Discapacidá intelectual

Discapacidá intelectual
Clasificación y recursos esternos
CIE-10	F70-F79
CIE-9	317-319
CIAP-2	P85
DiseasesDB	4509
eMedicine	med/30959 neuro/605
MeSH	D008607
Especialidá	psiquiatría
Avisu médicu
	[editar datos en Wikidata]

La discapacidá intelectual (antes denomada retrasu mental)^{[nota 1]}^[1] ye una alteración nel desenvolvimientu del ser humanu carauterizada por llimitaciones significatives tantu nel funcionamiento intelectual como nes conductes adaptatives y que s'evidencia antes de los 18 años d'edá. Afecta alredor del 1% de la población xeneral.^[2]^[3]^[4]^[5]

La discapacidá intelectual definióse cuantitativamente como un valor de cociente intelectual (CI) menor a 70. Sicasí, esti criteriu nun ye abondu pa determinar la discapacidá.^[2]^[6]^[4]

Xenera anomalíes nel procesu d'aprendizaxe entendíes como l'adquisición lenta ya incompleta de les habilidaes cognitives mientres el desenvolvimientu humanu que conduz finalmente a llimitaciones sustanciales nel desenvolvimientu corriente. Carauterizar por un funcionamientu intelectual bien variable que tien llugar xunto a circunstancies acomuñaes en dos o más de les siguientes árees d'habilidaes adaptatives: comunicación, curiáu personal, vida nel llar, habilidaes sociales, usu de la comunidá, autogobiernu, salú y seguridá, habilidaes académiques funcionales, ociu y trabayu.^{[ensin referencies]}

Definición

El términu discapacidá intelectual reemplazó'l de retrasu mental», sicasí ocupáronse otros términos pa referise al mesmu conceutu: «retrasu del desenvolvimientu» (utilizáu preferentemente en pediatría), «trestornu del desenvolvimientu intelectual», «trestornu del neurodesarrollo», «alteración del desenvolvimientu cognitivu». Los términos «retraso» y «retardo», según los sos derivaos «retrasáu» y «tardiegu» fueron reemplazaos pola so connotación peyorativa y l'efectu estigmatizador que traen.^[1]^[7]

La AADID (Asociación Americana de Discapacidá Intelectual y Discapacidaes del Desarrollu) dende la so fundación en 1876 foi un referente mundial na comprensión y clasificación de la discapacidá intelectual. El Manual diagnósticu y estadísticu de los trestornos mentales (DSM), na so versión V, utiliza como referencia delles de les propuestes del oncenu manual de la AADID del añu 2010.^[7]

La discapacidá intelectual, según la AADID, supunxo dende 2002 una renovación del planteamientu tradicional en favor d'un enfoque multidimensional del individuu, definiendo la discapacidá intelectual al traviés de distintos aspeutos de la persona (psicolóxicos / emocionales; físicos / salú) según del ambiente nel que se desendolca. Nesti sentíu, partir de premises que se sofiten na esistencia non yá de llimitaciones, sinón tamién de capacidaes, de cuenta que disponiendo de los sofitos necesarios nel tiempu, la persona con discapacidá pueda llograr resultaos personales satisfactorios na so calidá de vida.^[8] Les que se describen de siguío son una forma de carauterizar que marca niveles pero nun ye abondo oxetiva y puede llevar a errores nes resultaos.

La discapacidá intelectual, na escala de midida de la intelixencia ta per debaxo de 70 de CI (cociente intelectual) Ye la contraparte al otru estremu de la intelixencia, que ye la superdotación, esta atópase penriba de 130 de CI.

Clasificación

Según el DSM-IV la discapacidá intelectual clasificar nos siguientes tipos:^[2]

Discapacidá intelectual leve CI 50-55 a 70.

Denominar asina a les persones que transiten la etapa educable» son alredor del 85% de les persones afeutaes pol trestornu. Suelen desenvolver habilidaes sociales y de comunicación mientres los años preescolares (0-5 años d'edá), tienen insuficiencias mínimes nes árees sensorio motores y con frecuencia nun s'estremen d'otros neños ensin discapacidá cognitiva hasta edaes posteriores. Adquieren habilidaes sociales y llaborales afeches pa una autonomía mínima, pero pueden precisar supervisión, orientación y asistencia, especialmente en situaciones d'estrés social o económicu desusáu. Cuntando con sofitos fayadizos, los suxetos con discapacidá cognitiva leve viven ensin inconvenientes na comunidá, seya independientemente, seya n'establecimientos supervisaos.

Discapacidá intelectual moderada CI 35-40 a 50-55.

La discapacidá cognitiva moderada equival aproximao a la categoría pedagóxica de «adiestrable». Esti grupu constitúi alredor del 10 % de tola población con discapacidá cognitiva. Adquieren habilidaes de comunicación mientres los primeros años de la niñez. Adquieren una formación llaboral y, con supervisión moderada, pueden adquirir mañes pal so propiu cuidu personal. Tamién pueden beneficiase d'ensayamientu n'habilidaes sociales y llaborales, pero ye improbable que progresen más allá d'un segundu nivel en materies escolares. Pueden aprender a treslladase independientemente por llugares que-yos son familiares. Na so mayoría son capaces de realizar trabayos ensin cualificar o semicualificados, siempres con supervisión, en talleres protexíos o nel mercáu xeneral del trabayu. Afáense bien a la vida en comunidá, usualmente n'instituciones con supervisión.

Discapacidá intelectual grave CI 20-25 a 35-40.

Inclúi'l 3-4 % de los individuos con discapacidá cognitiva. Mientres los primeros años de la niñez l'adquisición d'un llinguaxe comunicativu ye escasa o nula. Mientres la edá escolar pueden aprender a falar y pueden ser adomaos n'habilidaes elementales de cuidu personal. Ardíciense namái limitadamente de la enseñanza de materies pre académiques como la familiaridá col alfabetu y el cálculu simple, pero pueden apoderar ciertes habilidaes como l'aprendizaxe de la llectura global de delles pallabres imprescindibles pa la so autonomía ya independencia. Los adultos pueden ser capaces de realizar xeres simples estrechamente supervisaes n'instituciones. Na so mayoría afáense bien a la vida na comunidá sacantes que sufran dalguna discapacidá acomuñada que rica curiaos especializaos o cualesquier otru tipu d'asistencia.

Discapacidá intelectual fonda CI 20-25.

Inclúi aproximao nel 1%-2% de les persones con discapacidá cognitiva. La mayoría de los individuos con esti diagnósticu presenten una enfermedá neurolóxica identificada qu'esplica la so discapacidá intelectual. Mientres los primeros años desenvuelven considerables alteraciones del funcionamientu sensorio motor. Puede predicise un desenvolvimientu óptimo nun ambiente altamente estructurado con ayudes y supervisión constantes, según con una rellación individualizada col educador. El desenvolvimientu motor y les habilidaes pa la comunicación y el cuidu personal pueden ameyorar si sométese-yos a un ensayamientu fayadizu. Dalgunos d'ellos lleguen a realizar xeres simples n'instituciones protexíes y estrechamente supervisaos.

Discapacidá intelectual de gravedá ensin especificar. Utilízase cuando esiste claridá sobre la discapacidá, pero nun ye posible verificar por aciu los test.

Dependiendo del nivel de gravedá de la discapacidá cognitiva, el suxetu puede educase» y capacitar por qu'aprienda a vivir na sociedá; puede apoderar ciertes habilidaes de llectura global (señalizaciones de tránsitu, por casu: "PARE"), puede treslladase a llugares desconocíos o familiares, puede aprender un oficiu y trabayar nél, siempres y cuando la sociedá déa-y la oportunidá de faelo.

Epidemioloxía

Ente 1980 y 2009 la prevalencia de les discapacidaes intelectuales a nivel global yera d'alredor d'un 1%. Darréu, diversos estudios establecen una prevalencia un pocu más baxa qu'un 1%, anque la heteroxeneidá d'estos trabayos nun dexa precisar esti valor.^[6]

Etioloxía

Les causes de discapacidá intelectual pueden estremase en xenétiques y non xenétiques. De la mesma les causes xenétiques pueden estremase en sindrómicas y non sindrómicas, en cuanto preséntense o non otres alteraciones clíniques amás de la discapacidá puramente tal. Les causes xenétiques representen ente un 30 a un 50% de les causes, ya inclúin anormalidaes cromosómicas (como'l síndrome de Down), carauterístiques xenétiques heredaes (conu'l síndrome X fráxil) y alteraciones xenétiques simples (como'l síndrome de Prader-Willi).^[3]

Defectos psicolóxicos adquiríes

Hai un númberu considerable d'apaiciones de defectos mentales en persones (incluyida la infancia principalmente), que nun nacieren con elles.

Al esistir una vulnerabilidá mayor na infancia, esto afecta a la mente o a la so parte psicolóxica, abstrayéndose de la sociedá y zarrándose en sí mesmu, cuando se trata solo de carauterístiques psicolóxiques. Sicasí hai otros casos nos que non yá ataca esto a estes capacidaes sinón que tamién estropia les sos capacidaes físiques dexando al infante pa tola so vida con unes remortines que la faen “deficiente” nel ámbitu completu de la pallabra.

Tamién pueden apaecer defectos na persona, en sufriendo un accidente por cuenta de que'l choque, golpe, etc. causó-y daños irreparables, esto asocede na gran mayoría de los casos. En delles ocasiones, hai neños que tienen que curiar a otros con defectos psicolóxicos, esto crea una dependencia del neñu cuidador y una vulnerabilidá enforma mayor de los demás neños en condiciones normales, nun puede tratase de “defectu” en sí, pero fai un cambéu de la personalidá en función de la persona que ta curiando o conviviendo con ella.^{[ensin referencies]}

Factores ambientales

Infeiciones: Hasta l'apaición de les vacunes yera frecuente desenvolver encefalitis que podía afectar de forma severa les capacidaes cognitives (la rubeola, sarampión, meninxitis per meningococu, polio, tosferina... Yeren hasta apocayá enfermedaes infeicioses que podíen llegar a alteriar les capacidaes d'un individuu. Entá güei una de les principales causes de discapacidá intelectual nel tercer mundu ye la malaria.

Daños cerebrales el celebru ante impacto: puede trate estropiáu y según el llugar del dañu puede provocar discapacidá cognitiva, esisten munchos motivos polos que'l celebru puede tener un dañu cerebral, ente otros: accidentes de tráficu, daños provocaos nel partu (falta d'osíxenu, fórceps, etc.). Infartos cerebrales, derrame cerebral, etc.

Tóxicos: la esposición del fetu a drogues aumenta les posibilidaes de problemes posteriores, ye conocíu l'efectu del alcohol y l'efectu que munches otres drogues pueden tener nel desenvolvimientu posterior. Igualmente en persones sanes esisten munches drogues que pueden provocar mancadures cerebrales y discapacidá cognitiva, l'alcoholismu por casu puede llevar a distintos tipos de síndromes, por casu el Síndrome de Korsakov).

Xenéticos: gracies a la medicina y a les novedoses pruebes xenétiques práuticamente acaldía conócense nuevos xenes implicaos na discapacidá intelectual, estes pruebes yá nel 2011 tán al algame de toos.^{[ensin referencies]}

Cuadru clínicu

Síndromes de discapacidá intelectual.

Síndrome Epileptico en neñes con discapacidá intelectual

Esti síndrome ye de recién descubrimientu (2008), por ello ta infradiagnosticado y nun ye llargamente conocíu pola comunidá médica, tratar d'un tipu d'epilepsia xenética provocáu por una mutación nel Xen PCDH19, los homes pueden ser portadores, pero nun sufren la enfermedá, sicasí les neñes amuesen numberoses crisis epilepticas, el 70% de les neñes sufre dalgún tipu de retrasu mental y problemes psicolóxicos, psiquiátricos o del desenvolvimientu, un 30% son dafechu normales. La especial diferenciación d'esti tipu d'epilepsia con al respective de otres ye qu'infeiciones y fiebre pueden disparar la posibilidá de qu'asocedan les crisis. Les crisis davezu danse en clusters (crisis epilepticas consecutives mientres unu o dellos díes) y rique d'hospitalización. La confirmación d'esti tipu d'epilepsia solo puede dase cuando se realiza un analís xenéticu. Esti síndrome conózse-y agora como EFMR abreviatura del inglés (Epilepsy Female with Mental Retardation).

Síndrome de Rett

Trátase d'un trestornu neurolóxicu, que se describió de primeres namái en neñes, nel que'l desenvolvimientu tempranu ye normal, pero ente los 7 meses y los dos años (6 a 18 meses de vida) hai una perda parcial o completa de capacidaes manuales adquiríes y de la fala, retrasu na crecedera de la cabeza y la consecuencia ye una grave invalidez mental. La so incidencia ye de 1 casu por cada 15 000 neñes nacíes vives; ye un trestornu neurolóxicu progresivu severu. Ta amestáu al Cromosoma X; los neños concebíos con esta mutación rematen n'albuertu bonal, una y bones el Síndrome de Rett deber a mutaciones bonales non hereditaries. Les primeres manifestaciones apaecen ente los 6 y los 30 meses d'edá en forma de defectu mental severa.El desenvolvimientu de la neña foi normal hasta esta edá, dalgunes inclusive pronuncien pallabres o combinaciones de pallabres sencielles. Munches d'estes neñes anden na edá que-yos correspuende ente qu'otres presenten incapacidá p'andar. Clínicamente caracterízase, ente otres, por hipotonia (estremidaes flexibles), regresión nel desenvolvimientu, crecedera de la cabeza más pequeña de lo habitual (microcefalia), perda d'usu de les manes, que realicen movimientos esteriotipados y repetitivos. Tamién se pierde la capacidá d'interacción social, presenten dificultaes pa espresar y entender el llinguaxe y prodúcense convulsiones nuna gran parte de los pacientes.

El tratamientu tienen que ser multidisciplinar; la fisioterapia y la rehabilitación nel so conxuntu son fundamentales. A pesar de que nun esiste un tratamientu farmacolóxicu específicu, los anticonvulsivos pueden beneficiar a les neñes pa tratar los ataques epilépticos y, tamién, p'ameyorar l'estáu d'alerta en delles pacientes.

Síndrome de Dravet

Ye la epilepsia mioclonica más severa qu'esiste xunto col Síndrome de West, cursa con epilepsia incontrolable con retrasu mental de dalgún tipu la mayoría de les vegaes, los estatus epilepticos son frecuentes y les crisis asoceden especialmente con un aumentu de temperatura. Los neños adolescentes terminen davezu con un altu grau de dependencia. Ye una enfermedá xenética provocada por una mutación nun xen, na mayoría de los casos el SCN1A, anque apocayá afayáronse otros xenes implicaos.

Síndrome de Prader-Willi

Ye un defectu conxénitu non hereditariu que puede afectar por igual a cualquier ñácaru, independientemente del so sexu, raza o condición de vida. Caracterízase fundamentalmente por un mambís insaciable y por problemes de conducta. Otros síntomes son l'escasu tonu muscular, defectu mental, desenvolvimientu sexual deficiente, curtia estatura, manes y pies pequeños, problemes visuales, dentales, trestornos respiratorios, escoliosis y diabetes. La causa ye una incógnita y nun hai posibilidá de sanamientu. Hai que tener enforma curiáu por que esta persona nun tenga bon accesu a la comida pos tienen auténtica obsesión por comer, lo que provoca frecuentemente problemes d'obesidá.

Síndrome de Down

Alteración xenética del par 21 que presenta tres cromosomes (trisomía 21); unu de cada 700 neños naz con esti síndrome, en tolos grupos étnicos, con enclín a niciar varones. Magar cualquier persona ta espuesta a concebir un fíu con síndrome de Down, les madres d'edá avanzada tienen más posibilidaes de tener descendencia con esti trestornu. Causa un retrasu mental que varia dende leve a grave y acomúñase amás con carauterístiques faciales y físiques propies: estatura baxa y cabeza pequeña, arrondada; frente inclinada; oreyes d'implantación baxa; güeyos sesgados escontra riba y fuera; boca abierta; llingua grande y fisurada; deos meñiques curtios y curvados escontra adientro; manes anches con riegu tresversal na palma. Dacuando detéctense anomalíes conxénites del corazón, nel tabique que dixebra los llaos esquierdu y derechu. En dellos casos apaez escontra los 40 años demencia prematura tipu Alzheimer. El cociente intelectual promedia en 50, pero amás d'esta menor capacidá cognitiva y de les mentaes traces físiques, nun esisten grandes diferencies nel so desenvolvimientu y adquisición de vezos col restu de los neños.

Autismu

Consiste nun trestornu del neurodesarrollo qu'afecta al funcionamientu cerebral en tres árees principalmente como son la comunicación, la interacción social y el desenvolvimientu de conductes repetitives y restrictives. La so etioloxía a día de güei ye desconocida y de calter multifactorial afectando cuatro veces más a homes que muyeres; les conductes propies d'esti trestornu empiecen a manifestase antes de los trés años de vida. Dientro del perampliu Espectru del Autismu hai carauterístiques comunes a toos ellos como ye que son aprendices visuales y presenten una escelente memoria. Los principales entueyos que presenta la persona autista son: dificultá pa usar el llinguaxe o ausencia d'él; dificultá de comunicación con otres persones y d'espresar los sos deseos y emociones; ausencia o pocu contautu visual; entueyu nel xuegu imaxinativo y social con otros neños; movimientos repetitivos y estereotipaos; rixideces conductuales.

Síndrome d'Asperger

Ye una condición neurolóxica enmarcada dientro de los trestornos del espectru autista. Estremar del autismu clásicu nel fechu de que nun suel esistir dificultá col llinguaxe nin ye catalogáu como discapacidá intelectual en sí, sicasí ta tipificado como discapacidá psicosocial daes les dificultaes que suelen tener pa comunicase y socializar, amás del fechu de tener una torpeza motora notable yá seya a nivel gruesu o finu.

Síndrome X fráxil o Síndrome de Martín y Bell

Ye la segunda causa de retrasu mental, dempués del Síndrome de Down, y la primer causa de retrasu mental hereditariu. El so diagnósticu suel ser tardíu y dacuando erróneu, yá que de cutiu confundir con autismu. Preséntase mayormente en varones; foi afayáu en 1943 y, gracies a les meyores médiques, en 1992 desenvolvióse un test basáu nel ADN pa diagnosticar tanto a portadores como a afeutaos por esti síndrome. Les carauterístiques físiques típiques que presenten les persones con cromosoma X Fráxil son: Cara allargada, oreyes grandes y/o separaes y estrabismu, anque estes traces nun tán presentes en tolos casos nin cola mesma intensidá. Les carauterístiques de conducta más frecuentes nos homes son: hiperactividad, trestornos d'atención, cobardura estrema, evitación de la mirada, llinguaxe repetitivu, estereotipies como aleteos o mordese la mano, congoxa, hipersensibilidad a los estímulos, resistencia a los cambeos, etc. Nes muyeres preséntase congoxa, cobardura y dificultaes n'árees como les matemátiques. Lo que ye güei, nun esiste un tratamientu médicu curatible, pero sí tratamientos paliativos de dalgún de los sos síntomes, de cara a ameyorar determinaos problemes físicos y, per otra parte, educativu, afechu a les necesidaes y habilidaes de cada individuu. Dambos han d'empezar lo antes posible el diagnósticu del Síndrome realízase al traviés de tres criterios: El clínicu, el citogenético (rellacionáu a la conformanza celular) y el xenealóxicu (que se refier a la presencia de la enfermedá dientro de la familia).

Fenilcetonuria

Ye una enfermedá hereditaria causada por un defectu metabólicu qu'afecta la manera en que'l cuerpu procesa les proteínes. Magar afecta a tolos grupos étnicos, ye estrañu na raza negra y nos xudíos askenazi. Los neños con fenilcetonuria nun pueden procesar una parte de la proteína llamada fenilalanina hidroxilasa; de resultes, produzse una acumuladura de fenilalanina nel fluxu sanguíneo del neñu que, si nun ye diagnosticada antes de los seis meses de vida, provoca daños cerebrales. Por aciu l'usu d'una prueba desenvuelta nos años 60 - consistente nuna pequeña punción nel talón del ñácaru pa estrayer y analizar una muestra de sangre- puede detectase abondo ceo esta enfermedá. Ye posible prevenir el retrasu mental dafechu, si empieza a tratase al ñácaru con una dieta especial que tenga poca fenilalanina antes de la so tercer selmana de vida.

Alzheimer

Esta enfermedá afecta les partes del celebru que controlen el pensamientu, la memoria y el llinguaxe. La memoria debilítase, los fechos cotidianos recién nun son recordaos y na midida qu'avanza afectar la memoria pa los eventos vitales más antiguos; los ciños emprobécense, con perda del interés pa caltener rellaciones sociales cola familia y la redolada, amosando un progresivu aislamientu social. El procesu de la enfermedá ye gradual y xeneralmente la persona deteriórase amodo; hasta agora la causa de la enfermedá ye desconocida y nun tien cura. Esti carecimientu lleva'l nome del Doctor Alois Alzheimer quien en 1906 describió cambeos nel texíu del celebru d'una muyer que morriera de lo que se creía yera una enfermedá mental inusual. Agora estos cambeos carauterísticu y anormal nel celebru reconócense como la Enfermedá d'Alzheimer, la qu'afecta a tolos grupos de la sociedá; anque ye más común ente les persones mayores, los mozos tamién pueden presentala.

Ye importante mentar que l'Alzheimer ye una enfermedá que puede llegar a alteriar inclusive les formes de comportamientu humanu, considerándose-y como una forma de llocura,^[9] yá que adulces va dase una perda de la memoria y de les habilidaes intelectuales del ser humanu, causando munches vegaes que la persona siéntase confundida o inclusive desconoza los llugares o persones qu'enantes recordaba, resáltase que nun ye una enfermedá que se considere dientro del avieyamientu normal y que esta col pasu del tiempu puede dir empiorando, yá que va dexenerando amodo'l celebru y xunto con ello ameyorar momentos de la nuesa vida. Polo que s'aconseya ser paciente con aquelles persones que la carecen.

Ver tamién

Notes

↑ Tamién retardo, anque nun ye'l términu que s'ocupa nos testos CIE y DSM. N'inglés ye retardation.

Referencies

↑ ^1,0 ^1,1 Chiurazzia, Pietro; Pirozzi, Filomena (abril de 2016). «Advances in understanding – genetic basis of intelectual disability [Meyores na comprensión de les bases xenétiques de la discapacidá intelectual]» (n'inglés). F1000Res (F1000 Research Ltd) 5: p. F1000 Faculty Rev-599. doi:10.12688/f1000research.7134.1. PMID 27127621. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4830215/. Consultáu'l 1 de payares de 2017.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Mehregan, Hoda; Najmabadi, Hossein; Kahrizi, Kimia (mayu de 2016). «Genetic Studies in Intelectual Disability and Behavioral Impairment. [Estudios xenéticos en discapacidá intelectual y alteraciones del comportamientu]» (n'inglés). Archives of Iranian Medicine (Teḥrán, Irán) 19 (5): páxs. 363-375. doi:0161905/AIM.0012. PMID 27179170. Archivado del original el 2017-08-29. https://web.archive.org/web/20170829221935/http://www.ams.ac.ir/AIM/NEWPUB/16/19/5/0012.pdf. Consultáu'l 1 de payares de 2017.
↑ ^3,0 ^3,1 Huang, Jichong; Zhu, Tingting; Qu, Yi; Mu, Dezhi (abril de 2016). «Prenatal, Perinatal and Neonatal Risk Factors for Intelectual Disability: A Systemic Review and Meta-Analysis [Factores de riesgu prenatal, prenatales y neonatales pa la discapacidá inte3lectual: una revisión sistématica y metanálisis]» (n'inglés). PLoS One 11 (4): páxs. y0153655. doi:10.1371/journal.pon.0153655. PMID 27110944. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4844149/. Consultáu'l 1 de payares de 2017.
↑ ^4,0 ^4,1 Márquez–Caraveo, Ma. Elena; Zanabria–Salcedo, Martha; Pérez–Barrón, Verónica (setiembre a ochobre de 2011). «Epidemiología y manexu integral de la discapacidá intelectual». Salú Ment (Méxicu DF, Méxicu: Scielo) 34 (5). ISSN 0185-3325. http://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0185-33252011000500008. Consultáu'l 1 de payares de 2017.
↑ Licea Rodríguez, María Amanda; Taboada Llugo, Noel; Lardoeyt Ferrer, Roberto; Lardoeyt Ferrer, Milaydes (2011). escritu en Cuba. «Xenética y Discapacidá Intelectual. Revisión» (n'inglés). Rev Cubana Genet Comunit 5 (2-3): páxs. 14-19. http://www.medigraphic.com/pdfs/revcubgencom/cgc-2011/cgc112b.pdf. Consultáu'l 1 de payares de 2017.
↑ ^6,0 ^6,1 McKenzie, Katherine; Milton, Meagan; Smith, Glenys; Ouellette-Kuntz, Hélène (xunu de 2016). «Systematic Review of the Prevalence and Incidence of Intelectual Disabilities: Current Trends and Issues [Revisión sistemática de la prevalencia ya incidencia de les discapacidaes intelectuales: enclinos y problemes actuales]» (n'inglés). Current Developmental Disorders Reports (Springer International Publishing AG) 3 (2): páxs. 104–115. doi:10.1007/s40474-016-0085-7. ISSN 2196-2987. https://link.springer.com/article/10.1007/s40474-016-0085-7. Consultáu'l 5 de payares de 2017.
↑ ^7,0 ^7,1 Wahlberg, Ernesto (2014). «Discapacidad intelectual. ¿Ye la nueva denominación un cambéu de perspeutiva?». Consultáu'l 5 de payares de 2017. «El cambéu de nome de "retrasu mental" a "discapacidá intelectual" (DI) na nueva clasificación del DSM-5 non yá busca superar la estigmatización del primer términu sinón tamién modificar los criterios diagnósticos de la entidá.»
↑ Verdugo, Miguel Angel y otros.. Discapacidad Intelectual. Adautación social y problemes de comportamientu.
↑ enfermedá_de_alzheimer.asp, testu adicional.

Bibliografía

Corkille, D. (1993). El neñu feliz. La so clave psicolóxica. Barcelona: Gedisa.
Miles, C. (1990) Special Education for Mentally Handicapped Pupils. Mental Health Center.
FEAPS. (2001). Les persones con retrasu mental y necesidaes de sofitu xeneralizáu. Madrid
Grau, C. y Gil, M.D (2012). Intervención psicoeducativa en Necesidaes Específiques de Sofitu Educativu. Madrid: Pearson.
Muntanet, J. La sociedá ante'l deficiente mental. Madrid: Narcea.
James, O. y Whinttaker. Psicoloxía. Tercer edición
Piaget, J. y Inhelder, B. (1920). Psicoloxía del neñu. Madrid: Morata.
Osterrieth, P. (1920). Psicoloxía infantil. Madrid: Morata.
Vallés Arándiga, A. (1998). Autocontrol: Enfrentamientu n'actitúes, valores y normes. Alcói: Marfil

Enllaces esternos

Naciones Xuníes: Declaración de los Derechos del Retrasáu Mental (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
Hemiplexía alternante de la infancia

[1] Tamién retardo, anque nun ye'l términu que s'ocupa nos testos CIE y DSM. N'inglés ye retardation.

[Chiurazzia2016-2] 1,0 ^1,1 Chiurazzia, Pietro; Pirozzi, Filomena (abril de 2016). «Advances in understanding – genetic basis of intelectual disability [Meyores na comprensión de les bases xenétiques de la discapacidá intelectual]» (n'inglés). F1000Res (F1000 Research Ltd) 5: p. F1000 Faculty Rev-599. doi:10.12688/f1000research.7134.1. PMID 27127621. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4830215/. Consultáu'l 1 de payares de 2017.

[Mehregan2016-3] 2,0 ^2,1 ^2,2 Mehregan, Hoda; Najmabadi, Hossein; Kahrizi, Kimia (mayu de 2016). «Genetic Studies in Intelectual Disability and Behavioral Impairment. [Estudios xenéticos en discapacidá intelectual y alteraciones del comportamientu]» (n'inglés). Archives of Iranian Medicine (Teḥrán, Irán) 19 (5): páxs. 363-375. doi:0161905/AIM.0012. PMID 27179170. Archivado del original el 2017-08-29. https://web.archive.org/web/20170829221935/http://www.ams.ac.ir/AIM/NEWPUB/16/19/5/0012.pdf. Consultáu'l 1 de payares de 2017.

[Huang2016-4] 3,0 ^3,1 Huang, Jichong; Zhu, Tingting; Qu, Yi; Mu, Dezhi (abril de 2016). «Prenatal, Perinatal and Neonatal Risk Factors for Intelectual Disability: A Systemic Review and Meta-Analysis [Factores de riesgu prenatal, prenatales y neonatales pa la discapacidá inte3lectual: una revisión sistématica y metanálisis]» (n'inglés). PLoS One 11 (4): páxs. y0153655. doi:10.1371/journal.pon.0153655. PMID 27110944. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4844149/. Consultáu'l 1 de payares de 2017.

[Márquez2011-5] 4,0 ^4,1 Márquez–Caraveo, Ma. Elena; Zanabria–Salcedo, Martha; Pérez–Barrón, Verónica (setiembre a ochobre de 2011). «Epidemiología y manexu integral de la discapacidá intelectual». Salú Ment (Méxicu DF, Méxicu: Scielo) 34 (5). ISSN 0185-3325. http://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0185-33252011000500008. Consultáu'l 1 de payares de 2017.

[Licea2011-6] Licea Rodríguez, María Amanda; Taboada Llugo, Noel; Lardoeyt Ferrer, Roberto; Lardoeyt Ferrer, Milaydes (2011). escritu en Cuba. «Xenética y Discapacidá Intelectual. Revisión» (n'inglés). Rev Cubana Genet Comunit 5 (2-3): páxs. 14-19. http://www.medigraphic.com/pdfs/revcubgencom/cgc-2011/cgc112b.pdf. Consultáu'l 1 de payares de 2017.

[McKenzie2016-7] 6,0 ^6,1 McKenzie, Katherine; Milton, Meagan; Smith, Glenys; Ouellette-Kuntz, Hélène (xunu de 2016). «Systematic Review of the Prevalence and Incidence of Intelectual Disabilities: Current Trends and Issues [Revisión sistemática de la prevalencia ya incidencia de les discapacidaes intelectuales: enclinos y problemes actuales]» (n'inglés). Current Developmental Disorders Reports (Springer International Publishing AG) 3 (2): páxs. 104–115. doi:10.1007/s40474-016-0085-7. ISSN 2196-2987. https://link.springer.com/article/10.1007/s40474-016-0085-7. Consultáu'l 5 de payares de 2017.

[Wahlberg2014-8] 7,0 ^7,1 Wahlberg, Ernesto (2014). «Discapacidad intelectual. ¿Ye la nueva denominación un cambéu de perspeutiva?». Consultáu'l 5 de payares de 2017. «El cambéu de nome de "retrasu mental" a "discapacidá intelectual" (DI) na nueva clasificación del DSM-5 non yá busca superar la estigmatización del primer términu sinón tamién modificar los criterios diagnósticos de la entidá.»

[9] Verdugo, Miguel Angel y otros.. Discapacidad Intelectual. Adautación social y problemes de comportamientu.

[¨test¨-10] rmedá_de_alzheimer.asp, testu adicional.

[nota 1]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]