə" | [75] | |
Entoni Hyuiş | Böyük Britaniya | ||||
1975 | Oge Bor | Danimarka | "Atom nüvəsindəki kollektiv hərəkət və hissəcik hərəkəti arasındakı əlaqəni kəşf etdiklərinə və bu əlaqə əsasında atom nüvəsinin strukturu nəzəriyyəsini təkmilləşdirdiklərinə görə" | [76] | |
Ben Mottelson | Danimarka | ||||
Ceyms Reynuoter | ABŞ | ||||
1976 | Berton Rixter | ABŞ | "Yeni növ ağır elementar hissəciklərin kəşf edilməsindəki öncül tədqiqatlarına görə" | [77] | |
Samuel Tinq | ABŞ | ||||
1977 | Filip Uarren Anderson | ABŞ | "Maqnetik və düzənsiz sistemlərin elektronik strukturuna dair fundamental nəzəri tədqiqatlarına görə" | [78] | |
Nevill Mott | Böyük Britaniya | ||||
Con van Flek | ABŞ | ||||
1978 | Pyotr Kapitsa | SSRİ | "Aşağı temperatur fizikasına dair başlıca ixtiralarına və kəşflərinə görə" | [79] | |
Arno Penzias | ABŞ | "Kosmik mikrodalğa arxa plan şüalanmasını kəşf etdiklərinə görə" | [79] | ||
Robert Vudro Vilson | ABŞ | ||||
1979 | Şeldon Qleşou | ABŞ | "Elementar hissəciklər arasındakı birləşdirilmiş zəif qarşılıqlı təsir və elektromaqnit qarşılıqlı təsir nəzəriyyəsinə verdikləri töhfələrə və zəif neytral axını təxmin etdiklərinə görə" | [80] | |
Əbdus Salam | Pakistan | ||||
Stiven Vaynberq | ABŞ | ||||
1980 | Ceyms Kronin | ABŞ | "Neytral K mezonun parçalanmasındaki fundamental simmetriya prinsiplərinin pozulmasını aşkar etdiyinə görə" | [81] | |
Val Fits | ABŞ | ||||
1981 | Nikolas Blumberqen | Niderland ABŞ |
"Lazer spektroskopiyasının təkmilləşdirilməsindəki töhfələrəinə görə" | [82] | |
Artur Şavlov | ABŞ | ||||
Kay Siqban | İsveç | "Elektron spektroskopiyasının təkmilləşdirilməsindəki töhfələrinə görə" | [82] | ||
1982 | Kennet Vilson | ABŞ | "Faza keçidlərindəki kritik fenomeni ilə əlaqəli nəzəriyyəsinə görə" | [83] | |
1983 | Subramanyan Çandrasekar | Hindistan ABŞ |
"Ulduzların təkəmülü və strukturu ilə əlaqəli fiziki proseslərə dair nəzəri tədqiqatlarına görə" | [84] | |
Uilyam Fauler | ABŞ | "Kainatdakı kimyəvi elementlərin formalaşmasına dair nəzəri və praktik tədqiqatlarına görə" | [84] | ||
1984 | Karlo Rubbia | İtaliya | "Zəif qarşılıqlı təsirin kominikatorları olan W və Z hissəciklərinin kəşfinə səbəb olan böyük proyektə verdikləri töhfələrə görə" | [85] | |
Simon van der Mer | Niderland | ||||
1985 | Klaus von Klitzing | Almaniya | "Kvant Hall effektini kəşf etdiyinə görə" | [86] | |
1986 | Ernst Ruska | Almaniya | "Elektron optikası sahəsindəki fundamental tədqiqatlarına və ilk elektron mikroskopunu dizayn etməsinə görə" | [87] | |
Herd Binniq | Almaniya | "Skanlama tünel mikroskopunu dizayn etdiklərinə görə" | [87] | ||
Henrix Rorer | İsveçrə | ||||
1987 | Georq Bednorts | Qərbi Almaniya | "Keramika materiallarındakı ifratkeçiriciliyi kəşf etdiklərinə görə" | [88] | |
Aleks Müller | İsveçrə | ||||
1988 | Leon Lederman | ABŞ | "Neytrin şüa metoduna və muon neytrini kəşfi vasitəsilə leptonların dublikat strukturunu aşkar etdiklərinə görə" | [89] | |
Melvin Şvarts | ABŞ | ||||
Cek Steynberger | ABŞ | ||||
1989 | Norman Remzi | ABŞ | "Ayrı-ayrılqda salınmış sahələr metodu ixtirası və bu metodun hidrogen mazeri və atom saatlarında istifadəsinə görə" | [90] | |
Hans Demelt | ABŞ Almaniya |
"İyon tələsi texnikasını təkmilləşdirdiklərinə görə" | [90] | ||
Volfqanq Paul | Almaniya | ||||
1990 | Cerom Fridman | ABŞ | "Zərrəciklər fizikasında kvark modelinin təkmilləşdirilməsində mühüm əhəmiyyətə malik olan proton, elektron və bağlı neytronların dərin inelastik səpilməsinə dair qabaqcıl tədqiqatlarına görə" | [91] | |
Henri Kendall | ABŞ | ||||
Riçard Teylor | Kanada | ||||
1991 | Pier-Jil de Jen | Fransa | "Sadə sistemlərdəki düzən fenomenininin, xüsusi ilə maye kristal və polimer kimi maddənin kompleks formalarında da ümumiləşdirilə biləcəyinə dair kəşflərinə görə" | [92] | |
1992 | Jorj Şarpak | Fransa Polşa |
"Hissəcik dedektorlarının ixtirası və təkmilləşdirdiyinə və xüsusi ilə multikabelli mütənasib kameraya dair tədqiqatlarına görə" | [93] | |
1993 | Rassel Hals | ABŞ | "Yeni tip pulsarı kəşf etdiklərinə görə, onların bu kəşfi qravitasiya tədqiqatlarında yeni imkanlar açmışdır" | [94] | |
Cozef Teylor | ABŞ | ||||
1994 | Bertram Brokhaus | Kanada | "Yoğunlaşdırılmış maddələri tədqiq etmək üçün neytron səpilməsi texnikasının təkmilləşdirilməsindəki qabaqcıl töhfələrinə" və "neytron spektroskopiyasını təkmiıləşdirdiyinə görə" | [95] | |
Klifford Şall | ABŞ | "Yoğunlaşdırılmış maddələri tədqiq etmək üçün neytron səpilməsi texnikasının təkmilləşdirilməsindəki qabaqcıl töhfələrinə" və "neytron diffraksiyası texnikasını təkmilləşdirdiyinə görə" | [95] | ||
1995 | Martin Perl | ABŞ | "Tau leptonunu kəşf etdiyinə" və "lepton fizikasına verdiyi öncül eksperimental töhfələrinə görə" | [96] | |
Frederik Raynes | ABŞ | "Neytrini aşkar etdiyinə görə" və "lepton fizikasına verdiyi öncül eksperimental töhfələrinə görə" | [96] | ||
1996 | Devid Li | ABŞ | "Helium-3-dəki ifrat axıcılığı kəşf etdiklərinə görə" | [97] | |
Duqlas Oşerov | ABŞ | ||||
Robert Kolman Riçardson | ABŞ | ||||
1997 | Stiven Çu | ABŞ | "Lazer işığı ilə atomların tutulması və soyudulması metodunu təkmilləşdirdiklərinə görə" | [98] | |
Klod Koen-Tannuci | Fransa | ||||
Uilyam Fillips | ABŞ | ||||
1998 | Robert Laflin | ABŞ | "Kvant axıcılığının fraksiyalı olaraq yüklənmiş həyacanlanmalarla yeni formasını kəşf etdiklərinə görə" | [99] | |
Horst Ştermer | Almaniya | ||||
Daniel Çui | Çin Resbublikası ABŞ | ||||
1999 | Gerardus't Hooft | Niderland | "Fizikada elektrozəif qarşılıqlı təsirin kvant strukturunu aydınlaşdırdıqlarına görə" | [100] | |
Martinus Veltman | Niderland | ||||
2000 | Jores Alfyorov | Russiya | "Yüksək tezlikli sxemlərdə və Optoelektronikada istifadə edilən yarımkeçirici heterostrukturları təkmilləşdirdiklərinə görə" | [101] | |
Herbert Kromer | Almaniya | ||||
Cek Kilbi | ABŞ | "İnteqral sxeminin ixtirasındaki roluna görə" | [101] | ||
2001 | Erik Kornell | ABŞ | "Qələvi atomların formalaşdırdığı seyrək qazlarda Boz-Eynşteyn yoğunlaşmasını formalaşdırdıqlarına dair uğurlarına və bu yoğunlaşmanın fundamental xüsusiyyətlərinə dair tədqiqatlarına görə" | [102] | |
Karl Viman | ABŞ | ||||
Volfqanq Ketterle | Almaniya | ||||
2002 | Raymond Devis | ABŞ | "Astrofizikaya verdikləri öncül töhfələrinə və kosmik neytrinləri aşkar etdiklərinə görə" | [103] | |
Masatoşi Koşiba | Yaponiya | ||||
Rikardo Cakkoni | İtaliya ABŞ |
"Astrofizikaya verdiyi öncül töhvələrinə görə, bu töhfələrin əsasında kosmik X-şüaların mənbəyi kəşf edilmişdir" | [103] | ||
2003 | Aleksey Abrikosov | Russiya ABŞ |
"İfratkeçiricilik və İfrat axıcılıq nəzəriyyələrinə verdikləri töhfələrinə görə" | [104] | |
Vitali Ginzburq | Russiya | ||||
Entoni Legget | Böyük Britaniya ABŞ | ||||
2004 | Devid Qross | ABŞ | "Güclü qarşılıqlı təsir nəzəriyyəsində asimptotik sərbəstliyi kəşf etdiklərinə görə " | [105] | |
Hyu Devid Politzer | ABŞ | ||||
Frank Vilçek | ABŞ | ||||
2005 | Roy Qlauber | ABŞ | "Optik uyumluluğun kvant nəzəriyyəsinə verdiyi töhfələrə görə" | [106] | |
Con Holl | ABŞ | "Optik tezlik darağı texnikası da daxil olmaqla, lazer əsaslı həssas spektroskopiyanın təkmilləşdirilməsindəki töhfələrinə görə" | [106] | ||
Teodor Henş | Almaniya | ||||
2006 | Con Mazer | ABŞ | "Kosmik mikrodalğa arxa plan şüalanmasının anizotropiyasını və qara cisim formunu kəşf etdiklərinə görə" | [107] | |
Corc Smut | ABŞ | ||||
2007 | Albert Fert | Fransa | "Nəhəng maqnitorezistivliyi kəşf etdiklərinə görə" | [108] | |
Peter Qrünberq | Almaniya | ||||
2008 | Makoto Kobayaşi | Yaponiya | "Təbiətdə ən azı üç kuark ailəsinin mövcudluğunu təxmin edən simmetriya qırılmasının mənşəyini kəşf etdiklərinə görə" | [109] | |
Toşihide Maskaua | Yaponiya | ||||
Yoiçiro Nambu | Yaponiya ABŞ |
"Hissəcik fizikasında spontan simmetriya qırılmasının mexanizmini kəşf etdiyinə görə" | [109] | ||
2009 | Çarlz Kan Kao | Honkonq Böyük Britaniya ABŞ |
"İşığı liflərə transmissiya edərək optik kommunikasiya sahəsindəki dərin töhfəsinə görə" | [110] | |
Uillard Boyl | Kanada ABŞ |
"Yarımkeçirici görüntüləyici dövrəsi (CCD) ixtira etdiklərinə görə" | [110] | ||
Corc E. Smit | ABŞ | ||||
2010 | Andrey Qeym | Rusiya Böyük Britaniya Niderland |
"İkiölçülü qrafen materiallarına dair həyata keçirdikləri əhəmiyyətli eksperimentlərinə görə" | [111] | |
Konstantin Novosyolov | Rusiya Böyük Britaniya | ||||
2011 | Sol Perlmutter | ABŞ | "Uzaq süpernovaları müşahidə edərək kainatın sürətələnərk genişləndiyini kəşf etdiklərinə görə " | [112] | |
Brayan Şmidt | Avstraliya ABŞ | ||||
Adam Riss | ABŞ | ||||
2012 | Serj Aroş | Fransa | "İndividual kvant sistemlərinin ölçülməsinə və manipulyasiyasına imkan yaradan eksperimental metodlarına görə" | [113] | |
Devid Vaynlend | ABŞ | ||||
2013 | Fransua Enqler | Belçika | "Atom altı hissəciklərin kütləsinin mənşəyinə dair son vaxtlar CERN-nin Böyük Hadron sürətləndiricisində ATLAS və CSM eksperimentləri ilə təxmin edilən elementar hissəciklərin kəşf edilməsi ilə təsdiq edilən mexanizmləri kəşf etdiklərinə görə" | [114] | |
Piter Hiqqs | Böyük Britaniya | ||||
2014 | İsamu Akasaki | Yaponiya | "Səmərəli mavi İşıq diodlarını ixtira etdiklərinə görə" | [115] | |
Hiroşi Amano | Yaponiya | ||||
Syuci Nakamura | Yaponiya ABŞ | ||||
2015 | Takaaki Kacita | Yaponiya | "Neytrinlərin kütləyə sahib olduğunu göstərən neytrin yırğalanmasını kəşf etdiklərinə görə" | [116] | |
Artur Makdonald | Kanada | ||||
2016 | Devid Taules | Böyük Britaniya | "Topoloji faza keçidlərini və maddənin topoloji fazalarını nəzəri olaraq kəşf etdiklərinə görə" | [117] | |
Dunkan Holdeyn | Böyük Britaniya | ||||
Maykl Kosterlits | Böyük Britaniya | ||||
2017 | Rayner Vays | Almaniya ABŞ |
"LIGO detektoruna həlledici töhfələrinə və qravitasiya dalğalarının müşahidəsinə görə" | [118] | |
Kip Torn | ABŞ | ||||
Barri Bariş | ABŞ | ||||
2018 | Artur Eşkin | ABŞ | "Lazer fizikasına verdiyi əhəmiyyətli töhfələrə", xüsusi ilə "optik maqqaşlara və onların bioloji sistemlərdə tədbiqlərinə görə" | [119] | |
Jerar Muru | Fransa | "Lazer fizikasına verdikləri əhəmiyyətli töhfələrə", xüsusi ilə "yüksək intensivli, ultra-qısa optik impulslar yaratma metodlarına görə" | |||
Donna Striklend | Kanada | ||||
2019 | Ceyms Pibls | Kanada ABŞ |
"Kosmologiya üzrə nəzəri kəşflərinə görə" | [120] | |
Mişel Mayor | İsveçrə | "Günəşvari ulduz ətrafında hərəkət edən bir ekzoplanet kəşf etdikərinə görə" | |||
Didye Keloz | İsveçrə | ||||
2020 | Rocer Penroz | Böyük Britaniya | "Qara dəlik formalaşmasının ümumi nisbilik nəzəriyyəsinin sağlam proqnozu olduğunu kəşf etməsinə görə" | [121] | |
Reynhard Qenzel | Almaniya | "Qalaktikamızın mərkəzindəki ifrat kütləli kompakt obyektin kəşfinə görə" | |||
Andrea Qez | ABŞ | ||||
2021 | Syukuro Manabe | Yaponiya ABŞ[122] |
"Yer iqliminin fiziki modelləşdirilməsi, dəyişkənliyin ölçülməsi və qlobal istiləşmənin etibarlı şəkildə proqnozlaşdırılmasına görə" | [123] | |
Klaus Hasselmann | Almaniya | ||||
Corco Parizi | İtaliya | "atomdan planetar miqyaslara qədər fiziki sistemlərdə nizamsızlığın və fluktuasiyaların qarşılıqlı təsirinin kəşfinə görə" | |||
2022 | Alen Aspekt | Fransa | "dolaşıq fotonlarla olan təcrübələrə, Bell bərabərsizliklərinin pozulmasının göstərilməsinə və kvant informasiya elminin qabaqcılı olduqlarına görə" | [124] | |
Con Klauzer | ABŞ | ||||
Anton Zeilinqer | Avstriya | ||||
2023 | Ann Liyulie (b. 1958) | İsveç | "Maddədə elektron dinamikasının öyrənilməsi üçün attosaniyəlik işıq impulsları yaradan eksperimental üsullarına görə" | [125][126] | |
Ferenk Kraus (b. 1962) | Almaniya | ||||
Pier Aqostini (b. 1941) | Fransa |
Həmçinin bax
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Alfred Nobel
- Nobel mükafatı
- Fizika üzrə "Nobel" mükafatı
- Nobel mükafatı laureatlarının siyahısı
- Nobel mükafatı laureatı qadınların siyahısı
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ "Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize". Nobel Foundation. 25 October 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize Awarders". Nobel Foundation. 15 October 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize Award Ceremonies". Nobel Foundation. 22 August 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize". Nobel Foundation. 5 June 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 October 2008.
- ↑ "All Nobel Prizes in Physics". The Nobel Foundation. 6 October 2022. 23 May 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 October 2022.
- ↑ "Nobel Laureates Facts". Nobel Foundation. 2 February 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 October 2008.
- ↑ "Nobel Prize Awarded Women". The Nobel Foundation. 2021-05-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-03.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1917". Nobel Foundation. 11 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 January 2019.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1918". Nobel Foundation. 7 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 January 2019.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1921". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 May 2018.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1924". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1925". Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1928". Nobel Foundation. 2 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1932". Nobel Foundation. 19 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1943". Nobel Foundation. 28 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1901". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1902". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1903". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1904". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1905". Nobel Foundation. 8 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1906". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1907". Nobel Foundation. 10 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1908". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1909". Nobel Foundation. 22 August 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1910". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1911". Nobel Foundation. 10 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1912". Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1913". Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1914". Nobel Foundation. 15 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1915". Nobel Foundation. 19 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1919". Nobel Foundation. 20 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1920". Nobel Foundation. 12 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1922". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1923". Nobel Foundation. 2 November 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1926". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1927". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1929". Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1930". Nobel Foundation. 11 October 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1933". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1935". Nobel Foundation. 15 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1936". Nobel Foundation. 16 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1937". Nobel Foundation. 14 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1938". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1939". Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1944". Nobel Foundation. 30 August 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1945". Nobel Foundation. 11 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1946". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1947". Nobel Foundation. 15 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1948". Nobel Foundation. 10 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1949". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1950". Nobel Foundation. 5 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1951". Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1952". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1953". Nobel Foundation. 2 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1954". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1955". Nobel Foundation. 1 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1956". Nobel Foundation. 14 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1957". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1958". Nobel Foundation. 17 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1959". Nobel Foundation. 28 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1960". Nobel Foundation. 6 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1961". Nobel Foundation. 4 November 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1962". Nobel Foundation. 22 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1963". Nobel Foundation. 22 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1964". Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1965". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1966". Nobel Foundation. 18 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1967". Nobel Foundation. 18 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1968". Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1969". Nobel Foundation. 4 November 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1970". Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1971". Nobel Foundation. 5 November 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1972". Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1973". Nobel Foundation. 27 June 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1974". Nobel Foundation. 10 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1975". Nobel Foundation. 15 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1976". Nobel Foundation. 14 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1977". Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1978". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1979". Nobel Foundation. 26 February 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1980". Nobel Foundation. 11 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1981". Nobel Foundation. 1 August 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1982". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1983". Nobel Foundation. 13 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1984". Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1985". Nobel Foundation. 14 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1986". Nobel Foundation. 17 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1987". Nobel Foundation. 19 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1988". Nobel Foundation. 11 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1989". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1990". Nobel Foundation. 18 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1991". Nobel Foundation. 2 November 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1992". Nobel Foundation. 22 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1993". Nobel Foundation. 14 October 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1994". Nobel Foundation. 15 September 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 1995". Nobel Foundation. 28 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1996". Nobel Foundation. 12 February 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1997". Nobel Foundation. 7 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1998". Nobel Foundation. 11 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1999". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 2000". Nobel Foundation. 21 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2001". Nobel Foundation. 19 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 2002". Nobel Foundation. 24 March 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2003". Nobel Foundation. 8 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2004". Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 2005". Nobel Foundation. 24 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2006". Nobel Foundation. 11 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2007". Nobel Foundation. 10 August 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 2008". Nobel Foundation. 8 October 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2008.
- ↑ 1 2 "The Nobel Prize in Physics 2009". Nobel Foundation. 8 October 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 October 2009.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2010". Nobel Foundation. 7 October 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 October 2010.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2011". Nobel Foundation. 1 August 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 October 2011.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2012". Nobel Foundation. 11 October 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2012.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2013 Press Release" (PDF). Nobel Foundation. 8 oktyabr 2013 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 oktyabr 2013.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2014". Nobel Foundation. 7 October 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 October 2014.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2015". Nobel Foundation. 6 October 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 October 2015.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2016". Nobel Foundation. 6 October 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 October 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2017". Nobel Foundation. 13 August 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 October 2017.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2018". Nobel Foundation. 9 February 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 October 2018.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2019". Nobel Foundation. 8 October 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 October 2019.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2020". Nobel Foundation. 6 October 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 October 2020.
- ↑ "He is considered a U.S. citizen by Nobel Prize Committee". 2021-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-08.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2021" (PDF). Nobel Foundation. 5 October 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 5 October 2021.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2022". Nobel Foundation. 4 October 2022. 4 October 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 October 2022.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2023". Nobel Foundation. 3 October 2023. 4 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 October 2023.
- ↑ "Contributors [Back cover]". IEEE Journal of Quantum Electronics. 6 (12). 1970. 2023-10-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-15.