Molière

E Bordret vom Molière as Dichterfürst vo Nicolas Mignard, 1658

Dr Molière (bürgerlig Jean-Baptiste Poquelin; * vermuetlig 14. Januar 1622 z Bariis, dauft am 15. Januar 1622; † 17. Februar 1673 z Bariis) isch e franzöösische Schauspiiler, Theaterdiräkter und Dramatiker gsi. Dr Künstlernaame Molière het er sid öbbe 1643 brucht.

Er isch äine vo de groosse Klassiker und het us dr Komödie e Gattig gmacht, wo potenziell im gliiche Rang stoot wie d Dragödie. Vor allem aber het er us em Theater joorelang e Diskussionsforum gmacht für d Brobleem, wie mä sich in dr Gsellschaft vo sinere Zit „richtig“ und „falsch“ benimmt.

Lääbe

Dr Jean-Baptiste Poquelin isch 1622 z Bariis uf d Wält cho. Si Vater isch e woolhaabende Händler gsi. Won er zääni gsi isch, isch si Mueter gstorbe und fümf Joor spööter denn si Stiefmueter. Er isch uf s Bariiser Collège de Clermont vo de Jesuite gange, und het sich scho früe für s Theater afo intressiere.

Er het z Orléans Rächt studiert und isch z Bariis Aawalt worde. Er het Vorlääsige vom Naturforscher und Filosof Pierre Gassendi gloost und eso e gwüssi Distanz zu de Dogme vo dr Chille überchoo. Si Vater het welle, ass er wie är sälber emol Tapissier vom Louis em XIII. wurd. Dr Moliere het dä Boste aber sim Brueder überloo, het sich s Erb vo sinere Mueter lo uszaale und het under em Naame Poquelin am 30. Juni 1643 d Theatergruppe L’Illustre Théâtre gründet. Er het 1645 bankrott gmacht, isch e Zitli in Schuldhaft gsi und het sich dr Wanderdrubbe vom Schauspiiler Charles Du Fresne aagschlosse. Er isch denn dr Diräkter vo dr Drubbe worde und isch vom Prince de Conti, won er us dr Schuel här kennt het, gsponseret worde.

Vo 1655 aa het Drubbe au im Molière sini Wärk afo uffüere. 1658 het dr Molière z Rouen dr berüemt Dramatiker Pierre Corneille und vor allem „Monsieur“, d. h. dr jünger Brueder vom Louis em XIV., dr Herzog Philippe I. d’Orléans kennegleert. Dä het d Drubbe an Hoof z Bariis iiglaade, wo si im Corneille si Dragödie Nicomède und im Molière si Farse Le médecin amoureux (Der verliebte Arzt) ufgfüert het. Im Köönig het das gfalle und Drubbe het im Saal vom Petit-Bourbon grad näben em Louvre döfe spiile, wo au d Drubbe vom berüemte Komödiant Scaramouche ufdräten isch.

Im Novämber 1659 het dr Molière si erst grooss Erfolg mit dr Prosakomödie Les précieuses ridicules (Die lächerlichen feinen Damen) ghaa, denn isch aber 1661 dr kompletti Misserfolg vo dr Tragikomödie Dom Garcie de Navarre choo und 1662 enandere Driumf mit L’École des femmes (Die Schule der Frauen), ere Värskomödie, wo dr Molière din für d Fraue s Rächt us Liebi zhüroote bostuliert het. E Kontrovärse isch usbroche, und er het 1663 witergmacht in däm Sinn mit de Prosastück La Critique de l’École des femmes (Kritik der Schule der Frauen) und L’Impromptu de Versailles (Das Stegreifspiel von Versailles). Vom Köönig scheint het er drfür e jöörligi Pension vo 1000 Livres überchoo.

Vo 1663 bis 1665 het dr Molière dr Noochwuggsdramatiker Jean Racine, wo denn no umbekannt gsi isch, gförderet und im e Dragödie, La Thébaïde. Ou les frères ennemis (Die Thebais. Oder die feindlichen Brüder) in Ufdraag gee, wo aber denn 1664 wenig Erfolg ghaa het. Im Racine si Dragikomödie Alexandre le Grand het 1665 e chli mee Erfolg ghaa, dr Racine isch aber nid zfriide gsi und zu dr Druppe vom Hôtel de Bourgogne abgwanderet.

Im Molière si Graab im Friidhoof Père Lachaise

Dr Molière isch Vergnüegigsdiräkter vom Louis XIV. worde und het im Park vo Versailles d Komödie La Princesse d’Élide (Die Fürstin von Elis), Le Mariage forcé (Die Zwangsheirat) und Les fâcheux (Die Lästigen) ufgfüert und alles isch guet gange. Denn het er aber d Komödie Tartuffe uf d Büüni brocht und e Skandal isch usbroche. Der Köönig het s Stück verbote und joorelang het dr Molière denn für si Tartuffe gegen d Intrige vo de «Frömmeler», wien er ene gsäit het, kämpft. Dr Köönig het en nid ganz lo falle und im Summer 1665 si Joorespension vo 1000 uf 6000 Livres uufe doo und dr Drubbe dr Ditel Troupe du roi gee. Won er im Summer 1667 dr Tartuffe überarbäitet het und en as L’Imposteur (Der Schwindler) het welle uffüere, isch das sofort verbote worde und dr Erzbischof vo Bariis het em aadroot, er wurd en exkommuniziere. Erst wo d Köönigin Anna, wo d Frömmeler sich um sä gschaart häi, gstorben isch, isch s Stück as Tartuffe, ou l’Imposteur mit riisigem Erfolg ufgfüert worde und gältet as äins vo de groosse Eräigniss in dr franzöösische Theatergschicht.

Dr Molière het d Hüüchelei au in andere Stück uf s Korn gnoo. Scho Ändi 1664 het er si Don Juan verfasst, wo scho noch e baar Uffüerige verbote worden isch. Im Juni 1666 isch d Värskomödie Le Misanthrope (Der Menschenfeind) uusecho. 1668 het dr Molière in dr Värskomödie Amphitryon si Gönner Louis, won er sich nid grad uf en het chönne verloo, e chli kritisiert won er dr Iupiter as Lüstling daargstellt het. In Georges Dandin (Prosa, au 1668) het er d Arroganz kritisiert vo de Aadlige, wo d Bourgeoisie, wo d Gsellschaft voraa brocht het, verachte.

Noch 1667 het er aber mee und mee Stück afo ufüere, wo wie d Ballettkomödie mit dr Muusig vom Lully populäär gsi si und käi Händel usglööst häi. Si Gsundhäit isch nüm die besti gsi und er het Brobleem mit siner Frau ghaa. Am Aafang vo 1672 isch d Madeleine Béjart gstorbe und e chli spööter im Molière si dritts Chind. Au brueflig isch s schwiirig worde. Dr Lully isch zu sim Riwaal worde und dr Köönig het en afo vorzie. Bi dr vierte Uffüerig vo Le Malade imaginaire am 17. Februar 1673 het sich dr Molière, wo d Hauptrolle gspiilt het, schlächt gfüült und isch churz druf in siner Woonig gstorbe. Sinere Frau Armande isch s fast nid glunge mit dr Hilf vom Köönig dr Erzbischof vo Bariis z überreede, ass iire Maa im ene chirchlige Friidhoof begraabe wurd.

D Armande het denn d Drubbe vom Molière gläitet, het sich aber bald dr Drubbe vom Théâtre du Marais müesse aaschliesse. 1680 het dr Louis XIV. befoole, ass si sich mit dr Drubbe vom Hôtel de Bourgogne wurde zämmedue und eso isch d Comédie-Française geboore, wo hüte no bestoot.

Wärk

Alfabetisch

• Les Amants magnifiques (Die hochherzigen Liebenden)
• L’Amour médecin (Die Liebe als Arzt)
• Amphitryon
• L’Avare (Der Geizige)
• Le Bourgeois gentilhomme (Der Bürger als Edelmann); bearbäitet vom Michail Afanassjewitsch Bulgakow as Der verrückte Jourdain (1932) wo Grundlaag für en Opere in drei Akt 1970/71 vom Fritz Geißler gsi isch
• La Comtesse d’Escarbagnas (Die Gräfin von Escarbagnas)
• Critique de l’École des femmes (Kritik der „Schule der Frauen“)
• Le Dépit amoureux (Liebesärger)
• Dom Garcie de Navarre ou Le Prince jaloux (Don Garcia de Navarra oder Der eifersüchtige Fürst)
• Dom Juan ou le Festin de pierre (Don Juan)
• L’École des femmes (Die Schule der Frauen)
• L’École des maris (Die Schule der Ehemänner)
• L’Étourdi ou Les Contretemps (Der Tolpatsch oder die Querstreiche)
• Les Fâcheux (Die Lästigen)
• Les Femmes savantes (Die gelehrten Frauen)
• Les fourberies de Scapin (Die Schelmenstreiche Scapins)
• Georges Dandin ou Le mari confondu (George Dandin oder Der beschämte Ehemann)
• L’Impromptu de Versailles (Das Stegreifspiel von Versailles)
• La Jalousié du Barbouillé (Die Eifersucht des Angeschmierten)
• Le Malade imaginaire (Der eingebildete Kranke)
• Le Mariage forcé (Die Zwangsheirat)
• Le Médecin malgré lui (Der Arzt wider Willen)
• Le Médecin volant (Der fliegende Arzt)
• Mélicerte
• Le Misanthrope ou l’Atrabilaire amoureux (Der Menschenfeind)
• Monsieur de Pourceaugnac (Der Herr aus der Provinz)
• Pastorale comique
• Les Précieuses ridicules (Die lächerlichen Preziösen)
• La Princesse d’Élide (Die Fürstin von Elis)
• Psyché (Psyche)
• Sganarelle ou Le Cocu imaginaire (Sganarelle oder Der vermeintliche Hahnrei)
• Le Sicilien ou L’amour peintre (Der Sizilier oder Die Liebe als Maler)
• Tartuffe ou L’Imposteur (Tartuffe oder der Betrüger)

Litratuur

• Renate Baader (Hg): Molière. Darmstadt 1980 (Reihe: Wege der Forschung Bd. 261) ISBN 3-534-07833-0.
• Gabriele Blaikner-Hohenwart: Der deutsche Molière. Molière-Übersetzungen ins Deutsche. Frankfurt am Main 2001 (Reihe: Europäische Hochschulschriften; Unter-Reihe 24, Ibero-romanische Sprachen und Literaturen, Bd. 65) ISBN 3-631-36333-8.
• Nicola Denis: Tartuffe in Deutschland. Molières Komödie in Übersetzungen, in der Wissenschaft und auf der Bühne vom 17. bis zum 20. Jahrhundert. Münster 2002 (Reihe: Literatur, Kultur, Medien; 2) ISBN 3-8258-6022-1.
• Jean Firges: Molière: Der Menschenfeind. Plädoyer gegen eine verlogene Gesellschaft. Annweiler 2003 (Exemplarische Reihe Literatur und Philosophie; Bd. 15) ISBN 3-933264-31-6 (Innentitel: …Plaidoyer…; Schwerpunkt: „Le Misanthrope“, sowie allgemein über Molière).
• Jürgen Grimm: Molière. München 2. überarb. & aktual. Aufl. 2002 (Reihe: Sammlung Metzler; 212) ISBN 3-476-12212-3.
• Friedrich Hartau: Molière in Selbstzeugnissen und Bilddokumenten. Reinbek 1976 (Row.s Monographien; 24) ISBN 3-499-50245-3.
• Johannes Hösle: Molière. Sein Leben, sein Werk, seine Zeit. München 1987 ISBN 3-492-02781-4.
• Thomas A. Keck: Molière auf Deutsch. Eine Bibliographie deutscher Übersetzungen und Bearbeitungen der Komödien Molières. Hannover 1996 (= Bibliographische Bibliothek; 3) ISBN 3-927715-63-8.
• Erich Köhler: Vorlesungen zur Geschichte der französischen Literatur. Klassik II. Stuttgart 1983 (Enthält auf S. 7–103 ein Molière-Kapitel).
• Henning Krauß / Till R. Kuhnle / Hanspeter Plocher (Hgg.): 17. Jahrhundert. Theater. Tübingen 2003 (enthält Interpretationen von Le Misanthrope und Le Tartuffe) ISBN 3-86057-902-9.
• Virginia Scott: Molière: a theatrical life. Cambridge Univ. Press, Cambridge [u. a.] 2001, ISBN 0-521-78281-3
• Jürgen von Stackelberg: Molière. Eine Einführung. Stuttgart 2005 (UTB 17655) ISBN 3-15-017655-7.

Weblingg

 Commons: Molière – Sammlig vo Multimediadateie

 Molière im dütschsprochige Wikisource

• Druckschrifte vo un iber Molière im VD 17
• Audiofeature (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/podster.de über s Lääbe und Wärk vom Moliére uf Bayern2 Radiowissen Mediathek
• Wärch vu Molière. In: Zeno.org.
• Wärch vu Molière. In: Projekt Gutenberg-DE.
• Molière. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL).
• Gert Pinkernell, „Namen, Titel und Daten der franz. Literatur“
• Wärk online (franzöösisch)
• Molière - „Der eingebildete Kranke“ us dr Räije Klassiker der Weltliteratur vo BR-alpha

Fuessnoote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Molière“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.