Tradisionele Afrika-kuns

Tradisionele Afrika-kuns is die kuns wat deur die bevolkingsgroepe in Afrika suid van die Sahara ontwikkel. Dit sluit nie die gebied noord van die Sahara in nie, omdat dit onder die Arabiese invloedsfeer val. Behalwe in musiek, het die Arabiese invloed suidwaarts nie veel impak gehad nie. Dit word hoofsaaklik aan die Afrika-landskap toegeskryf. Die kuns van die Afrika-bevolkings het dus in die algemeen sonder veel buite-invloede ontwikkel. Invloede van die Westerse kultuur was ook hoofsaaklik net tot die stede beperk. 'n Duidelike Europese stempel is egter op die musiek en literatuur van Afrika afgedruk.

Vroeë kuns

Die geskiedenis van die inwoners van Afrika kan tot die vroegste tye teruggevoer word. Oorblyfsels van ysterklipwerktuie word nog oral in Afrika gevind. Baie van die klipvoorwerpe soos byle, handbyle en spiespunte , getuig van 'n merkwaardige kundigheid. Die Franse historikus Henri Breuil (1877-1961 ) meen dat die werktuie tot die Middel- en die Laat-steentydperk behoort. Tekeninge wat in rotse gegraveer is, en skilderye is in talle plekke in Afrika – onder andere in Angola, Kameroen, Katanga, Nigerie, Tanzanie, Zimbabwe, Suid-Afrika en die Soedan – ontdek.. Die skilderye wat in die Sahara by Tassili in Suid-Algerië gevind is, is oorbekend. Na beraming is hierdie skilderye reeds 4000- 5000 jaar voor ons jaartelling gemaak.

Vroeë argitektuur

In teenstelling met Europa en Latyns-Aerika, besit Afrika baie min ou geboue van klip of stene. Die term "tradisionele argitektuur" het hoofsaaklik betrekking op die vindingryke benutting van die omgewing se natuurlike materiaal soos takke, gras, modder, houtpale, boombas, riete, blare, ensovoorts wat gebruik is om hutte te bou.

Die hutte is gewoonlik naby mekaar gebou vir koelte teen die son. Die hutte, wat met 'n smal voetpaadjie van mekaar geskei is, is rondom 'n groot oop ruimte gebou wat vir feesvierings, rituele en indabas gebruik is. Die konstruksie van die hutte is eenvoudig, veral wanneer die inwoners dikwels trek, maar by stamme wat lank op een plek bly, was die hutte heelwat stewiger en die bouwerk ingewikkelder. Die wonings is volgens hul uiterlike voorkoms en vorms ingedeel: hutte met keëlvormige dakke, skilpaddakhutte, byekorfhutte, gewel spitshutte. Die grondplanne van die hutte kan rond, vierkantig of ovaalvormig wees. 'n Verhoogde gedeelte is dikwels later bygevoeg. Baie wonings bestaan uit 'n aantal verskillende soorte hutte.

Vroeë beeldhoukuns en handwerk

Beeldhouwerke uit hout, wat as selfstandige werke of as gedeeltes van artikels soos stoele en potte gevind is, is van die beste voorbeelde van Afrika-kuns. Klipwerk, pottebakkery, en ivoor- of metaalwerk (van brons, yster, goud) word minder dikwels gevind. Baie antropoloë skryf dit toe aan die voorkeur wat die volke van Afrika, weens godsdienstige redes, aan lewende materiaal soos byvoorbeeld hout gegee het. Voorwerpe wat in die Weste as Afrika-kuns waardeer word, word dikwels nie deur die Afrikane as sodanig beskou nie. Die ontwerp van sowel selfstandige beeldhouwerke as gebruiksvoorwerpe, moes in die algemeen praktiese gebruiksartikels wees. Dit is vir die Afrika-volke van belang dat die voorwerpe uitdrukking aan hul lewensbeskouing gee en dus ŉ godsdienstige element bevat. Kortom, hierdie lewensbeskouing of filosofie beeld die verhouding tussen die stam en sy voorouers uit wat hom kan begunstig of straf.

Eers aan die begin van die 20e eeu, het die Westerse wêreld se oë oopgegaan vir die gehalte van Afrika-kuns. Dit is veral die houtbeelde wat groot belangstelling wek. Dit het verskeie belangrike kunstenaars van die 20e eeu beïnvloed. Die eerstes was die Franse kunsskilders, Derain en De Vlaminck, en later, om en by 1907, Picasso, Matisse, Modigliani, Brancusie en die Duitse ekspressionistegroep: Die Brücke.

Literatuur

Die literatuur van die lande en volke van Afrika suid van die Sahara is tot die middel van die 20e eeu mondelings oorgedra. Die oorgang van die mondelingse na die skriftelike het 'n uiters ingewikkelde, dog lewendige fase ingelui. Dit word deur heelwat strominge en onderstrominge gekenmerk weens die drastiese aanpassing en veranderings wat onvermydelik heelwat konflikte geskep het. Met die oorskakeling na geletterdheid word die literatuur van Afrika geleidelik in Europese tale, hoofsaaklik Frans, Engels en Portugees, op skrif gestel. Van die algemeenste onderwerpe is skeppingsverhale, godsdienstige vertellings en volksverhale, dikwels in die vorm van fabels.

Musiek

Instrumente

Tipiese Afrika-musiekinstrumente sluit die volgende in:

Tromme en slaginstrumente (ook handegeklap)
Rammelaars, onder andere ratels, klaphoutjies, klokke, kalbasse, tokkelkasse, xilofone
Snaarinstrumente, onder andere: harpe, fluite, liere, siters, stryk- en booginstrumente, zanza
Blaasinstrumente, onder andere horings, fluite

Dans

Tradisioneel

Die hooffunksie van die Afrika se tradisionele danse was om die twee geslagte met mekaar in verbinding te bring. Baie van hierdie soort danse het konfrontasies behels van groepe mans en vroue wat in sirkels of in rye ingedeel is. Ofskoon die pare teenoor mekaar sou dans of beweeg, het dit selde gebeur dat hulle aan mekaar raak.

In teenstelling met die dansvorms van die Westerse wêreld, is daar geen klem op ligvoetsheid gelê nie. Daar is ook nie probeer om so 'n indruk te skep nie. Trouens, die stamp- en sprongbewegings wek 'n sterk aardse indruk.

Kunsdanse

In sy oudste en tradisionele vorm was die kunsdanse nog altyd net beperk tot die koninklike howe, geheime organisasies en godsdienstige rituele. By 'n baie spesiale geleentheid is een danser gewoonlik uitgesonder wat dan 'n nuwe dans moes skep. Op dié wyse is die repertoire van tyd tot tyd met nuwe danse aangevul.

Godsdienstige en seremoniële danse

'n Groot deel van die lewe van die Afrika-volke het tradisioneel regstreeks of onregstreeks met geloof en bonatuurlike magte verband. Dans was 'n gebruiklike manier waarop daar aanbid is, en bose magte of siektes besweer is.

Skakels

Bronnelys

African Music. In: Lantern. Tydskrif vir Volksopvoeding. Jaargang 5, nr. 1, Julie 1955.
Wêreldspektrum, Vol. 1, 116-127, ISBN 0908409 41 9