Ağ ordu
| Ağ ordu | |
|---|---|
| Бѣлое движеніе | |
 | |
| Yaranma tarixi | 1917—1922 |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Sayı |
təx. 4000 nəf. (dekabr 1917) |
| Qərargah |
 İran |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.svg){kind=small}
Ağ ordu (Ağ qvardiya, Ağ hərəkat) — Rusiyada 1917-1922-ci illər vətəndaş müharibəsi dövründə müxtəlif siyasi qüvvələrdən formalaşmış hərbi-siyasi hərəkat.[3]
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]1) Rusiyada Romanovlar mütləqiyyətinin əleyhinə çevrilmiş inqilabi hərəkata qarşı mübarizə məqsədilə Finlandiyada yaradılmış burjua milisi (1906). Fərqləndirici əlaməti qola bağlanan ağ sarğı idi;
2) Rusiyada Vətəndaş müharibəsi və xarici hərbi müdaxilə (1917 −1922) illərində burjua-mülkədar rejiminin bərpası uğrunda vuruşan hərbi hissələrə verilən ad. Sovet ədəbiyyatı publisistikasında, habelə danışıqda bəzi əksinqilabi milli — hərbi hissələrə (ağ finlərə, ağ çexlərə, ağ polyaklara v və ümumiyyətlə, əksinqilabçılara da Ağ qvardiya deyilən İnqilabçı xalqın, inqilabın rəmzi olan qırmızı rəngdən fərqli olaraq, ağ rəng "rəsmi qayda-qanun" tərəfdarlarının rəmzi sayılır. Adı da buradandır.[3]
Quruluşu və ideologiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]1917-ci ildən sonra Rusiya kontekstində "Ağ" rəng üç əsas anlayışa malik idi:
- İnqilabçı Qırmızı Ordusu Bolşevik hökumətini dəstəkləyən Qırmızılara qarşı siyasi qarşıdurma;
- mütləq monarxiyaya tarixi istinad;
- əksəriyyət Ağ Ordu əsgərləri tərəfindən geyinilən Rusiya İmperiyasının ağ hərbi formaları.
İdeologiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ağ hərəkət hər şeydən əvvəl Qırmızı Ordunun opponentləri kimi meydana gəlmişdi.[4] Ağ ordu vətəndaş müharibəsindən əvvəl Rusiya ordusunun qanun və sərəncamını Rusiyanın qurtuluşunu qorunmalı idi və. Ağ nəzarətdə olan ərazidə sovet təşkilatlarını və vəzifəlilərini uzaqlaşdırmaq üçün çalışırdılar.[5] Onlar nəzarət altında olan Ağ ərazilərdə sovet təşkilatları və vəzifəli şəxsləri aradan qaldırmalı idilər.[6]
Ümumilikdə, Ağ Ordu milliyyətçi idi[7] və etnik ayrılığı və separatizmi rədd edirdi.[8] Ağ ordu ümumiyyətlə vahid çoxmillətli Rusiyanı dəstəkləyirdi və qondarma dövlətlər yaratmaq istəyən separatçılara qarşı çıxdı.[9] ABŞ-nin yəhudi tarixçiləri Riçard L. Rubenştayn və Con K Rot yazır ki, Vətəndaş müharibəsi zamanı Ağ qüvvələrlə döyüşdə Rus Bolşevik ordusunda mübarizə aparan 60 min yəhudisi (240 min yaralı) öldürülmüşdür.[10]
Ağ ordunun liderlərinin əksəriyyəti mühafizəkar idi və mütləq hakimiyyəti qəbul etmişdilər.[11]
Hərəkatın xarici siyasət üçün müəyyən bir planı yox idi; Bəyazlar Almaniyaya qarşı siyasətdə fərqlənirdilər, bununla müttəfiq olub-olmadığını müzakirə edirdilər.
Ağ ordu
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qalereya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bəyaz ordunun komandirləri aşağıdakılardır:
-
-
Pyotr Vrangel -
-
Qriqori Semyonov -
Aleksandr Pavloviç Kutepov
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Оценка разведки РККА
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2017-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-11.
- ↑ 1 2 Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. I cild. Bakı: "Lider". 2004. səh. 111. ISBN 9952-417-14-2.
- ↑ Kenez, 1980
- ↑ Christopher Lazarski, "White Propaganda Efforts in the South during the Russian Civil War, 1918–19 (The Alekseev-Denikin Period)", The Slavonic and East European Review, Vol. 70, No. 4 (Oct., 1992), pp. 688–707.
- ↑ Viktor G. Bortnevski, "White Administration and White Terror (The Denikin Period)", Russian Review, Vol. 52, No. 3 (Jul., 1993), pp. 354–366.
- ↑ Kenez, 1980. səh. 74
- ↑ Christopher Lazarski, "White Propaganda Efforts," 689.
- ↑ Kenez, 1980. səh. 62
- ↑ Rubenstein, Richard L., and John K. Roth. Approaches to Auschwitz: The Legacy of the Holocaust. London: SCM, 1987, p. 138.
- ↑ Kenez, 1980. səh. 60–61
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Anti-bolşevik Rusiya şəkillərdə
- Bəyaz hərəkat muzeyi və arxivləri
- (rus.) Yaddaş və Onur Dərnəyi
- (rus.) Bəyaz Hərəkatın tarixi