Llingües franconies
Les llingües franconies son una agrupación língüística dientro del les llingües xermániques occidentales. El grupu franconio axunta les llingües y variedaes que pertenecen al empar al so franconio, el alemán central y el altu alemán. El grupu debe'l so nome a los francos, anque paez ser que namái'l subgrupu baxofranconio pudiera ser descendiente direutu del antiguu fráncicu, polo que les llingües franconies nun constitúin un grupu filoxenéticu válidu, sinón namái una agrupación xeográfica.
Les llingües d'esti grupu son falaes nel nordeste del antiguu Reinu Francu. Nos Países Baxos, Bélxica, Luxemburgu, el norte y nordeste de Francia (Distritu de Dunquerque y partes de Moselle y Baxu Rin. Nesti grupu d'idiomes hai llingües conocíes como'l holandés y el afrikaans, pero tamién non tan conocíes como'l holandés de Pennsylvania (Estaos Xuníos).
== Errores na definición Toles llingües y dialeutos dempués de los francos, sacante'l So Franco, fueron consideraes como descendientes del antiguu franconio (fráncicu), pero namái lu ye'l grupu baxofranconio. El restu de les llingües clasificaes como franconies ("alto franconio") correspuenden a variedaes d'alemán central y altu alemán, que nel pasáu tuvieron integraes nel antiguu reinu francu, pero que la so llingua nun deriva del antiguu fráncicu.
La fala medieval de l'antigua capital del reinu francu, Aquisgrán, por casu, nun paez ser una variedá derivada del antiguu fráncicu.
El nome franconio remontar al sieglu XIX, cuando llingüistes alemanes clasificaron nun grupu varios dialeutos alemanes d'una área xeográfica estensa, anque dicha clasificación taba lingüísticamente probada. Por esa razón el términu "llingües franconies" ye confusu al nun corresponder -como s'esperaría- a una unidá filoxenética válida de les llingües xermániques.
Llingües franconies
[editar | editar la fonte]So franconio
[editar | editar la fonte]
El baxu francu arrexunta a tolos falantes francos pertenecientes al baxu saxón:
- El flamencu occidental falar na parte occidental de Flandes, Bélxica, el francés de Westhoek, el zelandés.[1]
- El flamencu falar en Flandes.
- El brabantino falar en Bruxeles, nes provincies de Brabante flamencu, de la provincia d'Amberes (Bélxica) y en Brabante septentrional (Holanda).
- El dialeutu d'Utrecht falar na provincia d'Utrecht (Holanda).
- L'idioma limburgués falar nel Limburgu Belga, nel Limmburgu Neerlandés y una parte de Renania.
- El holandés y el afrikaans formen tamién parte d'esti grupu.
Alemán centroccidental ("Alto franconio")
[editar | editar la fonte]
El altoxermánicu centroccidental arrexunta toles fales franques pertenecientes al subgrupu altoxermánicu central del grupu altoxermánicu. Estes fales sufrieron en parte la segunda mutación consonántica.
- El fráncicu central (Mittelfränkisch):
- El fráncicu ripuario falar na Rexón de Colonia n'Alemaña.
- El fráncicu de Colonia (Kölsch) falar na Rexón de Colonia y nos Cantones del Este (Bélxica).
- El francu luxemburgués o luxemburgués (Lëtzebuergesch) falar en Luxemburgu, pero tamién en Bélxica (Provincia de Luxemburgu, rexón d'Arlon) y en Francia (Lorena). El luxemburgués utiliza la ortografía oficial del Gran Ducáu de Luxemburgu, onde ye idioma oficial col francés y l'alemán.
- El fráncicu moselano (Moselfränkisch) falar en Francia (Moselle, país de Nied, en Boulay-Moselle, y n'Alemaña (Renania-Palatináu y Sarre a lo llargo del Moselle).
- El fráncicu ripuario falar na Rexón de Colonia n'Alemaña.
- El fráncicu renano (Rheinfränkisch):
- El fráncicu renano lorenés falar en Lorena, en Forbach, el valle del Sarre, el país de Bitche, el país de Sarreburgu y en Alsace Bossue (Sarre-Union). Esta parte d'Alsacia asitiada pel oeste de los Vosgos (Vosges du Nord), atópase adxunta a la mesma área llingüística que Lorena.
- El fráncicu palatín (Pfälzisch) falar nel Palatináu y en Sarre.
- Una variante del francu palatín, el Holandés de Pennsylvania (Pennsylvania Dutch), fálase onde viven los amish (nel estáu de Pennsylvania, Estaos Xuníos).
- L'hessiano (Hessisch) falar en Hesse y en delles partes de Renania (Wittgenstein) y en Renania-Palatináu (Westerwald, Hesse-Renania y en Baviera (Baxa Franconia al oeste de Spessart).
Dellos llingüistes consideren al franconio renano de Lorena, un franconio palatín, otros esclúin al hessiano del franconio renano. Delles clasificaciones tamién la axunten al luxemburgués o al franconio moselano.
El fráncicu renano, el fráncicu moselano y el luxemburgués son falaos en Lorena y constitúin el fráncicu lorenés. La escritura del franconio de Lorena foi harmonizada pola GERIPA (grupu d'investigación de la Universidá d'Alta Alsacia. El fráncicu ta consideráu como una de les llingües rexonales de Francia y ye una de les dos llingües rexonales de Lorena, col lorenés. Falar cerca de 350 000 persones nel departamentu de Moselle, el fráncicu ta designáu como una llingua común pa los términos Platt, Plattdeitsch, Lothringer Platt, Lothringer Plattdeitsch, Lothringer Déitsch, Fränkisch, Lothringisch.[2]
Fales franconies del altu alemán
[editar | editar la fonte]Delles fales franques pertenecen al altu alemán, que forma parte del grupu del altu alemán antiguu. Estes fales sufrieron totalmente la segunda mutación consonántica.
- El franconio meridional (n'alemán Südfränkisch) o francu renano meridional (n'alemán Süd-Rheinfränkisch) falar na rexón de Karlsruhe, alredor de Heidelberg, según nel norte d'Alsacia. Nesta última rexón, munchos pueblos como nel conceyu de Wissembourg son tradicionalmente falantes del francu meridional.[3]
- El franconio oriental (n'alemán Ostfränkisch) falar en Franconia, rexón del norte de Baviera.
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Falen un dialeutu propiu, el zelandés en Zelanda (Holanda).
- ↑ Platt ye'l términu más utilizáu (según estudios del 2004) polos loreneses pa designar al fráncicu Lorenés.
- ↑ Anque se adscriba al altu alemán convertir nun idioma de transición porque parte coles zones llingüístiques de dialeutos del mediu alemán
Datos: Q330129