Wurmgat
'n Wurmgat is 'n hipotetiese manier om in die ruimtetyd vinniger as lig te kan reis. In die normale ruimte kan 'n mens nie vinniger as lig reis nie, maar volgens die hipotese van 'n wurmgat is daar 'n "kortpad" in die heelal.
Die idee is die eerste keer in 1916 deur die Oostenrykse fisikus Ludwig Flamm geopper, en daarna weer in 1935 deur Albert Einstein en Nathan Rosen. Dit word dus ook 'n Einstein-Rosen-brug genoem.[1] Die Engelse term "wormhole" is in 1957 deur John Wheeler geskep.[2]
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Die naam "wurmgat" kom van die analogie wat dikwels gebruik word om die verskynsel te verduidelik. As 'n wurm op 'n appel aan die ander kant van die vrug wil uitkom, kan hy óf buite-om loop (die lang pad, of 'n halwe omtrek van die appel) óf 'n gat deur die appel eet (die kortpad, of die deursnee van die appel).
Teoreties gesproke kan 'n wurmgat uiters lang afstande soos miljarde ligjare of baie kort afstande soos 'n paar meter dek, of verskillende punte in tyd of selfs in verskillende heelalle verbind.[3]
Daar is nog geen eksperimentele bewyse dat wurmgate bestaan nie. Wheeler en Fuller het in 1962 gewys dat wurmgate volgens die algemene relatiwiteitsteorie onstabiel is.[4] Sommige wetenskaplikes soos Kip Thorne[5] het bereken dat die onstabiliteit van wurmgate net verhinder sal kan word deur "eksotiese materie", dus materie met 'n negatiewe massa. Tog is dit nog nie wiskundig bereken dat dit 'n absolute vereiste vir wurmgate is nie. Daar is ook nog nie bewys dat eksotiese materie nié bestaan nie.
In wetenskapsfiksie word dikwels van die idee van wurmgate gebruik gemaak om vreemde en buitengewone situasies te skep en as 'n nuttige manier van ruimtereise, soos in 2001: A Space Odyssey en Star Trek.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Albert Einstein, Nathan Rosen: The Particle Problem in the General Theory of Relativity. In Physical Review Vol. 48 [1] (PDF)
- ↑ Charles W. Misner, John A. Wheeler: Classical physics as geometry. In: Annals of Physics, 2, Issue 6, 12/1957, S. 525–603, Bibcode: 1957AnPhy...2..525M.
- ↑ "Focus: Wormhole Construction: Proceed with Caution". Physical Review Focus (in Engels (VSA)). Vol. 2. American Physical Society. 3 Augustus 1998. p. 7.
- ↑ Robert A. Fuller, John Archibald Wheeler: Causality and Multiply-Connected Space-Time. Physical Review, Band 128, 1962, 919.
- ↑ Michael Morris, Kip Thorne, Ulvi Yurtsever: Wormholes, time machines and the weak energy condition. Phys. Rev. Lett., 61, 1988, 1446–1449, caltech.edu (PDF; 677 kB)
Skakels
[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Duitse Wikipedia vertaal.
