Samhain
Samhain (Iers-Gaelies: [ˈsˠəunʲ]; Skots-Gaelies: [ˈs̪ãũ.ɪɲ]; Manx-Gaelies: Sauin, [ˈsoːɪnʲ]) is die eerste fees in die tradisionele Keltiese jaarsiklus, wat oorspronklik in die nag van die elfde nuwemaan gevier word. Dit is later na die nag van die 31 Oktober tot 1 November geskuif.
Die naam is vermoedelik afgelei van die Keltiese term sam-fuin of "einde van die somer". Die Keltiese jaar het net twee jaargetye geken – 'n helder en 'n donker. Samhain het die begin van die donker halfjaar gesimboliseer – een van twee dae in die jaar waarop die oorlede voorvaders hulle lewende bloedverwante kom besoek het (die ander dag is Beltane). Om die weg vir hulle te markeer, is ligte in die vensters geplaas – 'n tradisie wat deesdae nog in vorm van die uitgeholde pampoene van Halloween voortleef). Tegelykertyd was Samhain die begin van die nuwe jaar (alhoewel hierdie stelling weens die gebrek aan outentieke oorlewerings deur sommige deskundiges bevraagteken word).
Samhain se besonderheid het in die feit gelê dat in hierdie nag sowel deur die einde van die ou jaar asook deur die begin van die donker jaargety 'n soort breuk in die tydstroom opgetree het. In hierdie nag is die wêreld van die lewendes en die wêreld van die oorledenes net deur 'n dun sluier van mekaar geskei. Die oorledenes het dus die moontlikheid gekry om hulle voormalige tuistes te besoek en is dikwels deur die lewendes met kos en drank onthaal. Die lewendes het egter al vroeg gaan slaap om nie die oorledenes te ontmoet en sodoende moontlik per ongeluk in die valse wêreld te beland nie.
Die Galliese Samhainfees
[wysig | wysig bron]Ook die Galliese jaar het met die laaste dag van die somer – 31 Oktober – tot 'n einde gekom. Die kuddes op die weivelde is terug na hulle stalle gebring, en mense het die son gedank vir die oes, wat die oorlewing tydens die duisternis en koue van die winter moontlik gemaak het.
Volgens die Galliese geloof het die geeste van oorledenes op hierdie laaste dag van die jaar 'n besoek aan hulle lewende verwante gebring, terwyl die God van die Doderyk op die dag van Samhain die siele van alle mense saamgeneem het, wat gedurende die jaar oorlede was. Op 31 Oktober het hy hulle lot aan hulle geopenbaar.
Die nag van 31 Oktober tot 1 November was die begin van Samhain, wat sowat 2 500 jaar gelede die belangrikste feesdag van die Galliese kalender was. Tydens hierdie eerste nag van die nuwe jaar het mense besondere rituele uitgevoer, wat hulle van 'n voorspoedige nuwe jaar sou verseker.
Saans het die Galliërs die vuur van hulle vuurplekke uitgedoof. Daarna het hulle snags byeengekom en in 'n kring gestaan, terwyl die druïde die heilige vuur op die altaar feestelik geblus het. Met droë takke van die heilige eikeboom, wat aaneengewryf is, het die druïde vervolgens 'n nuwe vuur ter ere van die songod ontsteek. Hierdie vuur het daarnaas ook bose geeste afgeskrik.
Elke gesinshoof het van die gloeiende houtkole ontvang om sy eie vuur in die vuurplek opnuut te ontsteek, en hierdie heilige vuur het gewoonlik tot by die volgende herfs gebrand en huis en haard dwarsdeur die jaar beskerm.
Samhain in die Christelike tydperk
[wysig | wysig bron]Die Katolieke kerk het die fees Allerheilige na 1 November geskuif – sommige mense beweer dat die geestelikes sodoende die ou heidense rites wou terugdring. Dit is egter 'n onbewese aanname as 'n mens besef dat die Keltiese tradisies van Samhain in Italië – die eerste land waar Allerheilige as 'n Christelike feesdag ingevoer is – in dié tyd helemaal onbekend was.
Moontlik het die Ierse en Skotse monnike, wat as sendelinge dwarsoor Europa die Christelike geloof bevorder het, 'n groot rol by die keuse van die datum 1 November gespeel. Die Keltiese tradisie van Samhain was in Ierland en Skotland immers ook ná die kerstening van die plaaslike bevolking nog lewendig en sou met die Christelike feesdag bestry kon word.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Samhain.- (en) "Samhain". Encyclopædia Britannica. Besoek op 1 Mei 2022.
