Sterkstroom

Sterkstroom
Dorp
Sterkstroom  Sterkstroom se ligging in Oos-Kaap
Koördinate: 31°34′0″S 26°33′0″O
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Oos-Kaap
Distrik	Chris Hani
Munisipaliteit	Enoch Mgijima
Stigting	1875
Oppervlak
• Totaal	21,1 km2 (8,1 vk. myl)
Bevolking  (2011)
• Totaal	7 165
• Digtheid	340/km2 (900/vk. myl)
Rasverdeling (2011)
• Wit mense	4.2%
• Indiërs/Asiërs	0.2%
• Bruin mense	2.6%
• Swart mense	92.6%
• Ander	0.5%
Taal (2011)
• Xhosa	89.6%
• Afrikaans	6.1%
• Engels	2.0%
• Ander	2.3%
Poskode (strate)	5425
Poskode (posbusse)	5425
Skakelkode	045

Die openbare biblioteek in John Vorsterrylaan, Sterkstroom se hoofstraat.

Dié gebou in 'n systraat is tekenend van die algemene verval van baie geboue in die middedorp, 2012.

Sterkstroom is 'n Oos-Kaapse dorpie op die Hexrivier aan die suidelike voet van die Stormberg, 272 km noordwes van Oos-Londen, op die R397-pad tussen Molteno en Queenstown.

Dit is in 1875 deur die Nederduitse Gereformeerde Kerk aangelê en verkry munisipale status in 1898 toe 'n dorpsraad bestaande uit ses lede benoem is en alle regte van die dorp van die NG Kerk vir 'n bedrag van £5 000 gekoop is. Die naam verwys na die rivier.

Op Sterkstroom staan talle ou geboue leeg wat vroeër vir handelsdoeleindes, soos hier, en as wonings gebruik is. Dié foto is in Junie 2012 geneem in 'n straat wat parallel loop met die hoofstraat, John Vorster-rylaan.

Sterkstroom se hoofstraat is ook die hoofpad wat van Queenstown na Molteno lei. Dit staan bekend as John Vorsterrylaan.

Munisipale vooruitgang

Sterkstroom se waterskema is omstreeks 1976 voltooi. Die dorp is in 1928 van elektrisiteit voorsien en in 1966 is die elektrisiteitskema geheel en al gemoderniseer teen 'n koste van R280 000. Elektriese krag is destyds in grootmaat van Queenstown aangekoop, terwyl Molteno weer sy krag in grootmaat van Sterkstroom verkry het.

Die destydse steenkoolmyn was gedeeltelik op dorpsgrond geleë en het bygedra tot die dorp se ontwikkeling. Die steenkool was egter van 'n lae gehalte en is, soos byna al die ander steenkoolmyne in die Noordoos-Kaap, met Uniewording gesluit omdat die Kaapkolonie toe steenkool uit die ander provinsies kon kry. Nietemin het Sterkstroom geleidelik gegroei en ontwikkel en veeboerdery, waarvoor die gebied uitstekend geskik is, het steeds uitgebrei.

Teen die middel jare 70 van die 20ste eeu was al die strate in die dorp opgebou en 4,8 km daarvan is van oppervlakdreinering voorsien. Destyds is 'n nuwe nywerheidsgebied met sylyngeriewe ook uitgelê. Die dorp het indertyd beskik oor 'n munisipale biblioteek, 'n munisipale mark waar weeklikse veilings gehou is en 'n kliniek. Die stadsraad het ruim voorsiening gemaak vir ontspanningsgeriewe wat geleenthede vir rugby, krieket, atletiek, tennis, perdesport, gholf, rol- en pluimbal ingesluit het. Daar was ook 'n woonwapark en 'n speelpark vir kinders.

Gereformeerde gemeente

Vir hoofartikel, sien Gereformeerde kerk Sterkstroom

Sterkstroom is een van die min Suid-Afrikaanse dorpe waar die gemeente van die Gereformeerde Kerk voor dié van die NG Kerk gestig is. Sterkstroom se Gereformeerde gemeente het in 1887 tot stand gekom, ruim 27 jaar ná die eerste gemeente in die destydse Kaapkolonie, naamlik Burgersdorp. Ná Burgersdorp het ook nog gekom Middelburg, Kaap (1860), Aliwal-Noord (1864), Dordrecht (1869), Barkly-Oos (1871, twee jaar voor die NG gemeente Barkly-Oos), Steynsburg (1872) en Venterstad (1874). Sterkstroom se Gereformeerde kerk het teen 2002 net 16 belydende lidmate en 3 dooplidmate oorgehad en is dan ook in daardie jaar ontbind.

In 1977 was Sterkstroom se bevolkingsamestelling 700 wit, 200 bruin en 8 000 swart. Indertyd het die NG gemeente 155 doop- en 340 belydende lidmate gehad. Volgens die sensus van 2011 was die wit inwonertal toe 300 en die swart inwonertal 3 444. Die bruin inwoners het 106 getel. Teen 2012 het die NG dooplidmate afgeneem tot 27 en die belydende lidmate tot 135. Indien die verhouding van NG lidmate tot wit inwoners min of meer dieselfde gebly het, beteken dit die wit bevolking van die dorp het in dieselfde tyd afgeneem tot skaars 250. Tot einde 2015 het die NG lidmate nog afgeneem en wel tot 10 doop- en 94 belydende lidmate.

NG gemeente

Vir hoofartikel, sien NG gemeente Sterkstroom

Reeds op 14 Augustus 1874 is die plase Kraaidoorns en Jonaskraal aan die voet van die Stormberge gekoop met die oog op die stigting van 'n gemeente hier. Dit het egter tot 24 Januarie 1891 geduur voordat dié gemeente uit die gemeente Molteno-Sterkstroom gestig kon word. Molteno-Sterkstroom is reeds in 1881 afgestig as NG gemeente Molteno. In die jaar 1891 is ook ses ander gemeentes van die NG Kerk gestig, naamlik Umtata (vandag Mthatha), Rondebosch, Tamboerskloof, Jamestown, Bothaville en Thaba Nchu. Die eerste predikant, prop. Willem Daniel Joubert, is op 24 Januarie 1893 hier georden en het in die gemeente aangebly tot en met sy dood op 15 Julie 1919.

Die hoeksteen van die nuwe kerkgebou, wat die oue wat van voor die gemeentestigting bestaan het, moes vervang, is op 21 Julie 1913 gelê en die gebou op 27 Junie 1914 ingewy.

Noemenswaardige boorlinge

• Hermann Giliomee, geskiedskrywer

Fotogalery

• 
  Die verlate gebou van die eertydse Gereformeerde kerk Sterkstroom, ontbind in 2012.
• 
  Die hoeksteen van die kerkgebou van die NG gemeente Sterkstroom is in 1913 gelê.

Sien ook

• Lys van dorpe in Suid-Afrika

Bronne

• Albertyn, W. (red.) 1978. Amptelike Suid-Afrikaanse munisipale jaarboek. Pretoria: S.A. Vereniging van Munisipale Werknemers (nie-politiek).
• Maree, W.L. 1978. Jaarboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerke 1979. Pretoria: Tydskriftemaatskappy van die Nederduitse Gereformeerde Kerk.
• Olivier, ds. P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.
• Raper, P.E., Dictionary of South African Place Names, Lowry Publishers, Johannesburg, 1987.
• Schalekamp, ds. M.E. (voorsitter: redaksiekomitee). Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 2002. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
• Van Rene, Adri-Louise (hoof: Tydskriftemaatskappy). 2012. Jaarboek van die NG Kerke 2012. Wellington: Tydskriftemaatskappy.
• Vogel, ds. W. (voorsitter: redaksiekomitee). 2012. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 2012. Potchefstroom: Administratiewe Buro.