Saltar al conteníu

Pragmatismu

Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
De Wikipedia
Pragmatismu
ideoloxía y escuela filosófica (es) Traducir
filosofía
Cambiar los datos en Wikidata
Hilary Putnam ye un famosu pragmatista.
William James. 1842

El pragmatismu[1] ye una escuela filosófica creada nos Estaos Xuníos a finales del sieglu XIX por Charles Sanders Peirce, John Dewey y William James.[2] El so conceutu de base ye que solo ye verdaderu aquello que funciona, enfocándose asina nel mundu real oxetivu.[3][4]

Conceutos xenerales

[editar | editar la fonte]

El pragmatismu valora la insistencia nes consecuencies como manera de carauterizar la verdá o significáu de les coses. El pragmatismu oponer a la visión de que los conceutos humanos y l'intelectu representen el significáu real de les coses, y polo tanto se contrapone a les escueles filosófiques del formalismu y el racionalismu. Tamién el pragmatismu sostién que solo nel bancia ente organismos dotaos d'intelixencia y col ambiente que los arrodia ye onde les teoríes y datos adquieren el so significáu. Refuga la esistencia de verdaes absolutes, les idees son provisionales y tán suxetes al cambéu, a la lluz de la investigación futura.

John Dewey

El pragmatismu, como corriente filosófica, estrémase ya interpreta de munches formes, lo que dio llugar a idees opuestes ente sigo que dicen pertenecer a la idea orixinal de lo que ye'l pragmatismu. Un exemplu d'esto ye la noción de practicidad: determinaos pragmáticos oponer a la practicidad y otros interpreten que la practicidad deriva del pragmatismu. Esta división surde de les nociones elementales del términu pragmatismu y el so usu. Básicamente puede dicise que, una y bones el pragmatismu basar n'establecer un significáu a les coses al traviés de les consecuencies, basar en xuicios a posterioridá y evita tou prexuiciu. Lo que se considere práuticu o non, depende del considerar la rellación ente utilidá y practicidad.

Una mala comprensión del pragmatismu da llugar a xenerar prexuicios cuando ye tou lo contrario. En política suelse falar de pragmatismu cuando en verdá'l pragmatismu políticu basar en prexuicios y apenes repara les consecuencies que nun encaxar colos prexuicios de base, que ye munches vegaes lo opuesto al sentíu orixinal del pragmatismu filosóficu.

Pa los pragmatistas, la verdá y la bondá tienen de ser midíes acordies con l'ésitu que tengan na práutica. N'otres pallabres, el pragmatismu basar na utilidá, siendo la utilidá la base de too significáu.

Amás hai otru autor del pragmatismu que se llama George H. Mead qu'introduz dos conceutos a esta corriente filosófica:

- "Self" (sí mesmu): la capacidá que tien unu mesmu de trate dende fora, de faenos una idea de como nós actuamos o qu'efeutos podemos repercutir percima d'otres persones. El procesu de construcción del "Self" sería: primero imaxinamos como somos delantre de los otros, dempués qu'opinión creemos que tienen los demás de nós. Y d'últimes el desenvolvimientu d'un sentimientu de la nuesa persona.

- "Otru Xeneralizáu": imáxenes ya idees de como son los otros; xeneralizaciones qu'entamen el "self" de los otros que recoyemos por etiquetar nos a nós y a otros.

Principales traces del pragmatismu:[5]

  • Antifundamentalismo, yá que s'arrenuncia a la busca de la certidume.
  • Falibilismo, yá que la filosofía ye interpretativa, tentativa y siempres ta suxeta a la correición crítica.
  • Sensibilidá p'aceptar la continxencia radical y l'azar. Esto supón el refugu de les doctrines basaes nuna verdá trascendental o inmutable, tantu de signu relixosu como llaicu.
  • Calter social del Yo y necesidá d'afalar una comunidá crítica d'investigadores. Esto implica la esistencia d'una pluralidá de tradiciones, perspectives y orientaciones que ye precisu respetar y tutelar, dende un enfoque dialógico y democráticu.

Etimoloxía

[editar | editar la fonte]
Charles Sanders Peirce

La pallabra pragmatismu provién del vocablu griegu pragma que significa "fechu" o "actu" (situación concreta).[6]

Oríxenes

[editar | editar la fonte]
Chauncey Wright
Giovanni Papini

El pragmatismu como movimientu filosóficu empezó nos Estaos Xuníos na década de 1870. Charles Sanders Peirce (y el so Máxima Pragmática) atribúyese-y el méritu del so desenvolvimientu,[7] xunto colos contribuyentes de finales del sieglu XX, William James y John Dewey.[8] La so direición foi determinada polos miembros del Club Metafísicu, Charles Sanders Peirce, William James y Chauncey Wright, según por John Dewey y George Herbert Mead.

El primer usu impresu del nome de pragmatismu foi en 1898 por James, quien atribuyó a Peirce l'acuñar el términu a principios de la década de 1870.[9] James consideró la serie "Ilustraciones de la lóxica de la ciencia" de Peirce (incluyida "La fixación de la creencia" (1877), y especialmente "Cómo faer que les nueses idees sían clares" (1878), como la base del pragmatismu.[10][11]

De la mesma, Peirce escribió en 1906[12] que Nicholas St. John Green fuera instrumental al enfatizar la importancia d'aplicar la definición de creencia d'Alexander Bain, que yera "aquello sobre lo qu'un home ta dispuestu a actuar". Peirce escribió que "d'esta definición, el pragmatismu ye pocu más qu'un corolariu, de cuenta que toi dispuestu a pensar nél como'l güelu del pragmatismu ". John Shook dixo:" Chauncey Wright tamién merez un creitu considerable, yá que tanto Peirce como James recuerden que foi Wright quien esixó un empirismu fenomenalista y falibilista como alternativa a la especulación racionalista ".[13]

George Herbert Mead

Peirce desenvolvió la idea de que la investigación depende de la dulda real, non de la mera dulda verbal o hiperbólica,[14] y dixo que pa entender una concepción d'una manera granible: "Considere los efeutos práuticos de los oxetos de la so concepción, una y bones la concepción d'esos efeutos ye la totalidá de la so concepción del oxetu",[15] que depués llamó la máxima pragmática. Equival a cualquier concepción d'un oxetu hasta l'algame xeneral de les implicaciones concebibles pa la práutica informada de los efeutos d'esi oxetu. Este ye'l corazón del so pragmatismu como un métodu de reflexón mental esperimental que llega a les concepciones en términos de circunstancies confirmatorias y confirmatorias imaxinables, un métodu hospitalariu pa la xeneración d'hipótesis esplicatives, y aparente pal emplegu y la meyora de la verificación. Típica de Peirce ye la so esmolición pola inferencia de les hipótesis esplicatives como fora de l'alternativa fundamental habitual ente'l racionalismu deductivista y l'empirismu inductivista, anque yera un lóxicu matemático y uno de los fundadores de la estadística.

Peirce dio una conferencia y escribió sobre'l pragmatismu pa esclariar la so propia interpretación. Al encuadrar el significáu d'una concepción en términos de pruebes imaxinables, Peirce enfatizó que, yá que una concepción ye xeneral, el so significáu, el so significáu intelectual, equival a les implicaciones de la so aceptación pa la práutica xeneral, más qu'a cualquier conxuntu definíu d'efeutos reales (o resultancies de pruebes). El significáu clarificado d'una concepción apunta escontra les sos verificaciones concebibles, pero los resultaos nun son significaos, sinón llogros individuales.

Susan Haack

Peirce en 1905 acuñó'l nuevu nome pragmaticismo "col propósitu precisu d'espresar la definición orixinal",[16] diciendo que "tou foi feliz" colos usos variaos de James y Schiller del antiguu nome "pragmatismu" y que, sicasí, acuñó'l nuevu nome debíu al usu creciente del vieyu nome en "revistes lliteraries, onde s'abusa". Sicasí, nun manuscritu de 1906 citó como causa les sos diferencies con James y Schiller.[17] Y en una publicación de 1908, les sos diferencies con James y l'autor lliterariu Giovanni Papini. Peirce, sía que non, consideró los sos puntos de vista de que la verdá ye inmutable y que l'infinitu ye real, una y bones los otros pragmáticos opónense, pero caltúvose aliáu con ellos n'otros asuntos.[18]

Robert Brandom

El pragmatismu esfrutó d'una atención anovada dempués de que Willard Van Orman Quine y Wilfrid Sellars utilizaren un pragmatismu revisáu pa criticar el positivismu lóxicu na década de 1960. Inspiráu pol trabayu de Quine y Sellars, una clase de pragmatismu conocíu dacuando como neopragmatismo ganó influencia al traviés de Richard Rorty, el más influyente de los pragmáticos de finales del sieglu XX xunto con Hilary Putnam y Robert Brandom. El pragmatismu contemporaneu puede estremase llargamente nuna estricta tradición analítica y un pragmatismu "neoclásicu" (como Susan Haack) que se xunta al trabayu de Peirce, James y Dewey.

Dalgunos de los pensadores que sirvieron d'inspiración pa dellos pragmatistas son los siguientes:

  •     Francis Bacon, qu'acuñó'l dichu ipsa scientia potestas est ("la conocencia en sí mesmu ye poder")
  •     David Hume, pola so esplicación naturalista de la conocencia y l'aición
  •     Thomas Reid, pol so realismu direutu *

    Immanuel Kant, pol so idealismu y de quien Peirce deriva'l nome de "pragmatismu"

  •     G. W. F. Hegel, quien introdució la temporalidá na filosofía (Pinkard en Misak 2007)
  •     J. S. Mill, pol so nominalismu y empirismu
  •     George Berkeley, pol so proyeutu pa esaniciar tolos conceutos pocu escamplaes de la filosofía (Peirce 8:33)
  •     Henri Bergson, qu'influyó en William James p'arrenunciar al intelectualismo y los métodos lóxicos

Principios básicos

[editar | editar la fonte]

Dalgunes de les diverses posiciones interrellacionaes que de cutiu son carauterístiques de los filósofos que trabayen dende un enfoque pragmáticu inclúin:

  •    Epistemoloxía (xustificación): una teoría coherentista de la xustificación que refuga l'afirmación de que toa conocencia y creencia xustificada fuelga finalmente nuna base de conocencia non inferencial o creencia xustificada. Los coherentes sostienen que la xustificación ye namái una función de dalguna rellación ente creencies, nenguna de les cualos son creencies privilexaes nel sentíu sosteníu poles teoríes fundamentalistes de la xustificación.
  •    Epistemoloxía (verdá): una teoría deflacionaria o pragmática de la verdá; la primera ye l'afirmación epistemolóxica de que les afirmaciones de que la verdá predicada d'una afirmación nun atribúin una propiedá llamada verdá a tal enunciáu, ente que la segunda ye l'afirmación epistemolóxica de que les afirmaciones de que la verdá predicada d'una afirmación atribúin la propiedá d'utilidá pa creer tal declaración.
  •    Metafísica: una visión pluralista de qu'hai más d'una forma sólida de conceptualizar el mundu y el so conteníu.
  •    Filosofía de la ciencia: una visión instrumentalista y científica antirrealista de qu'un conceutu o teoría científica tien d'evaluase pola eficacia con qu'esplica y prediz los fenómenos, n'oposición a la precisión con que describe la realidá oxetiva.
  •    Filosofía del llinguaxe: una visión anti-representacionalista que refuga analizar el significáu semánticu de proposiciones, estaos mentales y enunciaos en términos de correspondencia o rellación representacional y nel so llugar analiza'l significáu semánticu en términos de nociones como disposiciones pa l'aición, rellaciones inferenciales y / o roles funcionales (por casu, conductismu y inferencialismo). Nun tien de confundir se cola pragmática, un subcampo de la llingüística ensin rellación col pragmatismu filosóficu.
  •    Amás, les formes d'empirismu, falibilismo, verificacionismo y una metafilosofía naturalista de Quine son toos elementos comunes de les filosofíes pragmatistas. Munchos pragmáticos son relativistes epistemolóxicos y ven qu'esta ye una faceta importante del so pragmatismu, pero esto ye revesosu y otros pragmáticos argumenten que tal relativismu ta seriamente equivocáu (por casu, Hilary Putnam, Susan Haack).

Anti-reificación de conceutos y teoríes

[editar | editar la fonte]

Dewey, en The Quest for Certainty, criticó lo que llamó "la falacia filosófica": - los filósofos de cutiu dan per sentaes categoríes (como la mental y la física) porque nun se dan cuenta de qu'estos son conceutos puramente nominales que fueron inventaos p'ayuda a resolver problemes específicos. Esto causa tracamundiu metafísicu y conceptual. Dellos exemplos son el "Ser últimu" de los filósofos hegelianos, la creencia nun "reinu del valor", la idea de que la lóxica, porque ye una astraición del pensamientu concretu, nun tien nada que ver col actu del pensamientu concretu, y asina socesivamente. David L. Hildebrand resume'l problema: "La falta d'atención a les funciones específiques qu'entiende la investigación llevó a realistes ya idealistes a formular rellatos de conocencia que proyeuten los productos de l'astraición estensa de vuelta a la esperiencia." (Hildebrand 2003)

Naturalismu y anticartesianismo

[editar | editar la fonte]

Dende'l principiu, los pragmáticos quixeron reformar la filosofía y ponela más en llinia col métodu científicu tal como lo entendieron. Argumentaben que les filosofíes idealista y realista teníen enclín a presentar la conocencia humana como daqué más allá de lo que la ciencia podía entender. Sosteníen qu'estes filosofíes recurríen entós a una fenomenoloxía inspirada por Kant de les teoríes de la correspondencia de la conocencia y la verdá. Los pragmatistas criticaben a la primera pol so apriorismo, y a la segunda porque toma la correspondencia como un fechu inanalizable. El pragmatismu sicasí trata d'esplicar la rellación ente'l conocedor y el conocíu.

En 1868,[19] C.S. Peirce argumentó que nun hai poder d'intuición nel sentíu d'una cognición incondicionada por inferencia y nengún poder d'introspeición, intuitiva o d'otru tipu, y que la conciencia d'un mundu internu ye por inferencia hipotética de fechos esternos. La introspeición y l'intuición yeren ferramientes filosófiques básiques siquier dende Descartes. Argumentó que nun hai una cognición absolutamente primer nun procesu cognitivu; tal procesu tien el so empiezu, pero siempres puede analizase n'etapes cognitives más fines. Aquello que llamamos introspeición nun da accesu privilexáu a la conocencia sobre la mente: el yo ye un conceutu que se deriva de la nuesa interaición col mundu esternu y non al aviesu (De Waal 2005, páxs. 7-10). Coles mesmes, sostenía persistentemente que'l pragmatismu y l'epistemoloxía polo xeneral nun podíen derivase de los principios de la psicoloxía entendíos como ciencia especial:[20] lo que pensamos ye demasiáu distintu de lo que tendríamos de pensar; na so serie "Ilustraciones de la Lóxica de la Ciencia", Peirce formuló tanto'l pragmatismu como los principios de la estadística como aspeutos del métodu científicu polo xeneral.[21] Este ye un puntu importante de desalcuerdu cola mayoría de los otros pragmáticos, que defenden un naturalismu y un sicoloxismu más fondos.

Richard Rorty amplió estos y otros argumentos en Philosophy and the Mirror of Nature nos que criticaba los intentos de munchos filósofos de la ciencia de crear un espaciu pa la epistemoloxía que nun tien rellación dalguna coles ciencies empíriques i que dacuando se considera como cimera a elles. W. V. Quine nel so ensayu Epistemology Naturalized (Quine 1969), tamién criticó la epistemoloxía "tradicional" y el so "suañu cartesianu" de certidume absoluta. El suañu, argumentó, yera imposible na práutica, según equivocáu en teoría, porque dixebra la epistemoloxía de la investigación científica.

Reconciliación de antiescepticismo y falibilismo

[editar | editar la fonte]
Richard J. Bernstein

Hilary Putnam suxirió que la reconciliación del antiescepticismo y el falibilismo ye l'oxetivu central del pragmatismu estauxunidense. Anque tou la conocencia humana ye parcial, ensin la capacidá de tener una "visión cimera", esto nun riquir una actitú escéptica globalizada, un escepticismu filosóficu radical (a diferencia de lo que se llama escepticismu científicu).

John J. Stuhr

Peirce aportunó en que (1) nel razonamientu, esiste la presuposición, y siquier la esperanza,[22] de que la verdá y lo real son descubribles y seríen descubiertos, tarde o aína, pero entá inevitablemente, por una investigación abonda, y (2) contrariamente a la famosa ya influyente metodoloxía de Descartes nes Meditaciones sobre la Primer Filosofía, la dulda nun puede ser asonsañada o creada por mandatu verbal pa motivar una investigación granible, y muncho menos puede empezar la filosofía na dulda universal.[23] La dulda, como la creencia, rique xustificación. La dulda xenuina agafa y inhibe, nel sentíu de que la creencia ye aquel sobre la cual unu ta preparáu p'actuar.[24] Surde de la confrontación con dalguna cuestión de fechu recalcitrante específica (que Dewey llamó una "situación"), que desestabiliza la nuesa creencia en dalguna proposición específica. La indagación ye entós el procesu racionalmente autocontrolado d'intentar tornar a un estáu establecíu de creencia sobre l'asuntu. Hai que tener en cuenta que'l antiescepticismo ye una reaición al escepticismu académicu modernu arriendes de Descartes. La insistencia pragmática en que toa conocencia ye tentativo ye abondo compatible cola tradición escéptica anterior.

Teoría Pragmática de la verdá y epistemoloxía

[editar | editar la fonte]

El pragmatismu nun foi'l primeru n'aplicar la evolución a les teoríes de la conocencia: Schopenhauer abogó por un idealismu biolóxicu una y bones lo que ye útil pa un organismu ye que puede diferir descomanadamente de lo que ye verdaderu. Equí la conocencia y l'aición represéntense como dos esferes separaes con una verdá absoluta o trascendental percima y más allá de cualquier tipu d'organismos d'investigación utilizaos pa faer frente a la vida. El pragmatismu desafía esti idealismu al apurrir una esplicación "ecolóxica" de la conocencia: la investigación referir a cómo los organismos pueden controlar el so mediu ambiente. Lo real y lo verdadero son etiquetes funcionales na investigación y nun pueden entendese fora d'esti contestu. Nun ye realista nun sentíu tradicionalmente robezu de realismu (lo que Hilary Putnam llamaría más tarde realismu metafísicu), pero ye realista na forma en que reconoz un mundu esternu que tien de ser tratáu.

Munches de les frases meyor traducíes de James -el valor n'efeutivu de la verdá (James 1907, p.200) y la verdá ye solo'l recursu na nuesa forma de pensar (James 1907, p.222) - fueron sacaes de contestu y caricaturizaes. William James escribió:

   "Yá ye hora d'encamentar al usu d'un pocu d'imaxinación en filosofía. La falta de voluntá de dalgunos de los nuesos críticos pa lleer cualesquier de los significaos más tontos posibles nes nueses declaraciones ye tan desacreditable pa les sos imaxinaciones como cualquier cosa que se conoza na hestoria filosófica recién. Schiller diz que la verdá ye eso que "funciona". Arriendes d'ello, ye tratáu como unu que llinda la verificación a les utilidaes materiales más baxes. ¡Dewey diz que la verdá ye lo que da "prestu"! Ye tratáu como daquién que cree en llamar a tou verdaderu, lo que, de ser ciertu, sería prestosu." (James 1907, p.90)

El papel de la creencia en representar la realidá ye llargamente aldericáu nel pragmatismu. ¿Ye válida una creencia cuando representa la realidá? Copiar ye unu (y solo unu) manera xenuina de conocencia, (James 1907, p.91). ¿Les disposiciones de creencies que califiquen como verdaderes o falses dependen de qué tan útiles sían na investigación y na aición? ¿Ye solo na llucha de los organismos intelixentes cola redolada que les creencies adquieren significáu? ¿Una creencia solo vuélvese verdadera cuando tien ésitu nesta llucha? Nel pragmatismu, nada práuticu o preséu considérase necesariamente verdaderu, nin nada qu'ayude a sobrevivir puramente al curtiu plazu. Por casu, creer que'l mio cónyuge infiel ye fiel puede ayudar a sentime meyor agora, pero verdaderamente nun ye útil dende una perspeutiva a más llargu plazu porque nun concordar colos fechos (y polo tanto nun ye verdá).

N'otros campos de la filosofía

[editar | editar la fonte]

Ente que el pragmatismu empezó a cencielles como un criteriu de significáu, rápido espandióse pa convertise nuna epistemoloxía completa con implicaciones d'ampliu algame pa tol campu filosófico. Los pragmáticos que trabayen nestos campos comparten una inspiración común, pero'l so trabayu ye diversu.

Filosofía de la Ciencia

[editar | editar la fonte]

Na filosofía de la ciencia, el instrumentalismo ye la opinión de que los conceutos y les teoríes son puramente preseos útiles y el progresu na ciencia nun puede espresase en términos de conceutos y teoríes que de dalguna manera reflexen la realidá. Los filósofos instrumentalistas de cutiu definen el progresu científicu como namás que una meyora na esplicación y predicción de fenómenos. El Instrumentalismo nun afirma que la verdá nun importe, sinón qu'apurre una respuesta específica a la entruga sobre qué signifiquen la verdá y la falsedá y cómo funcionen na ciencia.

F.C.S. Schiller. 1917

Unu de los principales argumentos de C. I. Lewis en Mind and the World Order ye: "L'esquema d'una teoría de la conocencia ye que la ciencia non solo apurre una copia de la realidá, sinón que tien de trabayar con sistemes conceptuales y que s'escueyen por razones pragmátiques, esto ye, porque ayuden a la investigación. El mesmu desenvolvimientu de Lewis de lóxiques modales múltiples ye un bon exemplu. Lewis dacuando llámase un "pragmatista conceptual" por cuenta de esto." (Lewis 1929)

Otru desenvolvimientu ye la cooperación del positivismu lóxicu y el pragmatismu nes obres de Charles W. Morris y Rudolf Carnap. La influencia del pragmatismu n'esti escritores llindar principalmente a la incorporación de la máxima pragmática na so epistemoloxía. Los pragmáticos con una concepción más amplia del movimientu de cutiu nun se refieren a ellos.

El documentu de W. V. Quine "Dos dogmes del empirismu", publicáu en 1951, ye unu de los artículos más célebres de la filosofía del sieglu XX na tradición analítica. El documentu ye un ataque a dos principios centrales de la filosofía de los positivistes lóxicos. Una ye la distinción ente enunciaos analíticos (tautoloxíes y contradicciones) que la so verdá (o falsedá) ye una función de los significaos de les pallabres nel enunciáu ("tolos solteros nun tán casaos") y enunciaos sintéticos, que la so verdá (o falsedá) ye una función d'estaos de coses (contingentes). L'otru ye'l reduccionismu, la teoría de que cada enunciáu significativu llogra'l so significáu d'una construcción lóxica de términos que se refier puramente a la esperiencia inmediata. L'argumentu de Quine trai a la mente la insistencia de Peirce de que los axomes nun son verdaes a priori sinón declaraciones sintétiques.

Lóxica

[editar | editar la fonte]

Más palantre na so vida, F.C.S. Schiller fíxose famosu polos sos ataques a la lóxica nel so llibru de testu, Formal Logic. Aquel día, el pragmatismu de Schiller convirtiérase nel más cercanu de cualesquier de los pragmáticos clásicos qu'a una filosofía del llinguaxe ordinariu. Schiller buscó socavar la posibilidá mesma de la lóxica formal, al amosar que les pallabres solo teníen significáu cuando s'usaben en contestu. El menos famosu de los trabayos principales de Schiller foi la secuela constructiva del so destructivu llibru Lóxica Formal. Nesta secuela, Logic for Use, Schiller intentó construyir una nueva lóxica pa reemplazar la lóxica formal que criticara en Formal Logic. Lo qu'él ufierta ye daqué que los filósofos reconoceríen güei como una lóxica que cubre'l contestu del descubrimientu y el métodu hipotéticu-deductivu.

Considerando que F.C.S. Schiller refugó la posibilidá de la lóxica formal, la mayoría de los pragmáticos son más críticos que la so pretensión de validez última y ven la lóxica como una ferramienta ente otres, o quiciabes, considerando l'ensame de lóxiques formales, un conxuntu de ferramientes ente otres. C.S. Peirce desenvolvió múltiples métodos pa faer una lóxica formal.

Los usos del argumentu de Stephen Toulmin inspiraron a los estudiosos en lóxica informal y estudios retóricos (anque ye un trabayu epistemolóxicu).

Metafísica

[editar | editar la fonte]

James y Dewey yeren pensadores empíricos de la manera más direuta: la esperiencia ye la prueba definitiva y la esperiencia ye lo que precisa ser esplicáu. Nun taben satisfechos col empirismu ordinariu porque, según la tradición que data de Hume, los empiristas tendíen a pensar que la esperiencia nun yera más que sensaciones individuales. Pa los pragmáticos, esto va en contra del espíritu d'empirismu: tenemos de tratar d'esplicar tou lo que se da na esperiencia, incluyíes les conexones y el significáu, en llugar d'esplicalos y postular los datos sensoriales como la realidá última. L'Empirismu Radical, o Empirismu Inmediatu nes pallabres de Dewey, quier dar un llugar al significáu y al valor en llugar d'esplicalos como amiestes suxetives a un mundu d'átomos que runfen.

William James ufierta un exemplu interesante d'esti defectu filosóficu:

   "[Un mozu graduáu] empezó diciendo que siempres diera por sentáu que cuando ingresaba nuna aula filosófica tenía qu'abrir rellaciones con un universu dafechu distintu del que dexó tras na cai. Supóníase que los dos debíen, dixo, tener bien pocu que ver l'unu col otru, que nun yera posible ocupar la so mente con ellos coles mesmes. El mundu de les esperiencies personales concretes a les que pertenez la cai ye multitudinariu más allá de la imaxinación, enredáu, enllamorgáu, doliosu y perplexu. El mundu al que te presenta'l to profesor de filosofía ye simple, llimpiu y noble. Les contradicciones de la vida real tán ausentes. [...] Ello ye que ye muncho menos un rellatu d'esti mundu real qu'una adición clara construyida sobre él [...] Nun ye una esplicación del nuesu universu concretu." (James 1907, páxs. 8-9)

El primer llibru de F. C. S. Schiller, Riddles of the Sphinx, foi publicáu primero que se diera cuenta del creciente movimientu pragmáticu que taba teniendo llugar n'Estaos Xuníos. Nél, Schiller aboga por un permediu ente'l materialismu y la metafísica absoluta. Estos opuestos son comparables a lo que William James denominó empirismu de mentalidá dura y racionalismu de mentalidá sensible. Schiller sostién, per una parte, que'l naturalismu mecanicista nun puede dar sentíu a los aspeutos "superiores" del nuesu mundu. Estos inclúin el llibre albedríu, la conciencia, el propósitu, universales y dalgunos amestaríen a Dios. Per otru llau, la metafísica astracta nun puede dar sentíu a los aspeutos "inferiores" del nuesu mundu (por casu, lo imperfecto, el cambéu, la fisicalidad). Magar Schiller ye vagu sobre'l tipu exactu de terrén entemediu qu'intenta establecer, suxer que la metafísica ye una ferramienta que puede ayudar a la investigación, pero que solo ye pervalible na midida na que ayuda na esplicación.

Na segunda metá del sieglu XX, Stephen Toulmin argumentó que la necesidá d'estremar ente realidá y apariencia solo surde dientro d'un esquema esplicativu y, poro, que nun tien sentíu preguntar en qué consiste la "realidá última". Más apocayá, una idea similar foi suxerida pol filósofu postanalítico Daniel Dennett, quien argumenta que cualesquier que quiera entender el mundu tien de reconocer tantu los aspeutos "sintácticos" de la realidá (esto ye, los átomos runfando) como les sos propiedaes emerxentes o "semántiques" (esto ye, significáu y valor).

L'empirismu radical da respuestes interesantes a les entrugues sobre les llendes de la ciencia si hai, la naturaleza del significáu y el valor y la viabilidá del reduccionismu. Estes entrugues ocupen un llugar destacáu nos alderiques actuales sobre la rellación ente relixón y ciencia, onde de cutiu se supón -anque la mayoría de los pragmáticos taríen en desalcuerdu- que la ciencia degrada tou lo que ye significativu en fenómenos "puramente" físicos.

Filosofía de la mente

[editar | editar la fonte]
John Searle

Tantu John Dewey en Experience and Nature (1929) como mediu sieglu dempués Richard Rorty nel so Philosophy and the Mirror of Nature (1979) argumentaron que gran parte del alderique sobre la rellación de la mente col cuerpu resulta de tracamundios conceptuales. Sicasí, argumenten que nun hai necesidá d'asitiar la mente como una categoría ontolóxica.

Los pragmatistas nun tán d'alcuerdu sobre si los filósofos tendríen d'adoptar una postura quietista o naturalista escontra'l problema mente-cuerpu. Los primeres (Rorty, ente ellos) quieren acabar col problema porque creen que ye un pseudoproblema, ente que los segundos creen que ye una entruga empírica significativa.

Ética

[editar | editar la fonte]
John Lachs

El pragmatismu nun ve una diferencia fundamental ente la razón práutica y la teórica, nin nenguna diferencia ontolóxica ente fechos y valores. Tanto los fechos como los valores tienen un conteníu cognitivo: la conocencia ye lo que tenemos de creer; los valores son hipótesis sobre lo que ye bonu n'aición. La ética pragmática ye llargamente humanista porque nun ve una prueba definitiva de moralidá más allá de lo que nos importa como humanos. Los bonos valores son aquellos pa los cualos tenemos bones razones. La formulación pragmática ye anterior a les d'otros filósofos que sorrayaron importantes semeyances ente valores y fechos como Jerome Schneewind y John Searle.

Glenn McGee

William James intentó amosar la significación de (dellos tipos de) espiritualidá, pero, como otros pragmáticos, nun vio la relixón como la base del significáu o la moralidá.

La contribución de William James a la ética, tal como se presenta nel so ensayu The Will to Believe (La voluntá de creer) de cutiu foi malentendida como una súplica a favor del relativismu o la irracionalidá. Nos sos propios términos, argumenta que la ética siempres implica un ciertu grau d'enfotu o fe y que non siempres podemos esperar pruebes fayadices al tomar decisiones morales.

   "Les entrugues morales preséntense darréu como preguntes que la so solución nun puede esperar a una prueba sensata. Una entruga moral ye una entruga non de lo qu'esiste sensatamente, sinón de lo que ye bonu, o sería bonu si esistiera. [...] Un organismu social de cualquier tipu, grande o pequeñu, ye lo que ye, porque cada miembru da en el so propiu deber col enfotu de que los otros miembros van faer simultáneamente el suyu. Uquier que se llogre un resultáu deseáu por aciu la cooperación de munches persones independientes, la so esistencia como un fechu ye una consecuencia pura de la fe precursora mutua de les persones darréu comenenciudes. Un gobiernu, un exércitu, un sistema comercial, un barcu, una universidá, un equipu deportivu, toos esisten so esta condición, ensin los cualos non solo nun se llogra nada, sinón qu'inclusive non s'intenta nada." (La voluntá de creer James 1896)

De los pragmáticos clásicos, John Dewey escribió más llargamente sobre moralidá y democracia. (Edel 1993) Nel so artículu clásicu Tres factores independientes na moral (Dewey 1930), trató d'integrar tres perspectives filosófiques básiques sobre la moralidá: el derechu, la virtú y el bien. Sostuvo que magar los trés apurren formes significatives de pensar sobre cuestiones morales, la posibilidá de conflictu ente los trés elementos non siempres puede resolvese fácilmente. (Anderson, SEP)

Joseph Margolis

Dewey tamién criticó la dicotomía ente los medios y los fines que consideraba responsables de la degradación de la nuesa vida llaboral y educativo cotidiana. Fixo fincapié na necesidá d'un trabayu significativu y una concepción de la educación que la considerara non como una preparación pa la vida sinón como la vida mesma. (Dewey 2004 [1910] capítulu 7, Dewey 1997 [1938], p.47)

Dewey oponer a otres filosofíes étiques de la so dómina, especialmente'l emotivismo d'Alfred Ayeri. Dewey acolumbró la posibilidá de la ética como una disciplina esperimental, y los valores del pensamientu podríen caracterizase meyor non como sentimientos o imperativos, sinón como hipótesis sobre qué aiciones van conducir a resultancies satisfactories o qué él denominó esperiencia consumatoria. Una implicación adicional d'esti puntu de vista ye que la ética ye una empresa falible, una y bones los seres humanos de cutiu nun pueden saber qué los satisfadría.

Mientres la transición del sieglu XX al XXI, munchos aceptaron el pragmatismu nel campu de la bioética dirixíu polos filósofos John Lachs y el so alumnu Glenn McGee, que'l so llibro de 1997 "El ñácaru perfectu: un enfoque pragmáticu de la inxeniería xenética" ( ver ñácaru de diseñu) llogró allabancies dientro de la filosofía clásica estauxunidense y la crítica de la bioética pal desenvolvimientu d'una teoría de la bioética pragmática y el so refugu de la teoría del principalismo entós en boga na ética médica. Una antoloxía publicada por The MIT Press, "Pragmatic Bioethics" incluyó les respuestes de los filósofos a esi alderique, incluyíos Micah Hester, Griffin Trotter y otros, munchos de los cualos desenvolvieron les sos propies teoríes basaes nel trabayu de Dewey, Peirce, Royce y otros. El mesmu Lachs desenvolvió delles aplicaciones del pragmatismu a la bioética independientemente de la obra de Dewey y James, pero ampliándola.

Roberto Unger

Una contribución pragmática recién a la meta ética ye "Making Morality" de Todd Lekan (Lekan 2003). Lekan argumenta que la moralidá ye una práutica falible pero racional y que tradicionalmente foi equivocadamente basada en teoría o principios. Sicasí, argumenta, la teoría y les regles surden como ferramientes pa faer que la práutica sía más intelixente.

Estética

[editar | editar la fonte]

L'Arte como esperiencia de John Dewey, basáu nes conferencies William James que pronunció en Harvard, foi un intentu d'amosar la integridá del arte, la cultura y la esperiencia cotidiana. L'Arte, pa Dewey, ye o tendría de ser parte de la vida creativa de toos y non solo'l privilexu d'un selectu grupu d'artistes. Tamién enfatiza que l'audiencia ye más qu'un destinatario pasivu. El tratamientu de Dewey del arte foi un alloñamientu del enfoque trascendental de la estética arriendes d'Immanuel Kant, quien enfatizó el calter únicu del arte y la naturaleza desinteresada de l'apreciación estética.

Un destacáu esteticista pragmáticu contemporaneu ye Joseph Margolis. Él define una obra d'arte como "una entidá físicamente incorporada, emerxente culturalmente", una "espresión" humana que nun ye un caprichu ontolóxicu sinón que ta en llinia con otra actividá humana y cultura polo xeneral. Enfatiza que les obres d'arte son complexes y difíciles d'entender, y que nun se puede dar nenguna interpretación determinada.

Filosofía de la relixón

[editar | editar la fonte]
Juergen Habermas

Tanto Dewey como James investigaron el papel que la relixón puede siguir desempeñando na sociedá contemporánea, el primeru en A Common Faith y el postreru en The Varieties of Religious Experience.

Dende un puntu de vista xeneral, pa William James, daqué ye verdaderu solo na midida na que funciona. Poro, l'afirmación, por casu, de que la oración escúchase puede funcionar nun nivel psicolóxicu pero (a) puede nun ayudar a llograr les coses poles qu'ores, y (b) puede esplicase meyor refiriéndose al so efeutu sedante que'l que les oraciones son escuchaes.

Como tal, el pragmatismu nun ye antitéticu a la relixón, pero tampoco ye una apoloxía de la fe. Sicasí, la posición metafísica de James dexa abierta la posibilidá de que les afirmaciones ontolóxiques de les relixones sían verdaderes. Como reparó a la fin de les Variedaes, la so posición nun equival a negar la esistencia de realidaes trascendentes. Otra manera, defendió'l derechu epistémico llexítimu de creer en tales realidaes, yá que tales creencies sí marquen una diferencia na vida d'un individuu y refiérense a afirmaciones que nun pueden ser verificaes o falsificadas nin por motivos sensoriales intelectuales nin comunes.

Daniel Dennett

Joseph Margolis, en Historied Thought, Construted World (California, 1995), fai una distinción ente "esistencia" y "realidá". Suxer usar el términu "esiste" solo p'aquelles coses qu'exhiben afechiscamente la alteridad de Peirce: coses qu'ufierten una resistencia física bruta a los nuesos movimientos. D'esta manera, les coses que nos afecten, como los númberos, pueden dicise que son "reales", anque non "esisten". Margolis suxer que Dios, en tal usu llingüísticu, bien podría ser "real", faciendo que los creyentes actúen de tal o cual manera, pero podría non "esistir".

Neopragmatismo, pragmatismu neoclásicu, filosofía postanalítica y pragmatismu conceptual

[editar | editar la fonte]

El neopragmatismo ye una amplia categoría contemporánea utilizada por dellos pensadores qu'incorporen idees importantes y, sicasí, diverxen significativamente de los pragmáticos clásicos. Esta diverxencia puede asoceder yá sía na so metodoloxía filosófica (munchos d'ellos son lleales a la tradición analítica) o na formación conceptual (C. I. Lewis foi bien críticu con Dewey, a Richard Rorty nun lu gusta a Peirce). Importantes neopragmáticos analíticos inclúin a Lewis, W. V. O. Quine, Donald Davidson, Hilary Putnam y Richard Rorty. El pensador social brasilanu Roberto Unger aboga por un "pragmatismu radical", que "desnaturaliza" la sociedá y la cultura, y polo tanto aportuna en que podemos "tresformar el calter de la nuesa rellación nos mundos social y cultural qu'habitamos en llugar de solo camudar, adulces, el conteníu de los arreglos y creencies que los componen ". [21] Stanley Fish, el postreru Rorty y Jürgen Habermas tán más cerca del pensamientu analíticu continental.

Nicholas Rescher

El pragmatismu neoclásicu denota aquel pensadores que se consideren herederos del proyeutu de los pragmáticos clásicos. Sidney Hook y Susan Haack (conocíos pola teoría del fundherentismo) son exemplos bien conocíos. Munches idees pragmátiques (especialmente les de Peirce) atopen una espresión natural na reconstrucción de la teoría de la decisión de la epistemoloxía escorrida nel trabayu de Isaac Levi. Nicholas Rescher defende la so versión del "pragmatismu metódicu" basáu n'interpretar la eficacia pragmática non como un reemplazu de les verdaes sinón como un mediu pa la so demostración.

Non tolos pragmáticos caracterícense fácilmente. Ye probable, considerando'l advenimiento de la filosofía postanalítica y la diversificación de la filosofía angloamericana, que más filósofos van tar influyíos pol pensamientu pragmáticu ensin necesariamente comprometese públicamente con esa escuela filosófica. Daniel Dennett, un alumnu de Quine, entra nesta categoría, al igual que Stephen Toulmin, quien llegó a la so posición filosófica al traviés de Wittgenstein, a quien llama "un pragmáticu de tipu sofisticáu" (prólogu de Dewey 1929 na edición de 1988, p. XIII). Otru exemplu ye Mark Johnson que la so filosofía incorporada (Lakoff y Johnson 1999) comparte'l sicoloxismu, realismu direutu y anticartesianismo col pragmatismu.

El pragmatismu conceptual ye una teoría de la conocencia que s'anicia col trabayu del filósofu y lóxicu Clarence Irving Lewis. La epistemoloxía del pragmatismu conceptual formular por primer vegada nel llibru de 1929, La mente y l'orde mundial: Esquema d'una teoría de la conocencia.

El "pragmatismu francés" cuenta con teóricos como Bruno Latour, Michel Crozier, Luc Boltanski y Laurent Thévenot. De cutiu vese como opuestu a los problemes estructurales rellacionaos cola teoría crítica francesa de Pierre Bourdieu.

Legáu y relevancia contemporánea

[editar | editar la fonte]
Charles Cooley

Nel sieglu XX, los movimientos del positivismu lóxicu y la filosofía del llinguaxe ordinariu tienen semeyances col pragmatismu. Al igual que'l pragmatismu, el positivismu lóxicu apurre un criteriu de verificación de significáu que se supón que nos lliberar de la metafísica ensin sentíu, sicasí, el positivismu lóxicu nun acentúa l'aición como la fai'l pragmatismu. Los pragmatistas raramente usaben la so máxima de significáu pa refugar toa metafísica como una tontura. Polo xeneral, el pragmatismu plantegar pa correxir les doctrines metafísiques o pa construyir les empíricamente verificables en llugar d'apurrir un refugu total.

La filosofía del llinguaxe ordinariu ta más cerca del pragmatismu qu'otres filosofíes del llinguaxe por cuenta del so calter nominalista y porque considera'l funcionamientu más ampliu del llinguaxe nuna redolada como'l so focu en llugar d'investigar les rellaciones astractes ente'l llinguaxe y el mundu.

El pragmatismu tien llazos pa procesar la filosofía. Gran parte del so trabayu desenvolver en diálogu con filósofos como Henri Bergson y Alfred North Whitehead, quien xeneralmente nun son consideraos pragmáticos porque difieren tantu n'otros puntos. (Douglas Browning y otros, 1998; Rescher, SEP)

El conductismu y el funcionalismu en psicoloxía y socioloxía tamién tienen venceyos col pragmatismu, lo que nun ye sorprendente si tener en cuenta que James y Dewey yeren dambos estudiosos de la psicoloxía y que Mead convertir en sociólogu.

L'utilitarismu tien dellos paralelismos significativos col pragmatismu y John Stuart Mill defendió valores similares.

El pragmatismu enfatiza la conexón ente'l pensamientu y l'aición. Los campos aplicaos como alministración pública,[25] ciencies polítiques,[26] estudios de lideralgu,[27] rellaciones internacionales,[28] resolución de conflictos,[29] y metodoloxía d'investigación[30] incorporaron los principios del pragmatismu nel so campu. De cutiu, esta conexón realízase utilizando la noción espansiva de democracia de Dewey y Addams.

Efeutos nes ciencies sociales

[editar | editar la fonte]
FEMA National Advistory Council. Alministración pública en Washington, DC

El interaccionismo simbólicu, una perspeutiva principal dientro de la psicoloxía social sociolóxica, derivar del pragmatismu a principios del sieglu XX, especialmente'l trabayu de George Herbert Mead y Charles Cooley, según el de Peirce y William James.[31]

Ta emprestándose cada vez más atención a la epistemoloxía pragmatista n'otres cañes de les ciencies sociales, que llucharon con alderiques divisivos sobre l'estáu de la conocencia científica social.[32][33]

Los entusiastes suxeren que'l pragmatismu ufierta un enfoque que ye al empar pluralista y práuticu.[34]

Efeutos na alministración pública

[editar | editar la fonte]
Jane Addams

El pragmatismu clásicu de John Dewey, William James y Charles Sanders Peirce influyó na investigación nel campu de l'Alministración Pública. Los eruditos afirmen que'l pragmatismu clásicu tuvo una fonda influencia nel orixe del campu de l'alministración pública.[35][36] Nel nivel más básicu, el alministradores públicos son responsables de faer que los programes "funcionen" nuna redolada plural y empobinao a los problemes. El alministradores públicos tamién son responsables del trabayu diariu colos ciudadanos. La democracia participativa de Dewey puede aplicase nesta redolada. La noción de Teoría de Dewey y James como ferramienta, ayuda a los alministradores a ellaborar teoríes pa resolver problemes alministrativos y políticos. Amás, la nacencia de l'alministración pública estauxunidense coincide estrechamente col periodu de mayor influencia de los pragmáticos clásicos.

Qué pragmatismu (pragmatismu clásicu o neo-pragmatismu) tien más sentíu na alministración pública foi una fonte d'alderique. L'alderique empezó cuando Patricia M. Shields presentó la noción de Dewey de la Comunidá d'Investigación.[37] Hugh Miller oponer a dellos elementos de la comunidá d'investigación (situación problemática, actitú científica, democracia participativa).[38] A esto siguió un alderique qu'incluyía respuestes d'un profesional,[39] un economista,[40] un planificador,[41] otros académicos de l'alministración pública,[42][43] y destacaos filósofos[44][45]. Miller[46] y Shields[47] tamién respondieron.

Amás, beques aplicaes de l'alministración pública qu'evalúen les escueles autónomes, la subcontratación, la xestión financiera, la midida del desempeñu, les iniciatives calidable de vida urbana, y la planificación urbana en parte basar nes idees del pragmatismu clásicu nel desenvolvimientu del marcu conceptual y l'enfoque del analís.[48]

Sicasí, l'usu del pragmatismu per parte de los alministradores del sector de la salú foi criticáu como incompletu[49], según los pragmáticos clásicos, la conocencia siempres ta conformáu polos intereses humanos. L'enfoque del alministrador nos "resultancies" a cencielles promueve el so propiu interés, y esti enfoque nes resultancies de cutiu socava los intereses de los sos ciudadanos, que de cutiu tán más comenenciudos ​​nel procesu. Per otru llau, David Brendel argumenta que la capacidá del pragmatismu de puentear dualismos, enfocase en problemes práuticos, incluyir perspectives múltiples, incorporar la participación de partes comenenciudes (paciente, familia, equipu de salú), y el so naturaleza provisional facer fayadizu pa encetar problemes nesta área.[50]

Efeutos nel feminismu

[editar | editar la fonte]

Dende mediaos de la década de 1990, les filósofes feministes han redescubierto el pragmatismu clásicu como fonte de teoríes feministes. Los trabayos de Seigfried,[51] Duren,[52] Keith,[53] y Whipps[54] esquicen los venceyos históricu y filosóficu ente'l feminismu y el pragmatismu. La conexón ente'l pragmatismu y el feminismu tardó tanto tiempu en redescubrise porque'l pragmatismu mesmu foi clisáu pol positivismu lóxicu mientres les décades centrales del sieglu XX. Como resultancia, perder del discursu feminista. Les mesmes carauterístiques del pragmatismu que llevaron al so cayente son les carauterístiques que les feministes agora consideren la so mayor fortaleza. Estes son "crítiques persistentes y tempranes de les interpretaciones positivistes de la metodoloxía científica; revelación de la dimensión de valor de les afirmaciones fácticas"; ver la estética como información de la esperiencia cotidiana; subordinar l'analís lóxicu a cuestiones polítiques, culturales y sociales; xunir los discursos dominantes cola dominación; "realinear la teoría cola praxis y aguantar el xiru escontra la epistemoloxía y, sicasí, enfatizar la esperiencia concreta".[55] Estes filósofes feministes apunten a Jane Addams como fundadora del pragmatismu clásicu. Amás, les idees de Dewey, Mead y James son consistentes con munchos principios feministes. Jane Addams, John Dewey y George Herbert Mead desenvolvieron les sos filosofíes cuando los trés fixeron amigos, influyéronse mutuamente y participaron na esperiencia d'Hull-House y les causes de los derechos de les muyeres.

Efeutos nel urbanismu

[editar | editar la fonte]

El pragmatismu valora y evalúa los efeutos d'un diseñu sobre'l tresformamientu urbanu, y los efeutos d'un conceutu o diseñu alterien la comprensión xeneral del conceutu.[56] Richard Rorty menta que ta asocediendo "un cambéu radical" nel pensamientu filosóficu recién: "un cambéu tan fondu que quiciabes nun reconozamos que ta asocediendo". Ente que el mundu nel que ta enraigonáu'l movimientu tuvo munchos cambeos, como marcu pa percibir el mundu, el pragmatismu tamién esperimentó distintos niveles de cambeos. Esos cambeos son bien relevantes pal desenvolvimientu de les ciudaes y les temes básiques, como'l antifundamentalismo, el falibilismo, cuestionar la clara distinción ente teoría y práutica, el pluralismu y la democracia, el pragmatismu puede aplicase al urbanismu entá más fuertemente.

Vincent di Norcia argumenta qu'un enfoque pragmáticu ye afechu con al respective de los problemes sociales porque rique una conducta que resuelva los problemes a midida que evalúa de cutio los efeutos práuticos d'un proyeutu. Esto asegura l'interés de los comenenciudos ​​y Norcia sorraya la importancia del pluralismu social y cognitivo. El pluralismu social significa que tenemos de reconocer los intereses de tolos comenenciudos ​​que se ven afeutaos por una determinada decisión, ensin tener en cuenta los intereses de los grupos políticos o económicos d'élite. Como complementu, Norcia tamién enfatiza el pluralismu cognitivu, qu'indica qu'unu tien d'incluyir tou tipu de conocencia que sía relevante pa un problema.[57]

Notes y referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: pragmatismu
  2. ↑ (1970) Thayer, Horace Standish: Pragmatism, the Classic Writings: Charles Sanders Peirce, William James, Clarence Irving Lewis, John Dewey, George Herbert Mead (n'inglés). Hackett Publishing, páx. 383. ISBN 978-09-1514-537-9.
  3. ↑ Bernardini, Amalia; Sotu, José Alberto (1984). La Educación actual nes sos fontes filosófiques. EUNED, páx. 372. ISBN 978-99-7764-042-6.
  4. ↑ Sini, Carlo (1999). El pragmatismu. Ediciones AKAL, páx. 80. ISBN 978-84-4601-053-1.
  5. ↑ Pla Molins, M. Puig, Maria y Josep. mayor%C3%ADa+de+la xente,+significa+tratar+de+llevar+a el+nin%C3%B1o+a paecese+al adultu+t%C3%ADpico+de+la so+sociedá&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwim_sObsq3XAhUD5xoKHbpkBjkQ6AEILjAB#v=onepage&q&f=false El legáu pedagóxicu del sieglu XX pa la escuela del sieglu XXI. Consultáu'l 7 de payares de 2017.
  6. ↑ Diccionariu Lidell Scott, "πρᾶγμα"; http://www.perseus.tufts.edu/hopper/morph?l=pragmata&la=greek#lexicon
  7. ↑ Susan Haack; Robert Edwin Lane (11 April 2006). Pragmatism, old & new: selected writings. Prometheus Books. páxs. 18–67. ISBN 978-1-59102-359-3..
  8. ↑ Biesta, G.J.J. & Burbules, N. (2003). Pragmatism and educational research. Lanham, MD: Rowman and Littlefield..
  9. ↑ James, William (1898). Philosophical conceptions and practical results. n.p. Consultáu'l 2018-02-16.
  10. ↑ James, William (1896). The Will to Believe: And Other Essays in Popular Philosophy (n'inglés). Longmans, Green. Consultáu'l 2018-02-16.
  11. ↑ In addition to James's lectures and publications on pragmatist idees (Will to Believe 1897, etc.) wherein he credited Peirce, James also arranged for two paid series of lectures by Peirce, including the 1903 Harvard lectures on pragmatism. See páxs. 261–4, 290–2, & 324 in Brent, Joseph (1998), Charles Sanders Peirce: A Life, 2nd edition..
  12. ↑ Peirce, C. S., "The Founding of Pragmatism", manuscript written 1906, published in The Hound & Horn: A Harvard Miscellany v. II, n. 3, April–June 1929, páxs. 282–5, see 283–4, reprinted 1934 as "Historical Affinities and Genesis" in Collected Papers v. 5, paragraphs 11–13, see 12.
  13. ↑ «[http://www.pragmatism.org/research/metaphysical_club.htm Metaphysical Club « Pragmatism Cybrary]». Consultáu'l 2018-02-16.
  14. ↑ Peirce, C. S. (1877), The Fixation of Belief, Popular Science Monthly, v. 12, páxs. 1–15. Reprited often, including Collected Papers v. 5, paragraphs 358–87 and Essential Peirce v. 1, páxs. 109–23)..
  15. ↑ Peirce, C. S. (1878), "How to Make Our Ideas Clear", Popular Science Monthly, v. 12, 286–302. Reprinted often, including Collected Papers v. 5, paragraphs 388–410 and Essential Peirce v. 1, 124–41. See end of §II for the pragmatic maxim. See third and fourth paragraphs in §IV for the discoverability of truth and the real by sufficient investigation..
  16. ↑ Hegeler, Edward C. (1905). The Monist (n'inglés). Open Court. Consultáu'l 2018-02-16.
  17. ↑ Manuscript "A Sketch of Logical Critics", Essential Peirce v. 2, páxs. 451–62, see páxs. 457–8..
  18. ↑ Peirce, C. S. (1908) "A Neglected Argument for the Reality of God", Hibbert Journal 7, reprinted in Collected Papers v. 6, paragraphs 452–85, Essential Peirce v. 2, 434–50, and elsewhere..
  19. ↑ «Questions Concerning Certain Faculties Claimed for Man». Consultáu'l 2018-02-19.
  20. ↑ «Jeff Kasser: PEIRCE'S SUPPOSED PSYCHOLOGISM». Consultáu'l 2018-02-19.
  21. ↑ «Arisbe - Peirce, "Some Consequences of Four Incapacities" (frame page)». Consultáu'l 2018-02-19.
  22. ↑ Peirce, Charles. «Peirce's Arisbe - Charles Peirce MS L75 Ver. 1 Part 4». Consultáu'l 2018-02-19.
  23. ↑ «Some Consequences of Four Incapacities». Consultáu'l 2018-02-19.
  24. ↑ Popular Science Monthly Volume 12 January 1878. Consultáu'l 2018-02-19.
  25. ↑ Patricia M. Shields. 2008. "Rediscovering the Taproot: Is Classical Pragmatism the Route to Renew Public Administration?" Public Administration Review 68(2), 205–221.
  26. ↑ Ansell, Christopher. 2011. Pragmatist Democracy: Evolutionary Learning as Public Philosophy. New York: Oxford University Press.
  27. ↑ Weber, Eric Thomas. 2013. Democracy and Leadership: On Pragmatism and Virtue. New York: Lexington Books..
  28. ↑ Ralston, Shane (Ed). 2013. Philosophical Pragmatism and International Relations: Essays for a Bold New World. New York: Lexington..
  29. ↑ Caspary, William. 2000. Dewey on Democracy. Ithaca: Cornell University Press..
  30. ↑ Shields, Patricia and Rangarjan, N. 2013. A Playbook for Research Methods: Integrating Conceptual Frameworks and Project Management. [1]. Stillwater, OK: New Forums Press. Shields relies primarily on Dewey's logic of Inquiry..
  31. ↑ Stryker, S. (1980). Symbolic Interactionism: A Social Structural Version.. Benjamin/Cummings Publishing..
  32. ↑ Baert, P. (2004). "Pragmatism as a philosophy of the social sciences." European Journal of Social Theory, 7(3), 355–369..
  33. ↑ Biesta, G.J.J. & Burbules, N. (2003). Pragmatism and educational research. Lanham, MD: Rowman and Littlefield..
  34. ↑ F., Cornish,; A., Gillespie,. «A Pragmatist Approach to the Problem of Knowledge in Health Psychology» (n'inglés). Journal of Health Psychology 14 (6). ISSN 1359-1053. https://www.academia.edu/189124/A_pragmatist_approach_to_the_problem_of_knowledge_in_health_psychology. Consultáu'l 2018-02-19. 
  35. ↑ Patricia M. Shields. 2008. Rediscovering the Taproot: Is Classical Pragmatism the Route to Renew Public Administration? Public Administration Review 68(2), 205–221.
  36. ↑ Hildebrand, David L. 2008. Public Administration as Pragmatic, Democratic and Objective. Public Administration Review. 68(2), 222–229.
  37. ↑ Shields, Patricia 2003. The community of Inquiry: Classical Pragmatism and Public Administration." Administration & Society 35(5): 510–538..
  38. ↑ Miller, Hugh. 2004. "Why Old Pragmatism Needs an Upgrade. Administration & Society 36(2), 234–249..
  39. ↑ Stolcis, Gregory 2004. "A view from the Trenches: Comment on Miller's 'Why Old Pragmatism needs and upgrade" Administration & Society 36(3):326–369.
  40. ↑ Webb, James "Comment on Hugh T. Miller's 'Why old Pragmatism needs and upgrade'. Administration & Society 36(4), 479–495..
  41. ↑ Hoch C. 2006. "What Can Rorty teach an old pragmatist doing public administration or planning? Administration & Society. 38(3):389–398..
  42. ↑ Evans, Karen. 2005. "Upgrade or a different animal altogether?: Why Old Pragmatism Better Informs Public Management and New Pragmatism Misses the Point." Administration & Society 37(2), 248–255..
  43. ↑ Snider, Keith. 2005. Rortyan PRagmatism: 'Where's the beef' for public administration." Administration & Society 37(2), 243–247..
  44. ↑ Hildebrand, David. 2005. "Pragmatism, Neopragmatism and public administration." Administration & Society 37(3): 360–374.
  45. ↑ Hickman, Larry 2004. "On Hugh T. Miller on 'Why old pragmatism needs an upgrade." Administration & Society 36(4):496–499..
  46. ↑ Miller, Hugh 2005. "Residues of foundationalism in Classical Pragmatism." Administration & Society. 37(3):345–359..
  47. ↑ Patricia M. Shields. 2005. "Classical Pragmatism does not need an upgrade: Lessons for Public Administration." Administration & Society. 37(4):504–518..
  48. ↑ M., Shields, Patricia (1998-01-01) (n'inglés). Pragmatism as a Philosophy of Science: A Tool for Public Administration. https://digital.library.txstate.edu/handle/10877/3954. Consultáu'l 2018-02-19. 
  49. ↑ F., Cornish,; A., Gillespie,. «A Pragmatist Approach to the Problem of Knowledge in Health Psychology» (n'inglés). Journal of Health Psychology 14 (6). ISSN 1359-1053. https://www.academia.edu/1308521/A_pragmatist_approach_to_the_problem_of_knowledge_in_health_psychology. Consultáu'l 2018-02-19. 
  50. ↑ Brendel, David. 2006. Healing Psychiatry: Bridging the Science/Humanism Estrema. Cambridge, MA: MIT Press..
  51. ↑ Seigfried, C.H. (2001). Feminist interpretations of John Dewey. University Park: Pennsylvania State University Press; Seigfried, C.H. (1996). Pragmatism and feminism: Reweaving the social fabric. Chicago: The University of Chicago Press; Seigfried, C. H. (1992). Where are all the pragmatists feminists? Hypatia, 6, 8–21..
  52. ↑ Duren, J. (2001). A holistically Deweyan feminism. Metaphilosophy, 32, 279–292. Duren, J. (1993). The intersection of pragmatism and feminism. Hypatia, 8.
  53. ↑ Keith, H. (1999). Feminism and pragmatism: George Herbert Mead’s ethics of care. Transactions of the Charles S. Peirce Society, 35, 328–344..
  54. ↑ Whipps, J. D. (2004). Jane Addams social thought as a model for a pragmatist-feminist communitarianism. Hypatia, 19, 118–113..
  55. ↑ Seigfried, C.H. (1996). Pragmatism and Feminism: Reweaving the Social Fabric. Chicago: The University of Chicago Press. p. 21.
  56. ↑ Peirce, Charles Sanders. 1958. "How to make our ideas clear", ed. Paul Weiss Charles Harthstorne. Vol. 7–8. Cambridge MA: Harvard University Press..
  57. ↑ Norcia, Vincent di. 2002. "Pluralism, pragmatism and social problems." Journal of Canadian Studies 37 (3): 239..

Bibliografía adicional

[editar | editar la fonte]

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]



Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Pragmatismu&oldid=4273781»