Gaan na inhoud

Skryfkuns

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Die boekdrukkuns gee die skryfkuns en lees 'n enorme hupstoot. Boekproduksie verhuis van die Middeleeuse kloosters na drukkerye in die stede. Vanaf die middel van die vyftiende eeu verskyn daar 'n ongekende hoeveelheid boeke op die rak.

Skryfkuns is die skep van oorspronklike teks of die weergee van taal via 'n medium deur tekens of simbole van 'n skryfstelsel te gebruik.[1] Iemand wat 'n teks lewer is 'n outeur. Dit kan professioneel (betalend) geskied soos digters en skrywers, historici en joernaliste of onbetaald as amateurs. Skrywers ontwikkel 'n eie skryfstyl.

"Geskrewe media" is kommunikasiemiddele met heelwat teks in nie-gesproke vorm, op papier of elektronies, soos koerante en tydskrifte.

Geskiedenis en doel

[wysig | wysig bron]
Heel waarskynlik het skrif sy eerste lewenslig 5 000 jaar terug aanskou in Sumer en later in Egipte, die Indusvallei, China en in Meso-Amerika. Die kleitablet word gedateer na ca. 2350 v.C.
Die "Nederlandse" skrif waarvan Afrikaans tot 'n baie groot mate van afkomstig is bestaan al ongeveer 1500 jaar en is afgelei van die Romeinse alfabet. Die vroegste spore van Oudnederlands dateer uit ca. 425-450 (die Rune-inskripsie van Bergakker) en die 6de-eeuse (die Saliese wet) met die sin "Maltho thi afrio lito". Dit beteken "Ek sê vir jou: ek maak jou vry, halfvrye". 'n Meer bekende literêre vers kom van 'n Vlaamse monnik: "Hebban olla vogala nestas bigunnan hinase hic enda thu wat unbidan we nu" wat beteken "Alle voëls het met hulle neste begin behalwe ek en jy, wel waarop wag jy?"[2]
In 1555 stig Christoffel Plantijn in Antwerpen 'n drukkery. Hy druk humanistiese, katolieke en protestantse geskrifte, die Dictionarium Tetraglotton (1562) en die Thesaurus Theutonicae linguae, die eerste Nederlandstalige woordeboek in 1573.
Hendrik Laurensz. Spieghel (1549–1612) publiseer die eerste Nederlandse grammatika in 1584 onder die titel 'Twe-spraack.' Dit verskyn by Plantijn.
Met 26 letters gaan die skrywer aan die werk om homself uit te druk. Paul Guldin, 'n Switserse jesuïet en wiskundige, bereken in 1622 hoeveel woorde daar saamgestel kan word met die destydse alfabet van 23 letters: sewentigduisend miljard-miljard woorde, waarvan die langste woorde 23 letters bevat en sommige onuitspreekbaar was. Die massa woorde sou 257 miljoen-miljard boeke (met 1000 bladsye per boek en 6 000 letters per blad) vereis en 8 052 122 350 biblioteke (met 'n stoorkapasiteit van 132 kubieke meter) vol maak. Die beskikbare aardoppervlakte sou slegs 7 575 213 799 van die biblioteke kon huisves.[3]

Skryfwerk brei die menslike taal in tyd en ruimte uit deurdat dit die moontlikheid bied om op 'n ander plek en tyd kennis te neem van wat iemand te sê het. Skryfkuns het heel waarskynlik in ou kulture ontstaan as 'n byproduk van ekonomiese en politieke uitbreiding. Sulke kulture het 'n betroubare middel nodig gehad (in teenstelling met die geheue) om hulle boekhouding of politieke en historiese inligting van die buitewyke na die sentrale kern oor te dra. Rondom die 4de millennium voor Christus, sorg die kompleksiteit van handel en administrasie daarvan, vir die permanente registrasie en weergee van transaksies.[4] Sowel in Meso-Amerika as in Antieke Egipte ontwikkel skrif uit kalenders. Ander kulture bly (voorlopig) sonder enige skryfstelsels. 'n Kultuur wat begin skryf maak die oorgang mee van voorgeskiedenis na die geskiedenis. Skryf en lees bly tot in die laat Middeleeue 'n vaardigheid wat net bedoel was vir die bevoorregte priesterklasse. Met die koms van die boekdrukkuns, protestantisme en die Renaissance neem die geletterdheid van die breë bevolking toe en sedert die Tweede Industriële rewolusie en skoolpligtigheid word skryfwerk 'n vak onder primêre onderrig met die ontwikkeling van 'n leesbare handskrif een van die kern doele. Deesdae skryf mense om vele redes: Kommunikatief, terapeuties of ontspannend. Skryfkuns is buiten dokumentering en vir informasie ook verkennend en kreatief. In Nederland skryf meer as 'n miljoen mense gedigte en verhale. Vir Vlaandere is daar nie syfers beskikbaar nie maar skryfkompetisies toon dat die aantal skrywers baie is. Suid-Afrika het ook al heelwat bekende skrywers en digters opgelewer en daar word moeite gedoen om nuwe talent aan te moedig.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ DANIELS P.T. The Study of Writing Systems. In: The World's Writing Systems, BRIGHT Ed. & DANIELS P.T. p. 3
  2. ↑ Die Oudnederlandse woordeboek beskou die sin uit die Saliese wet as die oudste. Meeste dink egter anders daaroor in The Bergakker inscription and the beginnings of Dutch. Sien verder ook LOOIJENGA J.H. Runes around the North Sea and on the Continent AD 150-700, SSG, Groningen, 1997, p. 36-38 en Texts & contexts of the oldest Runic inscriptions, p. 72-73, 317-322.
  3. ↑ Problema arithmeticum de rerum combinationibus, geciteerd in: ECO U. Bekentenissen van een jonge romanschrijver. Bert Bakker, Amsterdam, p. 166.
  4. ↑ ROBINSON A. The Origins of Writing. In: CROWLEY D. & HEYER P. (Eds.) Communication in History: Technology, Culture, Society, Allyn and Bacon, 2003., p. 36

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Skryfkuns&oldid=2512261"