Wojciech Jaruzelski
El xeneral Wojciech Witold Jaruzelski (Pronunciación) (?·i) (Kurów, 6 de xunetu de 1923 – Varsovia, 25 de mayu de 2014)[9][10] foi un políticu y militar polacu. Foi'l presidente mientres dellos años de la dómina socialista en Polonia, país que gobernó dende 1981 hasta 1989. Tuvo'l cargu de Primer Ministru de Polonia dende 1981 a 1985 y el de xefe d'Estáu ente 1985 y 1990, según Comandante en Xefe de les Fuercies Armaes polaques y secretariu xeneral del Partíu Obreru Unificáu Polacu (PZPR, poles sos sigles en polacu) mientres esa dómina. Dexó'l poder tres los Alcuerdos de la Mesa Redonda de 1989, que conduciríen a Polonia a la democracia.
Biografía
[editar | editar la fonte]Mocedá y primeros años
[editar | editar la fonte]Jaruzelski formaba parte d'una familia d'orixe noble que baxa del caballeru Ślepowron (d'onde proceden les sos armes: el blasón «Ślepowron»), a la qu'en 1224 el príncipe Conrad de Mazovie da les tierres de Jeruzale (más tarde llamaes Jaruzele) en pagu pola so participación nes guerres contra la tribu pagana de los sudavos. El güelu del xeneral, igualmente llamáu Wojciech (llatinizáu, Adalbert), tomó parte na insurrección de xineru de 1863, siendo deportáu a Siberia pol Imperiu Rusu, que naquella dómina controlaba Polonia. Condergáu a 12 años de prisión, tornó tres 8 gracies a una amnistía del zar. El padre del xeneral intervieno como voluntariu na Guerra Polacu-Soviética de 1920.
El 10 de setiembre de 1939, fuxendo del meyora de la Wehrmacht, la familia Jaruzelski toma camín escontra l'este. El 17 de setiembre, mientres l'Exércitu Coloráu entraba en Polonia, la familia (que s'abellugara nuna granxa en Jagnieszczyce, pela redolada del la villa de Lida) da media vuelta pa escapar de les tropes soviétiques y empónse esta vegada escontra l'oeste. Los Jaruzelski son testigos de los duros combates de Dereczyn y, en travesando'l ríu Niemen, de la batalla pela ciudá de Grodno. Por bien poco escapen a los blindaos soviéticos y el 23 de setiembre crucien la frontera con Lituania, onde atopen abellugu.
Al ser ocupada Lituania pol Exércitu Coloráu en 1940 y p'evitar la deportación, el padre de Wojciech Jaruzelski solicita a les autoridaes la ciudadanía soviética. El 14 de xunu de 1941 (una selmana antes del ataque alemán), los Jaruzelski son deteníos pola NKVD, que -yos confisca 99 marcos alemanes, 3 rublos imperiales d'oru, un cuchiellu finlandés con vaina y un aparatu Kodak.
Tresportada nun camión, la familia ye llueu separada (los fíos queden cola madre, ente que'l padre viaxa nun tresporte distintu). En vagones de ganáu, Wojciech Jaruzelski ye unviáu xunto cola so madre y la so hermana a los montes de macizu d'Altái. Dempués de pasar por Omsk y Novosibirsk, los Jaruzelski realcontrar na aldega de Turatchak, a 180 quilómetros de Biysk. P'atender les necesidaes de la familia n'ausencia del so padre (la so madre cai enferma rápido), el mozu Wojciech Jaruzelski trabaya cortando árboles na taiga. Lliberáu pola amnistía de los polacos por cuenta de los Alcuerdos de Sikorski-Maiskila roblaos en Londres, el padre de Wojciech llega a Biysk, onde Wojciech y la so madre espérenlu, en refugando fuxir de Turatchak en xineru de 1942. El padre intenta apuntar al so nuevu fíu nel nuevu Exércitu Popular Polacu, formáu na URSS pol xeneral Anders, pero zarapicar col refugu de les autoridaes. El 4 de xunu de 1942 el padre de Wojciech Jaruzelski muerre de disentería en Biysk. Va Ser soterráu nel campusantu local.
Carrera política y militar
[editar | editar la fonte]En 1943 Wojciech Jaruzelski apúntase como aspirante nel Exércitu de la República Popular Polaca. En 1947 convertir en miembru del Partíu Obreru Polacu, el partíu comunista gobernante. Fai rápido carrera: ye nomáu coronel en 1953, xeneral en 1956, direutor políticu del Exércitu en 1960 y xefe del Estáu Mayor en 1965.
Ye nomáu Ministru de Defensa en 1968, dempués miembru suplente y depués de plenu derechu del Politburó polacu a principios de la década de 1970. Foi responsable de la introducción de la Llei Marcial en 1981, mientres que la so vixencia atribuyir al entós Gobiernu comunista la muerte de más de 250 persones y alredor de 10.000 deteníos y presos políticos, más un númberu indetermináu de sumíos y miles de exiliaos.[ensin referencies]
Foi nomáu Primer Ministru de Polonia el 10 de febreru de 1981, cargu qu'ostentó hasta 1985. Ante la popularidá creciente del sindicatu católicu Solidarność y del so líder Lech Wałęsa, impon el 13 d'avientu de 1981 l'estáu de sitiu. Ocupó'l cargu de Presidente del Conseyu d'Estáu (xefe del Estáu polacu) ente 1985 y 1989, según el cargu de Presidente de Polonia ente 1989 y 1990.
Últimos años
[editar | editar la fonte]El 31 de marzu de 2006 el xeneral Jaruzelski foi acusáu de crime comunista y condergáu a 8 años de prisión por enllantar la Llei Marcial en 1981, pero nun cumplió condena por razones d'edá.[11] Vivió en Varsovia hasta'l so fallecimientu'l 25 de mayu de 2014.
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ 1,0 1,1 URL de la referencia: http://www.britannica.com/EBchecked/topic/301467/Wojciech-Witold-Jaruzelski.
- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 9 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 30 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Identificador GND: 118938398. Data de consulta: 13 agostu 2015. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Afirmao en: autoridaes BNF. Identificador BnF: 12053803f. Data de consulta: 10 ochobre 2015. Autor: Biblioteca Nacional de Francia. Llingua de la obra o nome: francés.
- ↑ URL de la referencia: http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154.
- ↑ Identificador del Boletín Oficial del Estado: BOE-A-1989-23327.
- ↑ Afirmao en: Suomen Valkoisen Ruusun ja Suomen Leijonan ritarikunnat. Páxina: 498. Editorial: Edita. Llingua de la obra o nome: finlandés. Data d'espublización: 2017. Autor: Antti Matikkala.
- ↑ «Nie żyje xen. Wojciech Jaruzelski», RMF, 25 de mayu de 2014.
- ↑ «Muerre'l xeneral Jaruzelski, postreru presidente de la Polonia comunista». ABC (25 de mayu de 2014). Consultáu'l 26 de mayu de 2014.
- ↑ Noticia en Monde 039;', en francés.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
- Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Wojciech Jaruzelski.
Predecesor: Henryk Jabłoński |
Primer Ministru de Polonia 11 de febreru de 1981 - 6 de payares de 1985 |
Socesor: Józef Pińkowski |
Predecesor: Henryk Jabłoński |
Presidente del Conseyu d'Estáu de Polonia 6 de payares de 1985 - 19 de xunetu de 1989 |
Socesor: Él mesmu (Presidente de Polonia) |
Predecesor: Él mesmu (Presidente del Conseyu d'Estáu) |
Presidente de Polonia 19 de xunetu de 1989 - 22 d'avientu de 1990 |
Socesor: Lech Wałęsa |
Predecesor: Stanisław Kania |
Primer Secretariu del Partíu Obreru Unificáu Polacu 18 d'ochobre de 1981 - 29 de xunetu de 1989 |
Socesor: Mieczysław Rakowski |
- Homes
- Persones nacíes en 1923
- Persones finaes en 2014
- Wikipedia:Revisar traducción
- Comunistes de Polonia
- Militares de Polonia
- Ministros y ministres de Polonia
- Políticos y polítiques de Polonia
- Presidentes de Polonia
- Secretarios xenerales de partíos comunistes
- Políticos y polítiques del Partíu Obreru Unificáu Polacu
- Primeros ministros de Polonia
- Miembros del Sejm de Polonia
- Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym