ANIMUS ΚΑΙ ANIMA - Δύο δοκίμια της Emma Yung(10)

 Συνέχεια από Παρασκευή 5 Αυγούστου 2022

Emma Yung : Η ANIMA ΣΑΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΗ ΥΠΑΡΞΗ

Εάν ρωτήσουμε γιατί η διαίσθηση και η τέχνη της προφητείας αποδίδονται στη γυναίκα, η απάντηση είναι ότι γενικά είναι πιο ανοιχτή στο ασυνείδητο από τον άνδρα. Η δεκτικότητα είναι γυναικεία στάση, που προϋποθέτει άνοιγμα και άδειασμα, γι’ αυτό ο Jung²⁵ την ονόμασε «το μεγάλο μυστικό της θηλυκότητας». Εξ άλλου, η γυναικεία πνευματικότητα είναι λιγότερο αντίθετη στο μη-λογικό από την λογικά προσανατολισμένη ανδρική συνείδηση, η οποία τείνει να απορρίψη ο,τιδήποτε δεν ανταποκρίνεται στη λογική, κι έτσι κλείνεται συχνά έξω από την περιοχή του ασυνειδήτου. Στον «Φαίδρο» ο Πλάτωνας κατακρίνει την υπέρ-λογική στάση – ιδιαίτερα στο ζήτημα της αγάπης – και επαινεί το μη λογικό, ακόμη και το παράλογο, καθώς μπορεί να είναι ένα θείο δώρο.

Αναφέρει μερικές μορφές αυτού του μη λογικού στοιχείου:

1. Η σοφία των χρησμών που έδινε η Πυθία, για παράδειγμα, όταν συμβούλευε σχετικά με την ευημερία της πολιτείας. Αναφορικά με αυτό παρατηρεί: «Επειδή η προφήτισσα στους Δελφούς και η ιέρεια της Δωδώνης, όταν είναι έξω απ’ τον εαυτό τους, έχουν φέρει μεγάλα καλά στην Ελλάδα, και στη δημόσια και στην ιδιωτική ζωή των ανθρώπων, ενώ όταν βρίσκονται σε λογική κατάσταση ωφελούν λίγο ή καθόλου». ²⁶
2. Το χάρισμα της προφητείας της Σίβυλλας, η οποία προλέγει το μέλλον.
3. Η φρενίτιδα (ενθουσιασμός) που εμπνέεται απ’ τις Μούσες.

Η Πυθία, η Σίβυλλα και οι Μούσες είναι θηλυκά όντα, και μπορούν να παρομοιασθούν με την προφήτισσα του βορρά˙ τα λόγια τους είναι μη- λογικά και φαίνονται σαν τρέλλα απ’ την άποψη της λογικής ή του λόγου. Αλλά τομείς σαν αυτούς δεν ανήκουν μόνο στη γυναίκα˙ πάντοτε υπήρχαν και άνδρες μάντεις και προφήτες, που έγιναν τέτοιοι χάρη σε μια θηλυκή, δεκτική στάση που τους κάνει ικανούς να ανταποκρίνονται σε επιδράσεις που προέρχονται από την άλλη πλευρά της συνείδησης.

Επειδή η anima, σαν θηλυκή πλευρά του άνδρα, έχει αυτήν τη δεκτικότητα και την απουσία προκατάληψης για το μη λογικό, ορίζεται μεσολαβητής ανάμεσα στη συνείδηση και το ασυνείδητο. Στον δημιουργικό άνδρα, ιδιαίτερα, αυτή η θηλυκή στάση παίζει έναν σπουδαίο ρόλο˙ δεν είναι χωρίς λόγο που μιλάμε για τη σύλληψη της ιδέας ενός έργου, τη γέννηση μιας σκέψης ή την κυοφορία της.

Το μοτίβο της κοπέλλας-κύκνου συναντάται επίσης σε αναρίθμητα παραμύθια˙²⁷η ιστορία του κυνηγού και της κοπέλλας-κύκνου μπορεί να χρησιμέψη σαν παράδειγμα:

Ένας δασοκόμος, ακολουθώντας τα ίχνη ενός ελαφιού έφθασε σε μια λίμνη ακριβώς τη στιγμή που τρεις λευκοί κύκνοι σηκώνονταν πετώντας ψηλά. Αμέσως μεταμορφώθηκαν σε τρεις νεράιδες που λούζονταν στη λίμνη, αλλά μετά από λίγο βγήκαν απ’ το νερό και πέταξαν μακριά σαν κύκνοι. Δεν μπορούσε να βγάλη αυτές τις κοπέλλες απ’ το μυαλό του, και αποφάσισε να παντρευτή μια απ’ αυτές. Έτσι, τρεις μέρες αργότερα επέστρεψε στη λίμνη και τις βρήκε πάλι να λούζωνται. Σιγά-σιγά έρποντας πήγε και πήρε το πέπλο κύκνου που βρισκόταν στην όχθη κοντά στη νεώτερη. Αυτή τον ικέτεψε να της το δώση πίσω, αλλ’ αυτός προσποιήθηκε ότι είναι κουφός και το πήρε στο σπίτι του, έτσι που η κοπέλλα έπρεπε να τον ακολουθήση. Οι άνθρωποί του την δέχθηκαν φιλικά, και αυτή συμφώνησε να παντρευτή τον κυνηγό. Αλλά το πέπλο του κύκνου το έδωσε στη μητέρα του, που το έκρυψε σ’ ένα κιβώτιο. Μια μέρα, αφού το ζευγάρι είχε ζήσει ευτυχισμένα μαζί για μερικά χρόνια, η μητέρα καθαρίζοντας βρήκε το μικρό κιβώτιο και το άνοιξε. Μόλις η κοπέλλα είδε το πέπλο του κύκνου, το έριξε γρήγορα επάνω της, και με τις λέξεις: «Αυτός που θέλει να με ξαναδή πρέπει να έρθη στο γυάλινο βουνό, που βρίσκεται πάνω απ’ τη λαμπρή πεδιάδα»,²⁸ ταλαντεύθηκε στον αέρα και πέταξε μακριά. Ο δυστυχισμένος κυνηγός πήγε να την αναζητήση, και, με τη βοήθεια φιλικών ζώων, μετά από πολλές δυσκολίες, τελικά την βρήκε˙ έπειτα, μαθαίνοντας ότι ήταν μαγεμένη, την απελευθέρωσε από τα μάγια.

Διηγήθηκα αυτή την ιστορία με πολλές λεπτομέρειες, επειδή περιλαμβάνει ένα καινούργιο και πολύ σημαντικό μοτίβο, αυτό της λύτρωσης. Η ανάγκη για λύτρωση που φαίνεται εδώ με το μαγικό δέσιμο, υποδεικνύει ότι η μορφή του κύκνου δεν είναι μια πραγματική κατάσταση αλλά δευτερογενής, σαν το πέπλο που καλύπτει τη βασιλοπούλα. Πίσω απ’ τη μορφή του ζώου κρύβεται ένα ανώτερο ον που πρέπει να λυτρωθή, και που μαζί του ο ήρωας στο τέλος θα ενωθή.

Η πριγκήπισσα που πρέπει να λυτρωθή, που εμφανίζεται σε τόσο πολλά παραμύθια, δείχνει καθαρά την anima. Αφού όμως η ιστορία λέει ότι η πριγκήπισσα υπήρχε πριν απ’ τον κύκνο, αυτό σίγουρα υπαινίσσεται ένα αρχικό στάδιο ενότητας και ολότητας, που διακόπηκε με τα μάγια, και τώρα πρέπει να ξαναδημιουργηθή. Η ιδέα ότι μια αρχέγονη κατάσταση τελειότητας καταστράφηκε, είτε απ’ την αμαρτωλή συμπεριφορά των ανθρώπων ή απ’ την ζήλια των θεών, είναι μια πολύ αρχαία αντίληψη, που αποτελεί τη βάση πολλών θρησκευτικών και φιλοσοφικών συστημάτων. Παράδειγμα είναι η βιβλική ιστορία της πτώσης του ανθρώπου, το πρωτογενές αρχικά σφαιρικό πλάσμα του Πλάτωνα που διασπάσθηκε σε δύο μισά, και η Σοφία των Γνωστικών που φυλακίσθηκε μέσα στην ύλη.

Με ψυχολογικούς όρους μπορούμε να πούμε ότι οι απαιτήσεις της ζωής και η αυξανόμενη ανάπτυξη της συνειδητότητας καταστρέφουν ή βλάπτουν την αρχική ολότητα του παιδιού. Για παράδειγμα, στην ανάπτυξη εγωϊκής συνείδησης του άνδρα η θηλυκή πλευρά αφήνεται πίσω, και έτσι παραμένει σε «φυσική κατάσταση». Το ίδιο πράγμα συμβαίνει με τη διαφοροποίηση των ψυχολογικών λειτουργιών˙ η ονομαζόμενη κατώτερη λειτουργία μένει πίσω, και, συνεπώς, είναι αδιαφοροποίητη και ασυνείδητη. Επομένως στον άνδρα συνδέεται συνήθως με την επίσης ασυνείδητη anima. Η λύτρωση έρχεται με την αναγνώριση και την αφομοίωση αυτών των άγνωστων στοιχείων της ψυχής.

Το παραμύθι του «κλεμμένου πέπλου»²⁹ παρουσιάζει το θέμα με έναν καινούργιο τρόπο, χαρακτηριστικό της Ρομαντικής περιόδου. Τοποθετημένη στην ονομαζόμενη «πεδιάδα των κύκνων»³⁰ στα βουνά της Σαξωνίας, όπου λέγεται πως υπάρχει μια κρυμμένη πηγή που δίνει την ομορφιά, η ιστορία περιέχει τα τυπικά χαρακτηριστικά που ήδη αναφέραμε. Αντί για το ένδυμα του κύκνου, όμως, ένα βέλο κι ένα δαχτυλίδι κλέβονται απ’ την κοπέλλα που λούζεται.

Ο ήρωας, που είναι ιππότης, την παίρνει στο σπίτι του, όπου πρόκειται να γιορτασθή ο γάμος τους˙ και σ’ αυτήν την ιστορία επίσης, εμπιστεύεται το βέλο στη μητέρα του. Έπειτα, την ημέρα του γάμου, η νύφη θρηνεί που δεν το έχει και η μητέρα τής το φέρνει˙ και τότε η νύφη, φορώντας το βέλο και ένα στέμμα, γίνεται αμέσως κύκνος και πετάει έξω απ’ το παράθυρο.

Η ιστορία είναι πολύ μεγάλη για να τη διηγηθούμε με λεπτομέρειες. Πρέπει να προσέξουμε πάντως, ότι η μητέρα, προφανώς με καλή πρόθεση, είναι πάλι αυτή που δίνει πίσω το ένδυμα κύκνου της νύφης, και έτσι προκαλεί την αναχώρησή της.

Αφού ο χωρισμός του ζευγαριού έρχεται απ’ την πράξη της μητέρας, είναι δυνατόν να συμπεράνουμε μια λανθάνουσα αντιζηλία ανάμεσα στη μητέρα και την anima, σαν αυτές που συναντάμε συχνά στην πραγματικότητα. Απ’ την άλλη μεριά, αυτό το χαρακτηριστικό θα μπορούσε επίσης να κατανοηθή σαν τάση της «Μεγάλης Μητέρας», δηλαδή του ασυνείδητου, να επαναφέρη στον εαυτό της αυτούς που της ανήκουν.

Η βασιλική καταγωγή της κοπέλλας-κύκνου που φαίνεται απ’ το στέμμα της, την χαρακτηρίζει σαν ένα πλάσμα ανώτερης τάξης, και μπορεί να συσχετισθή με την υπερανθρώπινη, θεϊκή πλευρά της anima. Εντούτοις σε πολλές ιστορίες φαίνεται πως η μορφή της μαγεμένης πριγκήπισσας θα πρέπει να ερμηνευθή από την άποψη της γυναικείας ψυχολογίας˙ σ’ αυτήν την περίπτωση παριστάνει την ανώτερη προσωπικότητα της γυναίκας, τον Εαυτό της.³¹ Σχετικά με τη μορφή του πουλιού σαν πλάσμα του αέρα, συμβολίζει όχι μόνον την ζωϊκή ιδιότητα του πλάσματος της φύσης, αλλ’ επίσης περιέχει έναν υπαινιγμό σχετικά με τις λανθάνουσες πνευματικές του δυνάμεις.

Ένα άλλο στοιχειακό ον που απολαμβάνει ιδιαίτερη συμπάθεια και μακροβιότητα είναι η nixie (γοργόνα)˙ θέμα παραμυθιών, θρύλων και λαϊκών τραγουδιών σε όλες τις εποχές, είναι μια μορφή γνωστή σ’ εμάς από αναρίθμητες παραστάσεις. Επίσης χρησιμεύει σαν θέμα για του μοντέρνους ποιητές,³²και συχνά εμφανίζεται στα όνειρα.

Ένα αρχαίο όνομα που το χρησιμοποιούσαν ιδιαίτερα οι ποιητές του 13ου αιώνα γι’ αυτά τα πλάσματα του νερού είναι Merminne³³ ή Merfei. Επειδή κατέχουν, όπως και οι κοπέλλες-κύκνοι, το χάρισμα της προφητείας και μια γνώση των πραγμάτων της φύσης, ονομάζονται «wisin wip» (σοφές γυναίκες). Αλλά γενικά, όπως θα δούμε, άλλοι παράγοντες έχουν το προβάδισμα εδώ, κυρίως ο παράγοντας του έρωτα. Αυτό φαίνεται απ’ την κίνηση που είναι γνωστή σαν Frauendients ή Minnedienst, που εξέφρασε τη νέα στάση απέναντι στις γυναίκες και απέναντι στον έρωτα, και που παρουσιάσθηκε τον 12ο και τον 13ο αιώνα και αποτέλεσε ένα ιπποτικό αντιστάθμισμα στην καλλιέργεια των αρετών του λόγου στα μοναστήρια. Όπως δείχνει η ποίηση της εποχής, όχι μικρότερης σημασίας ανάμεσα στις αιτίες που συνέβαλαν στην καλύτερη εκτίμηση των γυναικών ήταν η σαφέστερη ανάδυση και η αυξημένη επίδραση της anima.³⁴

Επειδή είναι στην ουσία της θηλυκή, η anima, όπως και η γυναίκα, καθορίζεται κυριαρχικά απ’ τον έρωτα, δηλαδή την αρχή της ένωσης, της σχέσης, ενώ ο άνδρας είναι γενικά περισσότερο προσανατολισμένος στη λογική, στον «λόγο», τη διακριτική και ρυθμιστική αρχή.

Έτσι οι Merminne και οι συντρόφισσές της έχουν πάντα μια σχέση αγάπης μ’ έναν άνδρα, ή προσπαθούν να προκαλέσουν μια τέτοια σχέση – μια προσπάθεια που είναι, πραγματικά, ένας βασικός γυναικείος στόχος. Σ’ αυτό το σημείο διαφέρουν απ’ τις κοπέλλες-κύκνους, που ως επί το πλείστον δεν αναζητούν μια τέτοια σχέση με δική τους θέληση, αλλά, με την κλοπή της φτερωτής ενδυμασίας πέφτουν στην εξουσία του άνδρα με μιαν απάτη. Γι’ αυτό και προσπαθούν να ξεφύγουν με την πρώτη ευκαιρία. Τέτοιες σχέσεις είναι κατά κύριο λόγο ενστικτώδεις και χωρίς ψυχολογικά κίνητρα ή οποιαδήποτε σημασία πέρα από αυτήν του ενστίκτου. Το να κατακτήση ένας άνδρας μια γυναίκα με λιγότερο ή περισσότερο βίαιο τρόπο, είναι καθαρό σημάδι ότι η ερωτική του στάση βρίσκεται σ’ ένα εντελώς πρωτόγονο επίπεδο. Έτσι δεν είναι παράλογο ένα τέτοιο στοιχειακό όν, κατά την ένωση του μ’ έναν τέτοιον άνδρα, να ζητάη να μην της φερθή βίαια, να μην την χτυπήση ποτέ, ούτε να της μιλήση άγρια.

ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΗΔΗ ΣΤΟΝ ΚΑΝΤ, ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΛΟΓΙΚΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΟΣ, Η ΟΠΟΙΑ ΚΑΤΑΡΓΕΙ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΤΑ ΦΥΣΙΝ, ΧΑΡΙΝ ΤΗΣ ΔΙΑΝΟΙΑΣ, Η ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΔΙΑΘΕΤΕΙ ΚΑΜΜΙΑ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ. ΚΑΙ ΜΕΙΩΝΕΙ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΣΕ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, ΕΡΜΑΙΗ ΤΩΝ ΑΡΧΕΤΥΠΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ.

 

"Εκείνο που ο Κάντ φλέγεται να φανερώσει είναι ότι και οι δύο όροι τής πραγματικής αντιθέσεως είναι θετικές πραγματικότητες, παρότι συμφέρει να τις ονομάσουμε την μία θετική και την άλλη αρνητική, και ότι η συμπαρουσία τους στο ίδιο αντικείμενο δέν προξενεί μία αντιφαση, αλλά μία πραγματική κατάσταση ισορροπίας στην περίπτωση που οι όροι είναι ίσοι ή τής διαφοράς, στην περίπτωση που είναι άνισοι. Δείχνει πολύ συχνά αυτή την αντίθεση με την έκφραση "σχέση τών αντιθέτων", κάτι που μπορεί να μας οδηγήσει στην αντίθεση την οποία είχε ορίσει ο Αριστοτέλης, τής εναντιότητος

 Παρότι δηλαδή ο Κάντ την εκφράζει σαν αντίθεση ανάμεσα σε κατηγορήματα, στην πραγματικότητα είναι η αντίθεση ανάμεσα σε μεγέθη, μάλιστα δέ ανάμεσα σε δυνάμεις δηλαδή όπως και ο ίδιος βεβαιώνει στην συνέχεια, ανάμεσα σε αιτίες, των οποίων τα αποτελέσματα είναι αντίθετα! Η αποστροφή η πραγματική λαμβάνει θέση μόνον όταν ανάμεσα σε δύο πράγματα, καθότι θετικές αιτίες, η μία εκμηδενίζει την συνέπεια της άλλης. Εάν μία κινητήριος δύναμις είναι μία απο τις θετικές αιτίες θα υπάρξει πραγματική αντίθεση όταν, στην ένωση με μία άλλη κινητήριο δύναμη, αυτές εκμηδενίζουν αμοιβαίως τα αποτελέσματα τους"

  Αυτή η ίδια επιχειρηματολογία επαναλαμβάνεται στην Κριτική τού καθαρού λόγου σε σχέση με την λεγόμενη "αμφιβολία τών εννοιών τού στοχασμού", δηλαδή της ανταλλαγής τής εμπειρικής χρήσης τής νοήσεως με την υπερβατική της χρήση! Σ'αυτή την ανταλλαγή κατέφυγε ο Λάϊμπνιτς, ο οποίος είχε πιστέψει ότι οι ίδιες σχέσεις οι οποίες ενυπάρχουν ανάμεσα στις έννοιες στην νόηση, ενυπάρχουν ακόμη και στις φαινομενικές πραγματικότητες στις οποίες αυτές οι έννοιες αναφέρονται! Και απο εδώ έρχεται η διάσημη αρχή τής ταυτότητος τών διακεκριμένων (τών δυσδιάκριτων), η οποία ισχύει για τις έννοιες, αλλά όχι για τα πράγματα τα οποία αναπαριστώνται απο αυτές! Και η βεβαιότης ότι, εάν οι έννοιες δέν αντιτίθενται μεταξύ τους, δέν αντιτίθενται μεταξύ τους ούτε οι πραγματικότητες οι οποίες αναπαριστώνται απο αυτές! "Όταν οι πραγματικότητες-δηλώνει ο Κάντ-αναπαριστώνται μόνον απο την καθαρή νόηση (realitas nooumenon), δέν είναι δυνατον να σκεφθούμε ανάμεσα στα πράγματα καμμία αντίθεση δηλαδή καμμία σχέση τέτοια ώστε απο τις πραγματικότητες οι οποίες συνενώνονται με το υποκείμενο καθεμιά τους να εξαφανίζει το αποτέλεσμα της άλλης, ώστε να έχουμε 3-3=0. Αντιθέτως, το φαινομενικό πραγματικό (realitas Phaenomenon) μπορεί χωρίς αμφιβολία να συμπεριλάβει αντιθέσεις οι οποίες ενωμένες στο ίδιο υποκείμενο, να μπορεί μία πραγματικότης να εκμηδενίζει εντελώς ή μερικώς το αποτέλεσμα της άλλης, σαν δύο δυνάμεις οι οποίες ενεργούν στην ίδια ευθεία γραμμή, καθότι τραβούν ή σπρώχνουν το ίδιο σημείο σε αντίθετη κατεύθυνση" (σ. 269-270)."

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ANIMUS ΚΑΙ ANIMA(9) - Δύο δοκίμια της Emma Yung

Συνέχεια από :  Σάββατο 23 Ιουλίου 2022

Emma Yung : Η ANIMA ΣΑΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΗ ΥΠΑΡΞΗ

Εντελώς όμοιου χαρακτήρα είναι και «το όνειρο του Oengus», ένας Ιρλανδικός θρύλος που χρονολογείται από τον όγδοο αιώνα.⁷
Ο Oengus, που είχε ο ίδιος μυθική καταγωγή, είδε στο όνειρό του ένα όμορφο κορίτσι που πλησίαζε το κρεβάτι του, αλλά καθώς πήγε να πιάση το χέρι της αυτή πήδηξε μακριά απ’ αυτόν. Την επόμενη νύχτα το κορίτσι ξαναήρθε, αυτή τη φορά με μια λύρα στα χέρια της, «την πιο γλυκειά που υπήρξε ποτέ», και του έπαιξε έναν σκοπό. Αυτό συνεχίστηκε έναν ολόκληρο χρόνο, και ο Oengus έπαθε μια «αρρώστεια που τον έλυωνε». Αλλά ένας γιατρός διέγνωσε το πρόβλημά του, και γι’ αυτό έστειλε αγγελιοφόρους να σαρώσουν όλη την Ιρλανδία για να βρουν την κοπέλλα, που, όπως έλεγε ο γιατρός, ήταν προορισμένη να γίνη δική του. Τελικά ανακάλυψαν ότι ο πατέρας της είναι βασιλιάς ενός νεραϊδόβουνου, και ότι αυτή μεταμορφωνόταν σε κύκνο κάθε δεύτερο χρόνο. Για να τη συναντήση ο Oengus πρέπει να έρθη μια ορισμένη μέρα σε μια καθορισμένη λίμνη. Φθάνοντας εκεί, είδε τρεις φορές από πενήντα κύκνους επάνω στο νερό, που ήταν δεμένοι κατά ζευγάρια με ασημένιες αλυσίδες. Αλλά ο Oengus φώναξε την αγαπημένη του ονείρου του με το όνομά της, και αυτή τον αναγνώρισε και είπε ότι θα ερχόταν στην ξηρά αν της υποσχόταν ότι θα μπορούσε να ξαναγυρίση στη λίμνη. Όταν αυτός το υποσχέθηκε, αυτή ήλθε σ’ αυτόν κι αυτός την αγκάλιασε. Έπειτα «κοιμήθηκαν με τη μορφή δύο κύκνων, και γύρισαν γύρω απ’ την λίμνη τρεις φορές, έτσι ώστε η υπόσχεσή του να μην μπορή να παραβιασθή». Στο τέλος, σαν δυο λευκά πουλιά πέταξαν μακριά (στο κάστρο του πατέρα της), και τραγούδησαν ένα όμορφο χορωδιακό τραγούδι, που έκανε τους ανθρώπους να κοιμηθούν για τρεις μέρες και τρεις νύχτες. «Το κορίτσι έμεινε μαζί του μετά απ’ αυτό».

Ο ονειρικός χαρακτήρας αυτής της ιστορίας είναι ιδιαίτερα σαφής. Το ότι η αγαπημένη του Oengus, άγνωστη ακόμη, εμφανίζεται σ’ αυτόν πρώτα σ’ ένα όνειρο, ότι του τονίζεται ότι είναι προορισμένη γι’ αυτόν, και δεν μπορεί να ζήση χωρίς αυτήν, είναι στοιχεία που χωρίς αμφιβολία δείχνουν την anima – το άλλο μισό του. Την κερδίζει αποδεχόμενος τον όρο της, και επιτρέποντάς της για λίγο καιρό τουλάχιστον να γυρίζη στο νερό. Μάλιστα, γίνεται κι ο ίδιος κύκνος. Με άλλα λόγια, προσπαθεί να τη συναντήση στο ίδιο της το στοιχείο, το «δικό της επίπεδο», για να την κάνη δική του για πάντα – μια συμπεριφορά που η αξία της έχει αποδειχθή και ψυχολογικά, σε σχέση με την anima. Το μαγικό τραγούδι των δύο κύκνων είναι μια έκφραση τού ότι τα δύο πλάσματα αντίθετης φύσης, που όμως ανήκουν το ένα στο άλλο, είναι τώρα ενωμένα σε μιαν αρμονική συμφωνία.

Οι Βαλκυρίες των Νορμανδών είναι αρχαϊκές και μυθικές κοπέλλες-κύκνοι αρκετά διαφορετικού είδους. Ονομάζονται Βαλκυρίες επειδή παίρνουν πίσω τούς πολεμιστές που έπεσαν στη μάχη και τους μεταφέρουν στην Valhalla⁸. Έχουν επίσης κάποιον ρόλο στην απονομή της νίκης και της ήττας, πράγμα που δείχνει καθαρά ότι έχουν σχέση με τις Norns, που γνέθουν και κόβουν τα νήματα της μοίρας. Από την άλλη μεριά, όταν η Βαλκυρία στην Valhala δίνει στον ήρωα το κέρας απ’ το οποίο πίνει, εκτελεί το συνηθισμένο έργο μιας υπηρέτριας. Αλλά το να προσφέρης ένα ποτό είναι μια χειρονομία με σημασία, που εκφράζει μια σχέση και έναν αμοιβαίο δεσμό˙ και οπωσδήποτε ένα μοτίβο που επανέρχεται συχνά είναι αυτό της μορφής της anima που γεμίζει το ποτήρι ενός άνδρα μ’ ένα φίλτρο της αγάπης, της έμπνευσης, της μεταμόρφωσης ή του θανάτου. Οι Βαλκυρίες ονομάζονται επίσης Κόρες της Επιθυμίας,⁹ και κάποτε κάποια απ’ αυτές γίνεται, όπως η Brûnnehilde, η γυναίκα ή η αγαπημένη ενός μεγάλου ήρωα, στον οποίον δίνει βοήθεια και προστασία στη μάχη.

Μπορεί κανείς να δη καθαρά σ’ αυτά τα μισο-θεϊκά πλάσματα μιαν αρχετυπική μορφή της anima, ταιριαστή σε άγριους και πολεμοχαρείς άνδρες. Πραγματικά λέγεται για τις Βαλκυρίες ότι το κύριο πάθος τους είναι η μάχη. Ενσαρκώνουν ταυτόχρονα, όπως συμβαίνει με την anima, την επιθυμία του άνδρα και την προσπάθεια που καταβάλλει, και όσο αυτά κατευθύνονται προς τη μάχη, η θηλυκή του πλευρά εμφανίζεται σε μια μορφή πολεμική. Επί πλέον, παρ’ όλο που οι Βαλκυρίες παρουσιάζονται να ιππεύουν, μπορούν επίσης «να διασχίσουν τον αέρα και το νερό», και να πάρουν το σχήμα κύκνων.¹⁰

Ένα από τα πιο παλιά τραγούδια της Edda, το «Τραγούδι του Wayland», αρχίζει με το μοτίβο της κοπέλλας-κύκνου : ¹¹
« Οι κοπέλλες πέταξαν απ’ το νότο
δίπλα απ’ το σκοτεινό δάσος,
οι νεαρές κοπέλλες-κύκνοι
για να ξυπνήσουν τη μάχη.
Εκεί στις όχθες της λίμνης
για λίγο αναπαύθηκαν
αυτές οι κόρες του νότου
και έκλωθαν λεπτό λινάρι».¹²
Το τραγούδι δεν λέει, αλλά μας αφήνει να μαντέψουμε ότι εδώ, όπως και σε άλλες παρόμοιες ιστορίες, ο Wayland και οι αδελφοί του έκλεψαν τα ρούχα κύκνου των κοριτσιών, για να μη μπορούν αυτά να φύγουν. Έπειτα κάθε αδελφός πήρε από μια κοπέλλα και,
« Έμειναν εκεί μετά
εφτά χειμώνες
και τον όγδοο
γεμάτες αγάπη˙
αλλά στον ένατο,
σπρωγμένες απ’ την ανάγκη
οι κόρες επιθύμησαν
να πάνε στο σκοτεινό δάσος,
οι νεαρές κοπέλλες-κύκνοι,
για να ξυπνήσουν τη μάχη».

Έτσι πέταξαν μακριά, και δύο απ’ τα αδέλφια ακολούθησαν ψάχνοντας να βρουν πού είχαν εξαφανισθή, αλλά ο Wayland φτιάχνοντας χρυσά δαχτυλίδια, έμεινε στο σπίτι και περίμενε τον γυρισμό τους.
Δεν αναφέρεται τίποτα άλλο σχετικά με αυτά στη συνέχεια του τραγουδιού, που προχωράει πάνω σε διαφορετική γραμμή.
Το σημαντικό στοιχείο εδώ είναι ότι οι κοπέλλες νοιώθουν μιαν ακατανίκητη επιθυμία για μάχη, και ότι πετώντας μακριά τραβούν τους αδελφούς τους πίσω τους. Στην ψυχολογική γλώσσα αυτό σημαίνει ότι η λαχτάρα, η επιθυμία για καινούργια εγχειρήματα πρώτα γίνεται αισθητή στο ασυνείδητο θηλυκό στοιχείο. Πριν έρθει καθαρά στη συνείδηση, η προσπάθεια για κάτι νέο και διαφορετικό συνήθως εκφράζεται με τη μορφή μιας συναισθηματικής ταραχής, μιας ακαθόριστης παρώθησης ή ανεξήγητης διάθεσης. Όταν δίνεται σ’ αυτό έκφραση, όπως στο «Τραγούδι του Wayland» και πολλούς άλλους θρύλους, μέσω ενός θηλυκού στοιχείου, αυτό σημαίνει ότι οι ασυνείδητες συγκινήσεις μεταβιβάζονται στη συνείδηση μέσα από το θηλυκό στοιχείο στον άνδρα, την anima του.

Αυτό το γεγονός θέτει σε κίνηση μια παρώθηση ή ενεργεί σαν ενόραση, που αποκαλύπτει νέες δυνατότητες στον άνδρα και τον οδηγεί να τις ακολουθήση και να τις συλλάβη. Όταν η κοπέλλα–κύκνος επιθυμεί να παρακινήση σε μάχη, παίζει τον χαρακτηριστικό ρόλο της anima σαν «γυναίκας εμπνεύστριας» - αν και, οπωσδήποτε, σε ένα πρωτόγονο επίπεδο, - όπου το έργο στο οποίο παρακινείται ο άνδρας είναι αυτό του πολέμου.

Αυτός είναι επίσης ένας αγαπημένος ρόλος για τις γυναίκες στην αυλική ποίηση του Μεσαίωνα, αν και σε πιο εξευγενισμένη μορφή. Ο ιππότης μονομαχεί για την κυρία του, φορώντας ένα χαρακτηριστικό της σημάδι, το γάντι της, ας πούμε, στο κράνος του˙ η παρουσία της τον εξάπτει και του δυναμώνει το θάρρος. Αυτή δίνει το βραβείο της νίκης σ’ αυτόν, και συχνά αυτό συνίσταται στην αγάπη της. Αλλά πολλές φορές είναι σκληρή, και απαιτεί υπεράνθρωπους και χωρίς νόημα άθλους από τον ιππότη της σαν δείγμα της υποταγής του.¹³

Ο κόμης William ο 9ος του Poitiers, γνωστός σαν ο πρώτος τροβαδούρος, αναφέρεται ότι είχε ζωγραφισμένο το πορτραίτο της αγαπημένης του στην ασπίδα του. Όμως, στη λογοτεχνία τη σχετική με τους τροβαδούρους είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να δούμε πώς η έμπνευση μετακινήθηκε σιγά-σιγά σε άλλα πράγματα εκτός απ’ τη μάχη.

Το όνομα Lady Adventure (Κυρία της Περιπέτειας) είναι μια άλλη μαρτυρία της ανδρικής αγάπης για περιπέτεια, που προσωποποιείται σε θηλυκή μορφή.

Μια άλλη ιδιότητα χαρακτηριστική της κοπέλλας-κύκνου είναι ότι προλέγει το μέλλον.¹⁴ Οι Βαλκυρίες, που γνέθουν τις τύχες της μάχης,¹⁵ και έτσι προετοιμάζουν τη μελλοντική μοίρα, μοιάζουν με τις Norns και με τη σειρά τους οι τελευταίες, που τα ονόματά τους είναι Wurd,Werlandi και Skuld,¹⁶ εμφανίζονται να ενσαρκώνουν τις φυσικές διαδικασίες της γέννησης και του θανάτου.

Στον Κελτικό χώρο ο ίδιος χαρακτήρας αποδίδεται στις νεράιδες, που το όνομά τους (fairy) συνδέεται με το fatum¹⁷(πεπρωμένο), και οι οποίες επίσης συνηθίζουν να παρουσιάζονται σε τριάδες. Συχνά συμβαίνει το καλό που δίνουν οι πρώτες δύο να ματαιώνεται απ’ την τρίτη, ένα χαρακτηριστικό που θυμίζει τις Norns ή τις Parcae.

Το τραγούδι των Nibelungen¹⁸ αφηγείται ότι κατά τη διάρκεια της πορείας τους προς τον βασιλιά Etzel οι Nibelungs έφθασαν στα ψηλά νερά του Δούναβη, και ο Hagen προχώρησε για να ψάξη για ένα πέρασμα. Εκεί άκουσε τον παφλασμό νερού, και όταν ήρθε κοντά είδε «wisiu wip» (σοφές γυναίκες) να κολυμπούν σε μιαν όμορφη πηγή. Σκαρφαλώνοντας, πήρε τα ρούχα τους και τα έκρυψε. Αλλά εάν τα έδινε πίσω, μια από τις γυναίκες υποσχέθηκε να του πη τί θα γινόταν στη διαδρομή.
«Έπλεαν σαν θαλασσινά πουλιά μπροστά του πάνω στο ρέμα.
Του φαινόταν ότι οι προβλέψεις τους ήταν χωρίς άλλο σίγουρα καλές.
Ό,τι κι αν του έλεγαν λοιπόν θα το πίστευε ». ¹⁹
Έτσι εδώ, επίσης, σοφές γυναίκες που μοιάζουν με υδρόβια πουλιά εμφανίζονται σαν προφήτισσες μελλοντικών γεγονότων.

Είναι γνωστό ότι οι γερμανικές φυλές απέδιδαν στη γυναίκα το χάρισμα της προφητείας, και γι’ αυτόν τον λόγο την εκτιμούσαν ιδιαίτερα, και ακόμη της απέδιδαν τιμές. Ο Odin ο ίδιος πηγαίνει σε μια μάντισσα, την Veleda, Ο Τάκιτος ²⁰ αναφέρει μια προφήτισσα με το όνομα Veleda, που είχε μεγάλη εξουσία μέσα στο σόι της, τους Bucteri, και που μεταφέρθηκε στη Ρώμη σαν αιχμάλωτη τον καιρό του Βεσπασιανού, και ο Ιούλιος Καίσαρ διηγείται ότι στους Γερμανούς υπήρχε η συνήθεια «οι μητέρες να λένε το μέλλον, ρίχνοντας κλήρους και προφητεύοντας σχετικά με το αν θα ήταν καλό να συνάψουν μάχη ή όχι». ²¹

Στους Έλληνες και στους Ρωμαίους το λειτούργημα αυτό το ασκούσαν η Πυθία και οι Σίβυλλες. Και τέτοιες ιδέες φαίνεται πως είχαν διατηρηθή για πολύν καιρό, όπως δείχνει μια ιστορία που αφορά τον Καρλομάγνο και την αναφέρει ο Grimm²² από ένα χειρόγραφο της Leiden του 13ου αιώνα, Ο θρύλος σκοπεύει να εξηγήση το όνομα του Aachen, που ήταν αρχικά Ακυίσγρανο, και λέει:

Ο Καρλομάγνος κράτησε εκεί μια σοφή γυναίκα, «μια μάγισσα ή νεράιδα, που την ονόμαζαν αλλοιώς νύμφη, θεά ή δρυάδα»˙ ²³μ’ αυτήν ήρθε σε συνουσία, και ήταν ζωντανή όσο αυτός έμεινε κοντά της, αλλά πέθανε όταν αναχώρησε. Μια μέρα, καθώς απολάμβανε την ηδονή μαζί της, είδε ότι είχε ένα χρυσό σπυρί πάνω στη γλώσσα της. Το έκοψε, και τότε η νύμφη πέθανε και δεν ξαναγύρισε ποτέ στην ζωή.
Αυτή η νύμφη θυμίζει τη μυστηριώδη Aelia Laelia Crispis που αναφέρει ο C. G. Jung στο «Αίνιγμα της Bolognia». ²⁴

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

7. Είναι παρμένο από το «Μια Κελτική ποικιλία», μετάφραση του K. M. Jackson, Λονδίνο, Routledge & Kegan Paul, 1951.Επίσης, Η Arbois de Jubainville: The Irish Mythological Cycle and Celtic Mythology. Δουβλίνο, Hodges, Figgis & Co., 1903.
8. Wilhelm K. Grimm: Deutsche Mythologie.Τόμος ι, Κεφ. XVI. IV, 1835. Αυτό το έργο έχει αναδημοσιευθή, Βιέννη και Λειψία: Bernina Verlag,1929. Όλες οι ακόλουθες παραπομπές όμως είναι από την έκδοση του 1835.
9. ‘Ένα από τα ονόματα του Odin είναι Wunch που σημαίνει «Ευχή»: W.Grimm, ο.π., τόμος Ι, κεφ, XVI
10.W. Grimm: ο.π.
11. Σύγκρινε Wayland Smith, μετάφραση από τον S.W.Singer.Λονδίνο,William Pickering, 1947. Αυτή η αγγλική έκδοση επιλέχθηκε επειδή πλησιάζει περισσότερο με την γερμανική που χρησιμοποίησε η Έμμα Γιουνγκ (Edda. Τόμος Ι, μετάφραση στα Γερμανικά από τον Felix Genzmer, Ιένα, Dietrichs Verlag, 1912).Λίγες αλλαγές όμως απαιτήθηκαν για την προσαρμογή στις ανάγκες του κειμένου.
12. Αυτό σημαίνει ότι, όπως οι Βαλκυρίες, ύφαιναν τα νήματα της νίκης και της δόξας.
13. Βλ. επίσης : M.L.von Frantz: Αρχετυπικά πρότυπα στα παραμύθια. Ζυρίχη, ιδιωτική εκτύπωση, 1951, Κεφ.5
14.Σύμφωνα με τον Grimm (ο.π. κεφ.12), ο κύκνος εθεωρείτο προφητικό πουλί, και το ότι η λέξη Schwanen (Schwan γερμ= κύκνος) είναι ισοδύναμη με το ahnen (προαισθάνομαι) φαίνεται να συνδέεται με αυτό. Σύμφωνα με τον J.A.MacCulloch (« Η θρησκεία των αρχαίων Κελτών» Εδιμβούργο, Τ. και Τ. Clark, 1911) η Badb ή «κοράκι της μάχης», μια παλιά θεότητα του πολέμου της Ιρλανδικής μυθολογίας, έχει σχέση με τις Βαλκυρίες, αλλά έχει τον περισσότερο κακό χαρακτήρα ενός προφήτη συμφορών.
15.Σχετικά με την anima σαν γυναίκα που κλώθει, βλέπε C. G. Jung: Aion, Ζυρίχη, Rascher Verlag,1954. Μια αγγλική μετάφραση αυτού του τμήματος του Aion παρουσιάσθηκε με τον τίτλο «Σκιά, anima και animus» την άνοιξη του 1950 δημοσιευμένο από την Λέσχη Αναλυτικής Ψυχολογίας της Ν. Υ. inc, σελ.3
16. Udr, Verdanti, Skuld είναι ο Αόριστος, Ενεστώτας και Μέλλοντας του ρήματος είμαι, Βλ.Prose Edda, Σκανδιναβικοί Κλασσικοί, τόμος 5, Ν. Υόρκη, Oxford University Press, 1929 σημειώσεις 12, 13, 14, σελ 28.
17. Fatum σημαίνει ρήση, προφητεία (Βλέπε A. Walde: Lateinisches Etymologisches Wörterbuch, 19100.
18. «Η μπαλλάντα των Nibelungs», μεταφρασμένη έμμετρα από το αρχαίο γερμανικό κείμενο από την Alice Horton, Λονδίνο, George Bell & Son, 1901. Το επόμενο χωρίο βρίσκεται στο επεισόδιο 15, στίχο 1536.
19. “Sie swebten sam die Vofele vor im uf der uluot. Des duchten in ir Sinne stare unde guot.
Zwas si im sagen wolden, er geloubte in dester bas”
20. Τάκιτος: Germania 8. Αναφέρεται και στον W.Grimm (ο.π., τόμος Ι, κεφ. 5 σελ. 78 ).
22. Grimm, ο.π., τόμος Ι, σελ. 361.
23. «Αυτή την γυναίκα μοίρα, ή ειμαρμένη, με άλλο όνομα νύμφη ή θεά ή Αμαδρυάδα (Δρυάδα) την ονομάζουν».
24. Το «Αίνιγμα της Bolognia» δημοσιεύτηκε στην Αγγλία στον «Άμβυκα», τόμος ΙΙ Εφημερίδα του Σωματείου για την σπουδή της Αλχημείας και του αρχικού σταδίου της Χημείας, Λονδίνο, Δεκέμβριος 1946.

Αμέθυστος

Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΑΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΑΓΑΠΗΣ.

Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΧΑΡΙΝ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΩΝ ΤΗΣ ΜΕΡΩΝ, ΤΟΥ ΨΥΧΟΕΙΔΟΥΣ. ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΚΠΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΩΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΥΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ.

ΜΠΡΟΣ Σ' ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΕΚΤΙΜΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΓΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ,ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΝΙΤΣΕ: THN ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΓΩΔΙΑ, ΟΠΩΣ ΜΑΣ ΤΗΝ ΧΑΡΙΣΕ Ο ΠΛΑΤΩΝ.

ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΗ ΟΠΙΣΘΟΔΡΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΚΡΗΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΜΑΣ ΟΔΗΓΕΙ Ο ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΣ.

ANIMUS ΚΑΙ ANIMA – Δύο δοκίμια της Εmma Yung(8)

 Συνέχεια από : Σάββατο 9 Ιουλίου 2022

Emma Yung : Η ANIMA ΣΑΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΗ ΥΠΑΡΞΗ

Η αντίληψη σχετικά με στοιχειακές υπάρξεις που κατοικούν στο νερό και στον αέρα, στη γη και στη φωτιά, στα ζώα και στα φυτά, είναι προαιώνια και επικρατεί σε όλον τον κόσμο, όπως δείχνουν αναρίθμητα παραδείγματα από τη μυθολογία και τα παραμύθια, τη λαογραφία και την ποίηση. Επειδή αυτές οι αντιλήψεις παρουσιάζουν εκπληκτική ομοιότητα, όχι μόνο μεταξύ τους, αλλά και με εικόνες από τα όνειρα και τις φαντασιώσεις των σύγχρονων ανθρώπων, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι λίγο ή πολύ σταθεροί παράγοντες θα πρέπη να βρίσκονται πίσω απ’ αυτές, παράγοντες που πάντα και παντού εκφράζονται με όμοιους τρόπους.

Οι έρευνες της ψυχολογίας του βάθους έχουν δείξει ότι οι εικόνες και οι μορφές που δημιουργούνται από την αυθόρμητη μυθοποιητική ικανότητα της ψυχής, δεν πρέπει να γίνουν αντιληπτές σαν να αναπαράγουν απλώς ή να παραφράζουν εξωτερικά φαινόμενα. Είναι επίσης εκφράσεις εσωτερικών ψυχικών συμβάντων, και επομένως μπορούν να θεωρηθούν σαν ένα είδος ψυχικής αυτο-αναπαράστασης. Αυτή η άποψη μπορεί επίσης να εφαρμοσθή σχετικά με τις ιδέες των στοιχειακών όντων, και σ’ αυτά που ακολουθούν θα ερευνήσουμε εάν και με ποιους τρόπους η anima αντανακλάται σ’ αυτές. Μια περιεκτική άποψη του υλικού είναι αδύνατη εδώ. Μπορώ να δώσω μόνο λίγα παραδείγματα, και, σε σχέση μ’ αυτά, να συζητήσω μόνο για τα χαρακτηριστικά που μου φαίνονται σημαντικά για το θέμα που εξετάζω. Γι’ αυτό ανάμεσα στα στοιχειακά πλάσματα, τους γίγαντες, τους νάνους, τα πνεύματα και τα λοιπά, ασχολούμαι μόνο με αυτά που, εξ αιτίας του θηλυκού φύλου τους ή της σχέσης τους με έναν άνδρα, μπορούν να θεωρηθούν ενσαρκώσεις της anima. Επειδή η anima, όπως είναι γνωστό, αντιπροσωπεύει τα θηλυκά στοιχεία της προσωπικότητας του άνδρα, και την ίδια στιγμή την εικόνα που αυτός έχει για τη γυναικεία φύση γενικά, με άλλα λόγια το αρχέτυπο του θηλυκού.

Επομένως, αυτές οι μορφές δεν μπορούν να θεωρηθούν μορφές της anima, παρά μόνο αν περιέχουν χαρακτηριστικές και σαφώς αναγνωρίσιμες θηλυκές ιδιότητες, και θα δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή σ’ αυτές τις ιδιότητες, με την ελπίδα να επιτύχουμε μια βαθύτερη θέα μέσα στη φύση της anima γενικά. Ανάμεσα στα πλάσματα για τα οποία μιλάμε, τα πιο κατάλληλα για εξέταση είναι οι νύμφες, οι κοπέλλες-κύκνοι και οι νεράιδες, που είναι γνωστές από τόσους πολλούς μύθους και ιστορίες. Συνήθως είναι σαγηνευτικής ομορφιάς, αλλά μόνο κατά το ήμισυ ανθρώπινες˙ έχουν ουρά ψαριού σαν τις γοργόνες, ή μεταμορφώνονται σε πουλιά σαν τις κοπέλλες-κύκνους. Συχνά εμφανίζονται σαν περισσότερες από μια, ιδιαίτερα σαν τρεις˙ ο μη διαφοροποιημένος animus επίσης αρέσκεται να εμφανίζεται σαν περισσότεροι από ένας.

Με μαγικά ξόρκια ή γοητευτικά τραγούδια αυτά τα πλάσματα (σειρήνες, Lorelei κλπ) προσελκύουν έναν άνδρα στο βασίλειό τους, όπου αυτός εξαφανίζεται για πάντα˙ ή αλλοιώς – ένα πολύ σπουδαίο σημείο – προσπαθούν να δέσουν τον άνδρα με την αγάπη, ώστε να μπορέσουν να ζήσουν μαζί του στον κόσμο του. Πάντα έχουν κάτι απόκοσμο, και μαζί τους συνδέεται ένα ταμπού που δεν πρέπει να παραβιασθή.

Η μορφή της κοπέλλας-κύκνου είναι εξαιρετικά αρχαία, και μπορεί σχεδόν να ονομασθή μυθολογική. Έρχεται από τα βάθη της αρχαιότητας και εμφανίζεται σε όλο τον κόσμο. Ίσως η πρώτη λογοτεχνική διατύπωση αυτού του μοτίβου είναι η ιστορία του Purûravas και της Urvasî, που βρίσκεται σ’ ένα απ’ τα αρχαιότερα βεδδικά συγγράμματα, την Ριγκ Βέδδα¹ και πιο καθαρά και με περισσότερες λεπτομέρειες στην Satapatha Brahmana². Θα δώσω με κάποια συντομία την ιστορία όπως παρουσιάζεται στην τελευταία πηγή.

Η νύμφη Urvasî (apsara)³ αγάπησε τον Purûravas και δέχθηκε να τον παντρευτή με τους δικούς της όρους. Είπε: «Τρεις φορές την ημέρα θα με αγκαλιάζης, αλλά να μην ξαπλώσης μαζί μου ενάντια στη θέλησή μου, και να μην αφήσης να σε δω γυμνό, γιατί αυτός είναι ο τρόπος να συμπεριφέρεσαι σ’ εμάς τις γυναίκες».

Αφού έζησε μαζί του μερικά χρόνια έμεινε έγκυος, και οι Gandharvas³, βρίσκοντας ότι έμεινε πολύ καιρό με τα ανθρώπινα όντα, βρήκαν έναν τρόπο για την επιστροφή της. Μια προβατίνα με δύο αρνιά ήταν δεμένη στο κρεββάτι της˙ αυτά τα ζώα τα έκλεψαν κατά τη διάρκεια της νύχτας, το ένα μετά το άλλο, και κάθε φορά αυτή φώναζε: «Αλλοίμονο, παίρνουν το αγαπημένο μου σαν να μην υπάρχη ήρωας και άνδρας!».

Ακούγοντας αυτό, ο Purûravas πετάχθηκε, όπως ήταν γυμνός, για ν’ ακολουθήση τους κλέφτες, και κείνη τη στιγμή οι Gandharvas έστειλαν μιαν αστραπή, έτσι που η Urvasî είδε τον άνδρα της «όπως στο φως της ημέρας». Κατ’ αυτόν τον τρόπο ένας από τους όρους της παραβιάστηκε, και επομένως, όταν γύρισε ο Purûravas, αυτή είχε εξαφανισθή.

Απελπισμένος αυτός περιπλανήθηκε σ’ όλη τη χώρα, ελπίζοντας να ξαναβρή την Urvasî, και μια μέρα έφθασε σε μια λίμνη με λωτούς, πάνω στην οποία «κολυμπούσαν νύμφες με τη μορφή κύκνων», κι αυτή που έψαχνε ήταν ανάμεσά τους. Όταν αυτή είδε τον Purûravas εμφανίσθηκε με ανθρώπινη μορφή, και αναγνωρίζοντάς την, αυτός ικέτεψε: «’Ω γυναίκα μου, στάσου, είσαι σκληρή στη γνώμη, αλλά ας συζητήσουμε τώρα! Αφανέρωτα τα μυστικά μας δεν θα μας φέρουν χαρά…»

Αυτή απάντησε: «Τί δουλειά έχω να μιλήσω μαζί σου; Έφυγα σαν το πρώτο χάραμα. Purûravas, πήγαινε στο σπίτι σου πάλι˙ είναι τόσο δύσκολο να με πιάσης όσο και τον άνεμο».

Λυπημένος, αυτός είπε: « Τότε ο φίλος σου θα χαθή αυτή την ημέρα και δεν θα ξαναφανή, θα πάη στην πιο απομακρυσμένη περιοχή (στην ερημιά που την λυμαίνονται οι λύκοι)».

Αυτή απάντησε: «Purûravas, μην πεθάνης! Μη φεύγης! Μην αφήσης τους άγριους λύκους να σε κατασπαράξουν! Αλήθεια, δεν υπάρχει φιλία με τις γυναίκες και οι καρδιές τους είναι καρδιές από ύαινες…» Πρόσθεσε ότι ζώντας μαζί με τους θνητούς είχε φάει λίγο λίπος απ’ τις καθημερινές θυσίες, και αισθανόταν ακόμη χορτασμένη απ’ αυτό.

Αλλά τελικά η καρδιά της τον λυπήθηκε και του είπε να ξαναγυρίση σε έναν χρόνο. Τότε θα είχε γεννηθή ο γιος του, και τότε, επίσης, αυτή θα κοιμόταν μαζί του για μια νύχτα. Όταν ήρθε την τελευταία νύχτα του χρόνου, νά, μπροστά του βρισκόταν ένα χρυσό παλάτι, και του είπαν να μπη μέσα σ’ αυτό, και του έφεραν τη γυναίκα του. Το επόμενο πρωί οι Gandharvas του προσέφεραν τη δυνατότητα να ζητήση μια χάρη, και όταν, με συμβουλή της Urvasî, ζήτησε να γίνη σαν ένας απ’ αυτούς, πραγματοποίησαν την ευχή του. Αλλά πρώτα έπρεπε να προσφέρη μια θυσία, και οι Gandharvas έβαλαν φωτιά μέσα σ’ ‘ένα δοχείο, και του το έδωσαν γι’ αυτόν τον σκοπό. Πήρε τη φωτιά και τον γιό του, που είχε γεννηθή, και επέστρεψε στο χωριό του. Έπειτα, αφού έψαξε για ξύλα κατάλληλα για τη φωτιά της θυσίας, τα άναψε με τον τρόπο που του είχαν πει οι Gandharvas, και έγινε ο ίδιος ένας Gandharva.

Αυτός ο αρχαίος θρύλος, με όλη την παλαιότητά του, έχει τα τυπικά χαρακτηριστικά που βρίσκουμε σε μεταγενέστερες παραλλαγές και σε άλλους τόπους. Για παράδειγμα, η ένωση με ένα τέτοιο πλάσμα προϋποθέτει μιαν ορισμένη σειρά από όρους, που η μη εκλπήρωσή τους θα είναι μοιραία. Στην ιστορία μας, λόγου χάριν, ο Purûravas δεν μπορεί να ιδωθή γυμνός απ’ την Urvasî. Μια παρόμοια απαγόρευση υπάρχει στην περίφημη ιστορία του «Έρωτα και της Ψυχής»⁴, μόνο που εκεί είναι ανεστραμμένη, επειδή η ψυχή απαγορεύεται να δη τον θεϊκό σύζυγό της, ενώ η Urvasî δεν θέλει να δη τον άνθρωπο Purûravas γυμνό, δηλαδή να δη την πραγματική του όψη. Παρ’ όλο που η παραβίαση αυτής της εντολής είναι αθέλητη, έχει σαν αποτέλεσμα την επιστροφή της νύμφης στο φυσικό της στοιχείο. Όταν λέη ότι είναι παραχορτασμένη με τα κομμάτια λίπους από τις θυσίες που έφαγε ενώ βρισκόταν με τον Purûravas, και αυτό επίσης φαίνεται να δείχνη ότι η ανθρώπινη πραγματικότητα δεν είναι της αρεσκείας της. Επιπλέον, όταν επιστρέφη στον δικό της κόσμο, τραβάει τον άνδρα της πίσω της. Οπωσδήποτε αναφέρεται ένας γιος που γεννάει μετά την εξαφάνισή της και τον οποίο ο Purûravas φέρνει στο σπίτι του αργότερα, έτσι που φανερά κάτι που βρίσκει θέση στον ανθρώπινο κόσμο προέρχεται απ’ την ένωσή τους, αλλά δεν μαθαίνουμε τίποτε περισσότερο σχετικά μ’ αυτό.⁵

Αναφορικά με τα προηγούμενα, οι στάσεις του Purûrava και της ουράνιας νύμφης είναι σαφώς διαφορετικές˙ αυτός, με ανθρώπινα αισθήματα θρηνεί για τον χαμό της αγαπημένης του, προσπαθεί να τη βρη πάλι και θέλει να της μιλήση, αλλά τα λόγια της, όταν λέη ότι οι γυναίκες έχουν καρδιά ύαινας, είναι η έκφραση ενός άψυχου στοιχειακού όντος που κρίνει τον εαυτό του.

Όσον αφορά την ερμηνεία των κοριτσιών-κύκνων, η άποψη που αντιλαμβάνεται τις μυθολογικές εικόνες σαν ενσαρκώσεις φυσικών δυνάμεων και φαινομένων, είδε σ’ αυτές την ομίχλη που αιωρείται πάνω απ’ το νερό, και μετά, ενώ σηκώνεται, συμπυκνώνεται σε σύννεφο και κινείται πάνω απ’ το νερό σαν τους κύκνους που πετάνε. Ακόμη και από ψυχολογική άποψη η σύγκριση αυτών των μορφών με την ομίχλη και τα σύννεφα είναι επιτυχημένη, επειδή, όσο αυτά που ονομάζουμε περιεχόμενα του ασυνειδήτου παραμένουν ασυνείδητα ή σχεδόν ασυνείδητα, δεν έχουν σταθερά περιγράμματα και μπορούν να αλλάξουν, να μετατραπούν το ένα στο άλλο και να μεταμορφωθούν. Μόνον όταν αναδυθούν απ’ το ασυνείδητο και συλληφθούν απ’ τη συνείδηση αναγνωρίζονται με καθαρότητα και σαφήνεια, και μόνον τότε μπορεί να λεχθή κάτι συγκεκριμένο γι’ αυτά. Πραγματικά, είναι καλύτερα να μη φανταζόμαστε το ασυνείδητο σαν μια περιοχή του πραγματικού, με σταθερά καθορισμένα, λίγο-πολύ συγκεκριμένα περιεχόμενα˙ μια τέτοια αντίληψη μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις είναι βοηθητική, όταν συντελή στο να φέρη το ακαθόριστο πιο κοντά στην κατανόησή μας. Σε οράματα κατά τη διάρκεια υπνώσεων ή αναπαραστάσεις ασυνείδητων περιεχομένων, συχνά εμφανίζεται ένας νεφελώδης σχηματισμός στο αρχικό μοτίβο της ανάπτυξης, που παίρνει οριστικό σχήμα αργότερα. Κάτι παρόμοιο θα πετούσε μπροστά στα μάτια του Goethe όταν έβαλε τον Mephisto να λέη, περιγράφοντας το βασίλειο των Μητέρων στον Faust:

«…Ξεφεύγοντας από το υπαρκτό
στις μακρινές, χωρίς σύνορα χώρες των φαντασμάτων,
που σ’ αυτές δεν υπάρχει από καιρό η χαρά !
Σαν λεπτά σύννεφα τα φαντάσματα γλιστράνε
Βγάλε το κλειδί, διώξε το σκιερό πλήθος…»⁶

Απ’ αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το θηλυκό στοιχείο που παριστάνεται με τη νύμφη Urvasî είναι ακόμη πολύ νεφελώδες και άυλο για να ζήση για πάντα και να πάρη πραγματική μορφή στον ανθρώπινο κόσμο, δηλαδή στην αφυπνιζόμενη συνείδηση. Τα λόγια της «Έφυγα σαν το πρώτο χάραμα… είναι δύσκολο να με πιάσης όσο και τον άνεμο», δείχνουν επίσης τον άυλο και όμοιο με ανάσα χαρακτήρα της ύπαρξης της, που ανταποκρίνεται σε ένα πνεύμα της φύσης και δίνει την εντύπωση του ονειρώδους και του μη πραγματικού.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Lieder des Rig-Veda, μεταφρ. H.Hillebrandt. Γκέτινγκεν:Vandenhook & Ruprecht, 1913, X. 95,σελ.142.
2. Satapatha – Brahmana στο Sacred Books of the East XLIN, Εκδ. F. Max Mueller. Οξφόρδη: Oxford University Press,1900
3.Οι Απσάρας (εκείνες που κινούνται στο νερό) είναι ουράνιες νύμφες των νερών, μεγάλης ομορφιάς, αφιερωμένες στο χορό και στο τραγούδι. Οι αρσενικοί σύντροφοί τους είναι οι Γκαντάρβα, που αγαπούν επίσης τη μουσική.Βλ.H.Hasting:Encyclopedia of Religion and Ethics: λήμμα «Βραχμανισμός».
4. Απουλήιος: Μεταμορφώσεις ή ο Χρυσός Γάιδαρος. Βλ. Erich Neuman «Έρως και Ψυχή.» Η Ψυχική Ανάπτυξη του Θηλυκού. Bollingen Series LIV, Ν. Υόρκη: Pantheon Press 1956
5. Βλ. Adalbert Kuhn: Die Herabkunft des Feuers und des Gottertranks Βερολίνο: Dummlers Verlag, Buchandlung,1859. Εδώ αυτός ο γιος γίνεται αντιληπτός σαν φωτιά.Johann W. Goethe: Faust, μετάφραση George M. Priest, Ν. Υόρκη, Alfred A. Knopf, 1950

AYTΕΣ ΟΙ ΣΤΟΙΧΙΑΚΕΣ ΥΠΑΡΞΕΙΣ ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ , ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ,ΔΙΕΚΔΙΚΟΥΝ ΤΟ ΟΛΟΝ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ, ΤΑΥΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΜΕ ΤΑ ΦΥΛΑ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Η ΟΠΟΙΑ ΝΙΚΗΣΕ ΤΗΝ ΦΥΣΗ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΟΥΝ ΤΙΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΒΙΔΙΟΥ ΑΛΛΑΖΟΝΤΑΣ ΠΡΟΣΩΠΕΙΑ. ΑΝΑΛΟΓΩΣ ΤΗΣ ΜΟΔΑΣ  ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ ΤΗΣ ΛΑΜΨΗΣ ΤΗΣ ΔΟΞΑΣ.

ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΝΑ ΥΠΟΚΡΙΝΕΤΑΙ ΤΟ ΟΛΟΝ.

Aμέθυστος

ANIMUS ΚΑΙ ANIMA – Δύο δοκίμια της Εmma Yung (7)

 Συνέχεια από :  Πέμπτη 30 Ιουνίου 2022

Ο animus όπως εμφανίζεται στις εικόνες του ασυνείδητου.

Όλες αυτές οι εικόνες έχουν αρχετυπικό χαρακτήρα ⁹ , έχουν επομένως παράλληλα στοιχεία στη μυθολογία, και είναι συνεπώς απρόσωπες ή υπερ-προσωπικές, παρ’ όλο που απ’ τη μια πλευρά είναι στραμμένες προς το άτομο και σχετίζονται μαζί του. Μαζί τους εμφανίζεται ο προσωπικός animus, που ανήκει στην ατομική γυναίκα˙ δηλαδή το αρσενικό ή πνευματικό στοιχείο που αντιστοιχεί στις φυσικές της ιδιότητες, και μπορεί να εξελιχθή σε μια συνειδητή λειτουργία ή στάση, εναρμονισμένη με το σύνολο της προσωπικότητάς της. Εμφανίζεται στα όνειρα σαν ένας άνδρας με τον οποίον είναι ενωμένη, είτε με δεσμούς αισθήματος ή αίματος, είτε με κοινή δραστηριότητα. Εδώ μπορούμε να βρούμε πάλι τις μορφές του ανώτερου και του κατώτερου animus, που μερικές φορές αναγνωρίζονται από θετικά και αρνητικά σημάδια. Μερικές φορές είναι ένας φίλος ή αδελφός που τον έψαχνε για καιρό, μερικές φορές ένας δάσκαλος που την καθοδηγεί, ένας ιερέας που εκτελεί έναν μαγικό χορό μαζί της, ή ένας ζωγράφος που θα ζωγραφίση το πορτραίτο της. Κάποτε ένας εργάτης με τον όνομα Ernest (=θερμός, γεμάτος ζήλο) έρχεται να μείνη στο σπίτι της, και ένα παιδί του ασανσέρ, ο Constantin (=σταθερός, πιστός), μπαίνει στην υπηρεσία της. Σε άλλες περιστάσεις αυτή πρέπει να πολεμήση με έναν αναιδή επαναστάτη, ή πρέπει να φυλαχτή από έναν κακό Ιησουίτη ή της προσφέρονται όλα τα θαυμάσια πράγματα από εμπόρους του τύπου του Μεφιστοφελή. Μια ξεχωριστή μορφή, αν και εμφανίζεται μόνο σπάνια, είναι αυτή του «ξένου». Συνήθως αυτό το άγνωστο όν, που της είναι οικείο αν και είναι ξένος, φέρνει, σαν ένας πρεσβευτής, κάποιο μήνυμα ή εντολή απ’ τον μακρινό πρίγκηπα του Φωτός.

Με το πέρασμα του χρόνου εικόνες σαν αυτές που περιγράφονται εδώ γίνονται οικείες μορφές, όπως συμβαίνει στον εξωτερικό κόσμο με τους ανθρώπους, κοντά στους οποίους βρίσκεται κάποιος, ή τους οποίος συναντάει συχνά. Καταλαβαίνει κανείς γιατί εμφανίζεται τώρα αυτή η εικόνα, έπειτα εκείνη. Μπορεί κανείς να τους μιλήση, να τους ζητήση συμβουλή ή βοήθεια. Αλλά συχνά παρουσιάζεται η ανάγκη να αμυνθή κανένας στην επιμονή τους ή να οργισθή με την ανυποταξία τους. Και πρέπει πάντα να είναι αφυπνισμένη η προσοχή για να εμποδίση κάποια απ’ αυτές τις μορφές του animus να κερδίση την υπεροχή και να κυριέψη την προσωπικότητα. Το να διακρίνουμε τον εαυτό μας από τον animus και να περιορίσουμε δραστικά τη σφαίρα επιρροής του είναι εξαιρετικά σπουδαίο˙ μόνο μ’ αυτόν τον τρόπο είναι δυνατόν να απελευθερωθή κανείς απ’ τις μοιραίες συνέπειες της ταύτισης με τον animus και της κατοχής απ’ αυτόν. Χέρι με χέρι μ’ αυτήν τη διάκριση πηγαίνει η ανάπτυξη της συνείδησης και η συνειδητοποίηση του αληθινού μας Εαυτού, που γίνεται τώρα ο αποφασιστικός παράγοντας.

Στον βαθμό που ο animus είναι μια υπερ-προσωπική οντότητα, δηλαδή ένα πνεύμα κοινό για όλες τις γυναίκες, μπορεί να σχετισθή με την ατομική γυναίκα σαν ένας οδηγός της ψυχής και ένα βοηθητικό πνεύμα, αλλά δεν μπορεί να υποταχθή στον συνειδητό νου της. Η κατάσταση είναι διαφορετική με την προσωπική οντότητα που θέλει να αφομοιωθή με τον animus σαν αδελφό, φίλο, γιό ή υπηρέτη. Όταν βρίσκεται αντιμέτωπη με μιαν απ’ αυτές τις όψεις του animus, το έργο της γυναίκας είναι να δημιουργήση έναν χώρο γι’ αυτήν στη ζωή της και την προσωπικότητά της, και να ξεκινήση κάποιο έργο με την ενέργεια που ο animus κατέχει. Συνήθως τα ταλέντα, τα χόμπυ μας κλπ. μάς έχουν ήδη δώσει υπαινιγμούς σχετικά με την κατεύθυνση, στην οποία αυτή η ενέργεια μπορεί να διοχετευθή. Συχνά επίσης τα όνειρα δείχνουν το δρόμο και, ανάλογα με τις ατομικές, φυσικές κλίσεις, περιέχουν αναφορές σε σπουδές, βιβλία και συγκεκριμένες επαγγελματικές κατευθύνσεις ή καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Αλλά οι εργασίες που προτείνονται θα είναι πάντα ενός αντικειμενικού πρακτικού είδους, που αντιστοιχεί στην αρσενική οντότητα που αντιπροσωπεύει ο animus. Η στάση που απαιτείται εδώ – δηλαδή, να κάνης κάτι για χάρη δική του και όχι για χάρη κάποιου άλλου ανθρώπινου όντος – είναι αντίθετη στη γυναικεία φύση, και συχνά μπορεί να επιτευχθή μόνο μετά από προσπάθεια. Αλλ’ αυτή ακριβώς η στάση είναι που έχει σημασία, γιατί αλλοιώς η απαίτηση που είναι μέρος της φύσης του animus, και επομένως δικαιολογημένη, θα προβάλη τον εαυτό της με άλλους τρόπους, διεκδικώντας πράγματα που όχι μόνον είναι ακατάλληλα, όπως ήδη ειπώθηκε, αλλά που φέρνουν ακριβώς τα λανθασμένα αποτελέσματα.

Εκτός απ’ αυτές τις ειδικές δραστηριότητες, ο animus μπορεί και πρέπει να μας βοηθήση να αποκτήσουμε τη γνώση, κι έναν περισσότερο απρόσωπο και λογικό τρόπο θέασης των πραγμάτων. Για τη γυναίκα, με το αυτόματο και πολλές φορές τελείως υποκειμενικό αίσθημα συμπάθειας, ένα τέτοιο επίτευγμα είναι πολύτιμο˙ μπορεί ακόμη να τη βοηθήση στον τομέα που είναι ιδιαίτερα δικός της, δηλαδή των ανθρώπινων σχέσεων. Για παράδειγμα, το αρσενικό στοιχείο μέσα της μπορεί να τη βοηθήση να καταλάβη έναν άνδρα – κι αυτό πρέπει να τονισθή –, επειδή, παρ’ όλο που ο animus με την αυτόματη λειτουργία του και την απρόσφορη «αντικειμενικότητά» του έχει ένα βλαπτικό αποτέλεσμα πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις, εν τούτοις είναι επίσης σημαντικό για την ανάπτυξη και το καλό μιας σχέσης η γυναίκα να μπορή να πάρη μιαν αντικειμενική, απρόσωπη στάση.

Έτσι βλέπουμε ότι όχι μόνον υπάρχουν διανοητικές δραστηριότητες στις οποίες μπορεί να εξωτερικευθή η δύναμη του animus, αλλ’ ότι πάνω απ’ όλα κάνει δυνατή την ανάπτυξη μιας πνευματικής στάσης που μας απελευθερώνει απ’ τον περιορισμό και τη φυλακή μιας στενά προσωπικής οπτικής γωνίας. Και τί άνεση και βοήθεια μάς δίνει το να μπορούμε να υψωθούμε επάνω από τα προσωπικά μας προβλήματα σε υπερ-προσωπικές σκέψεις και συναισθήματα, που, σε σύγκριση μαζί τους, κάνουν ακόμη και τις ατυχίες μας να φαίνονται ασήμαντες και μικρές!

Για να επιτύχη κανείς μια τέτοια στάση και να μπορέση να εκπληρώση το έργο του, απαιτείται πάνω απ’ όλα πειθαρχία, κι αυτό είναι σκληρότερο για τη γυναίκα, που βρίσκεται ακόμη πιο κοντά στη φύση, παρά για τον άνδρα. Χωρίς αμφιβολία, ο animus είναι ένα πνεύμα που δεν αφήνεται να δεθή σε μιαν άμαξα σαν ένα ήμερο άλογο. Ο χαρακτήρας του είναι οπωσδήποτε αυτός της στοιχειώδους ύπαρξης. Επειδή ο animus μας μπορεί να σέρνεται βαρειά πίσω από μας μέσα σ’ έναν λήθαργο, ή να μας κάνη να μπερδευόμαστε με ατάκες, στιγμιαίες εμπνεύσεις, ή ακόμη να αιωρήται μεταφέροντάς μας μακριά σαν λεπτός αέρας. Αυστηρή και σταθερή καθοδήγηση χρειάζεται για να μπη κάτω από έλεγχο αυτό το ασταθές και απροσανατόλιστο πνεύμα, να το κάνη κανείς να υπακούση και να εργασθή για έναν ορισμένο σκοπό.

Για έναν μεγάλο αριθμό γυναικών σήμερα, ο δρόμος είναι εντούτοις διαφορετικός. Αναφέρομαι σ’ εκείνες που μέσω της σπουδής ή κάποιας άλλης καλλιτεχνικής ή διοικητικής επαγγελματικής δραστηριότητας, έχουν συνηθίσει στην πειθαρχία πριν να αντιληφθούν το πρόβλημα του animus καθ’ εαυτό. Γι’ αυτές, αν έχουν αρκετό ταλέντο, η ταύτιση με τον animus είναι απόλυτα δυνατή. Εντούτοις, απ’ όσο έχω μπορέσει να παρατηρήσω, το πρόβλημα τού πώς να είσαι γυναίκα παρουσιάζεται συχνά στο μέσον της πιο επιτυχημένης επαγγελματικής δραστηριότητας. Συνήθως εμφανίζεται με τη μορφή της μη ικανοποίησης, σαν ανάγκη για προσωπικές, όχι αποκλειστικά αντικειμενικές αξίες, μια ανάγκη για τη φύση και τη θηλυκότητα γενικά. Πολύ συχνά επίσης, το πρόβλημα αυτό αναφύεται επειδή αυτές οι γυναίκες, χωρίς να το θέλουν, βρίσκονται μπλεγμένες σε δύσκολες σχέσεις˙ ή τυχαία ή μοιραία, σκοντάφτουν πάνω σε χαρακτηριστικά γυναικείες καταστάσεις, απέναντι στις οποίες δεν ξέρουν τί στάση να πάρουν. Τότε το δίλλημά τους είναι σαν αυτό του άνδρα σε σχέση με την anima˙ δηλαδή αυτές οι γυναίκες αντιμετωπίζουν επίσης τη δυσκολία να θυσιάσουν αυτό που, σε κάποιον βαθμό, είναι μια ανώτερη εξέλιξη του ανθρώπου, ή τουλάχιστον ένα στοιχείο ανωτερότητας. Πρέπει να αποδεχθούν αυτό που θεωρείται κατώτερης αξίας, αυτό που είναι αδύναμο, παθητικό, υποτακτικό, άλογο, δεμένο με τη φύση – με μια λέξη τη θηλυκότητα.

Αλλά κατά βάθος αυτές οι δυό στάσεις προϋποθέτουν τον ίδιο στόχο, και από όποιον δρόμο κι αν πάμε, οι κίνδυνοι και οι δυσκολίες είναι τα ίδια. Οι γυναίκες για τις οποίες η διανοητική ανάπτυξη και η αντικειμενική δράση είναι δευτερεύουσας σημασίας, κινδυνεύουν επίσης να καταβροχθισθούν απ’ τον animus, δηλαδή να ταυτισθούν μαζί του. Επομένως έχει ύψιστη σημασία να έχουμε ένα αντίβαρο, που θα κρατάη τις δυνάμεις του ασυνειδήτου κάτω από έλεγχο, και θα διατηρή το Εγώ συνδεδεμένο με τη φύση και την ζωή.

Πρώτα και κύρια, βρίσκουμε έναν τέτοιον έλεγχο στην αύξηση της συνειδητότητας και στην όλο και πιο σταθερή αίσθηση της ατομικότητάς μας˙ έπειτα, σε εργασίες όπου μπορούν να εφαρμοσθούν οι πνευματικές δυνάμεις˙ και τελευταίο, αλλά όχι μικρότερης σημασίας, στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους, που δημιουργούν ένα ανθρώπινο προστατευτικό τείχος και σημείο προσανατολισμού απέναντι στον υπερ – ή μη ανθρώπινο χαρακτήρα του animus. Η σχέση μιας γυναίκας με άλλες γυναίκες έχει μεγάλη σημασία σ’ αυτό το σημείο. Είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω ότι όταν το πρόβλημα του animus γίνεται οξύ, πολλές γυναίκες αρχίζουν να δείχνουν αυξημένο ενδιαφέρον για άλλες γυναίκες, και η σχέση μεταξύ γυναικών γίνεται αισθητή σαν μια ανάγκη που διαρκώς μεγαλώνει, ακόμη και σαν μια υποχρέωση. Ίσως αυτό μπορεί να είναι η αρχή μιας γυναικείας αλληλεγγύης, για την οποία μέχρι τώρα υπήρχε η ανάγκη, και η οποία μόνο τώρα γίνεται δυνατή μέσα απ’ την αυξημένη μας συνείδηση ενός κινδύνου που μας απειλεί όλους. Το να μάθουμε να εκτιμούμε και να τονίζουμε τις γυναικείες αξίες είναι ο πρωταρχικός όρος για να μπορέσουμε να κρατηθούμε απέναντι στην αρσενική αρχή, η οποία είναι ισχυρή με δύο έννοιες – και μέσα στην ψυχή και έξω απ’ αυτήν. Εάν επιτύχη την αποκλειστική κυριαρχία, απειλεί αυτό το πεδίο στη γυναίκα που είναι το πιο χαρακτηριστικά δικό της, αυτό το πεδίο στο οποίο μπορεί να πετύχη αυτό που είναι το πιο αληθινό γι’ αυτήν και αυτό που κάνει καλύτερα – πραγματικά, βάζει σε κίνδυνο την ίδια της την ύπαρξη.

Αλλ’ όταν οι γυναίκες επιτύχουν να διατηρήσουν την ατομικότητά τους απέναντι στον animus αντί να αφεθούν να καταβροχθισθούν από αυτόν, τότε σταματάει να είναι μόνο ένας κίνδυνος και γίνεται μια δημιουργική δύναμη. Οι γυναίκες χρειαζόμαστε αυτήν τη δύναμη, επειδή, όσο κι αν φαίνεται παράξενο, μόνον όταν αυτή η αρσενική οντότητα γίνη ένα οργανικό μέρος της ψυχής και εκτελέση την ανάλογη λειτουργία της εκεί, είναι δυνατόν για μια γυναίκα να είναι πραγματικά γυναίκα με την ανώτερη έννοια, και συγχρόνως, ενώ θα είναι ο εαυτός της, να εκπληρώνη το ατομικό της ανθρώπινο πεπρωμένο.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

9.C.G.Jung: «Ψυχολογικοί Τύποι», ο.π., Κεφ. 11, τμήμα 26˙επίσης: «Δύο κεφάλαια πάνω στην Αναλυτική Ψυχολογία», ο.π., σελ. 135.

Τέλος του πρώτου Δοκιμίου

Σύμφωνα με την Vollbrecht, ήθελε να χρησιμοποιήσει την εξελικτική βιολογία για να καταλήξει – επίσης με παραδείγματα από τον κόσμο των ζώων και των φυτών – γιατί υπάρχουν μόνο δύο φύλα από βιολογική άποψη και ότι το βιολογικό φύλο (φύλο) και η ταυτότητα του φύλου (φύλο) είναι δύο διαφορετικά πράγματα.

ΤΟ ΒΑΣΑΝΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΟΣ  Η ΕΠΙΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΤΕΣΙΟΥ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΕ ΤΗΝ ΒΟΥΛΗΣΗ ΓΙΑ ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ, ΤΟΥ ΤΑΥΤΟΥ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ, ΝΙΚΗΣΕ ΤΗΝ ΦΥΣΗ. ΣΤΗΝ ΛΟΓΙΚΗ Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΟΣ ΝΙΚΗΣΕ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΗ-ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΟΜΕΝΟΥ ΠΡΟΧΩΡΩΝΤΑΣ ΔΙΑ ΤΟΥ ΠΟΠΠΕΡ ΣΤΗΝ ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΣ ΣΑΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΔΥΝΑΜΗΣ, Η ΟΠΟΙΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ, ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΕΩΣ. ΚΑΤΑΡΓΩΝΤΑΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΜΕΤΑΛΛΑΣΣΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΣΕ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΑ. Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΥ ΚΑΤΗΡΓΗΣΕ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΗ-ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΣ ΥΠΗΡΞΕ Ο ΚΑΝΤ.

amethystos: ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ (49) (amethystosbooks.blogspot.com)

2. Στην Νova Dilucidatio των αρχών τής μεταφυσικής γνώσης, εκδοθείσης το 1755, δηλαδή στην "προκριτική" περίοδο, ο Κάντ, πραγματευόμενος την αρχή τής μή-αντιφάσεως (De Principio Contadictionis), θεωρημένη μέχρι τότε η πρώτη αρχή ανάμεσα σε όλες τις αρχές, δηλώνει ότι δέν υπάρχει μία μοναδική αρχή, απολύτως πρώτη, όλων τών αληθειών, διότι αυτές μπορούν να είναι τόσο βεβαιωτικές όσο και αρνητικές και οι πρώτες πρέπει να προέλθουν απο μία θετική αρχή ενώ οι δεύτερες απο μία αρνητική αρχή. Έτσι λοιπόν "οι απολύτως πρώτες αρχές όλων των αληθειών είναι δύο: η μία αφορά τις θετικές (βεβαιώσεις) και είναι η πρόταση "αυτό που είναι, είναι! η άλλη αφορά τις αρνητικές αλήθειες και είναι η πρόταση "αυτό που δέν είναι, δέν είναι". Λαμβανόμενες και οι δύο μαζί λέγονται συνολικά αρχή της ταυτότητος!

          Παρατηρούμε κατ'αρχάς ότι για τον Κάντ, η πρώτη αρχή παρότι συστήνεται απο ένα ζεύγος προτάσεων, δέν είναι η αρχή τής μή-αντιφάσεως (α.τ.μ.α) αλλά η αρχή τής ταυτότητος. Αυτό δηλώνεται καθαρά αμέσως μετά, όπου λέγεται ότι η αρχή τής ταυτότητος προηγείται, είναι a'priori σε σχέση με την α.τ.μ.α!  και εκφράζεται απο την πρόταση "είναι αδύνατον στον ίδιο χρόνο να είναι και να μήν είναι", διότι εκφράζεται με πιό απλούς όρους, διότι σ'αυτή μπορούν να επανέλθουν όλες οι αλήθειες, χωρίς την πρόσθεση άλλων αρχών (σαν "αυτό, το αντίθετο του οποίου είναι ψευδές, είναι αληθινό") και επειδή αυτή δέν είναι μόνον μία αρνητική πρόταση, όπως η α.τ.μ.α αλλά είναι διπλή, θετική και αρνητική!

          Σημειώνουμε στην συνέχεια, ότι η πρώτη αρχή, δηλαδή η αρχή τής ταυτότητος, είναι διατυπωμένη απο τον Κάντ με όρους Παρμενιδικούς, δηλαδή σαν νόμος ο οποίος αφορά ξεχωριστές προτάσεις, αντιστοίχως θετικές και αρνητικές, και συνιστάμενος στην επιβεβαίωση τής ταυτότητος ανάμεσα στην έννοια τού υποκειμένου τους και εκείνη τού κατηγορουμένου τους. Ο ίδιος ο Κάντ συμπληρώνει: "όταν συναντάται ταυτότης ανάμεσα στις έννοιες τού υποκειμένου και τού κατηγορουμένου, η πρόταση είναι αληθινή". Επομένως αρχή τής αλήθειας είναι η ταυτότης! Αυτό αντιστοιχεί ακριβώς στην διατύπωση τού Παρμενίδη τής "πρώτης οδού", εκείνης ακριβώς τής αλήθειας, η οποία λέει ότι ένα πράγμα είναι εκείνο που είναι και δέν μπορεί να μήν είναι, δηλαδή όπως το εννοούν ακόμη πάρα πολλοί και ίσως και ο ίδιος ο Κάντ "ότι το Είναι είναι και το μή-Είναι δέν είναι" οπου υπάρχει τέλεια ταυτότης, τόσο στην βεβαίωση, όσο και στην άρνηση, ανάμεσα στο υποκείμενο και το κατηγορούμενο της προτάσεως.

Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ: ΤΟ ΟΝ ΚΑΤΕΣΤΗ ΕΓΩ ΚΑΙ Η ΖΩΗ, Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΙΤΑΝΟΜΑΧΙΑ ΓΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ, ΓΙΑ ΑΝΩΤΕΡΟΤΗΤΑ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΟΥ. Η ΟΠΟΙΑ ΔΗΛΩΝΕΙ ΤΗΝ ΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΥΝΤΡΙΒΗ ΤΟΥ ΝΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΦΥΣΕΩΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΦΥΣΗ, Η ΟΠΟΙΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΠΛΕΟΝ ΥΠΟΔΟΥΛΩΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΕΩΣ ΓΙΑ ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΦΥΣΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ.

Aμέθυστος