Triskaidekafobie
Triskaidekafobie (van die Griekse τρεισκαίδεκα treiskaídeka, "dertien", en φόβος phóbos, "vrees")[1] of dertienvrees is 'n vrees of vermyding van die syfer 13. Dit is ook die rede van die vrees vir Vrydag die 13de.
Die term is in 1910 reeds deur Isador Coriat gebruik in Abnormal Psychology.[2]
Oorsprong
[wysig | wysig bron]Verskeie teorieë bestaan oor die oorsprong van die beweerde nadelige betekenis van die syfer 13. Die vroegste geval op rekord is in die Middeleeue in Europa. Hoewel sommige skrywers beweer dit het vroeër ontstaan, is daar geen aangetekende bewyse daarvan nie.
Speelkaarte
[wysig | wysig bron]Kaartspeletjies met tarotkaarte is van minstens 1450 af bekend met die Visconti-Sforza-tarot. Een van die troefkaarte verteenwoordig die dood, en is in verskeie weergawes 13 gemerk.
In 1781 het Antoine Court de Gébelin van dié kaart se teenwoordigheid in die Tarot van Marseille geskryf en gesê die nommer 13 is "toujours regarde comme malheureux" ("altyd as ongelukkig beskou").[3] In 1784 het Johann Gottlob Immanuel Breitkopf die Franse skrywer aangehaal en bevestig die tarotkaart nommer 13 is die dood en ongeluk ("Der Tod, Unglück").[4]
13 aan 'n tafel
[wysig | wysig bron]Sedert minstens 1774 is 'n bygeloof aangeteken oor "13 aan 'n tafel": As daar 13 mense aan 'n tafel sit, sal een binne 'n jaar sterf.[5] Die oorsprong van die bygeloof is onseker en verskeie teroieë is deur die jare voorgestel.
In 1774 het Johann August Ephraim Götze gespekuleer[5] dat die oorsprong van die bygeloof oor 13 kom van die Laaste Avondmaal, waar Christus saam met sy 12 dissipels aan 'n tafel gesit het.
Van die 1890's af het verskeie Engelse bronne die idee herhaal dat Judas, die dissipel wat Jesus verraai het, die 13de persoon aan die tafel was.[6] Die Bybel sê niks van die volgorde waarin die dissipels gesit het nie, maar daar was 13 mense aan die tafel.
Gebeure verwant aan die "ongelukkige" 13
[wysig | wysig bron].jpg)
- Op Vrydag 13 Oktober 1307 het Filip IV van Frankryk gelas dat die Tempelridders in hegtenis geneem word. Hoewel die syfer 13 ongelukkig was, is Vrydag die 13de toe nog nie as ongelukkig beskou nie. Die verkeerde idee dat hulle inhegtenisneming iets met die fobie oor Vrydag die 13de te doen het, is vroeg in die 21ste eeu uitgedink en deur die roman The Da Vinci Code gewild gemaak.[7]
- Die Britse duikboot HMS K13 het op 29 Januarie 1917 op 'n toetsvaart gesink nadat dit met 'n oop luik onder die water geduik het. Hoewel dit gered is, saam met 48 bemanningslede, is 32 matrose en burgerlike tegnici dood. Nadat dit herstel is, is dit tot K22 hernoem, maar was dit in verskeie botsings met ander K-klas-duikbote betrokke.[8] In die daaropvolgende L-klas-duikote is die nommer L13 nie gebruik nie.[9]
- Apollo 13 is op 11 April 1970 om 13:13:00 CST gelanseer. Op 13 April het 'n suurstoftenk ontplof. Die ruimtetuig het op 17 April veilig teruggekeer na die aarde.[10][11]
- Motorregistrasienommers in Ierland gebruik twee syfers om die jaar aan te dui waarin die motor geregistreer word (byvoorbeeld 11 vir 2011, 12 vir 2012, ensovoorts). In 2012 was daar kommer onder lede van die Society of the Irish Motor Industry (SIMI) dat die vooruitsig dat 13 op nommerplate vir 2013 sal verskyn, motoriste kan ontmoedig om nuwe motors te koop, en dit sou die reeds kwynende motormark verder skaad. Die regering het, in oorleg met SIMI, 'n nuwe stelsel ingestel waarvolgens "131" gebruik sou word vir motors wat in die eerste helfte van 2013 geregistreer word, en "132" vir die laaste helfte van die jaar.[12][13]
Gelukkige 13
[wysig | wysig bron]In sommige dele van die wêreld word 13 as 'n gelukkige syfer beskou. Voor die Eerste Wêreldoorlog was 13 byvoorbeeld 'n gelukkige getal in Frankryk. Dit is selfs op poskaarte en gelukbringers geplaas.[14] In moderne tye word 13 as 'n gelukkige syfer in Italië beskou, behalwe in sommige gevalle soos 13 aan 'n tafel met aandete.[15]
Verskeie sportlui met die syfer 13 op hulle trui of wat 13 as gelukkige nommer gekies het, het groot sukses behaal, soos die Venezolaanse renjaer Pastor Maldonado. Ook buite die sportwêreld het mense al 13 as gelukkige nommer gekies: Taylor Swift gebruik die nommer dikwels in haar loopbaan.[16]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ "triskaidekaphobia - Origin and meaning of triskaidekaphobia by Online Etymology Dictionary". Etymonline.com. Besoek op 5 November 2017.
- ↑ "Abnormal Psychology" p. 319, 1910, Moffat, Yard and company (New York).
- ↑ Court de Gébelin, Antoine (1781). Du jeu des tarots (in Frans).
- ↑ Breitkopf, Johann Gottlob Immanuel (1784). Versuch, den Ursprung der Spielkarten, die Einführung des Leinenpapieres, und den Anfang der Holzschneidekunst in Europa zu erforschen. 1, Welcher die Spielkarten und das Leinenpapier enthält (in German). p. 20.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link) - ↑ 5,0 5,1 Götze, Johann August Ephraim (1774). Neue Mannigfaltigkeiten : eine gemeinnützige Wochenschrift. 1. 1773/74 (1774) ## Woche 041, 05.03.1774.
- ↑ Cecil Adams (6 November 1992). "Why is the number 13 considered unlucky?". The Straight Dope. Besoek op 13 Mei 2011.
- ↑ Robinson, John J. (1990). Born in Blood: The Lost Secrets of Freemasonry. ISBN 978-0-87131-602-8.
- ↑ Jan Meecham (17 April 2017). "The calamity k-class submarines of the First World War". Roger (Jan) Meecham. Besoek op 12 Februarie 2023.
- ↑ Hillbeck, I W. "1916–1945: L Class". rnsubs.co.uk. Barrow Submariners Association. Besoek op 12 Februarie 2023.
- ↑ "13 Things That Saved Apollo 13, Part 9: Position of the Tanks". Universetoday.com. 21 April 2010. Besoek op 5 November 2017.
- ↑ "What Really Happened to Apollo 13". Spaceacts.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 September 2015. Besoek op 5 November 2017.
- ↑ 2013 number plates to be changed to avoid ‘unlucky 13’ , Irish Independent, 24 August 2012
- ↑ "2013 Number Plates To Be Changed To Avoid 'Unlucky 13'". Irish Independent.
- ↑ Davies, Owen (2018). A Supernatural War: Magic, Divination, and Faith During the First World War. Oxford: Oxford University Press. p. 136. ISBN 9780198794554.
- ↑ "Aggiungi un posto a tavola, siamo in 13!" [Add a seat at the table, we are 13!]. Di cibo e altre storie [Of food and other stories] (in Italiaans). 13 Januarie 2012.
- ↑ Orlando, Joyce (13 Junie 2023). "No triskaidekaphobia for Taylor Swift: What's the pop star's connection to 13". The Tennessean. Besoek op 25 Julie 2023.
Skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Triskaidekafobie.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
