Reënvalstimulasie

Reënvalstimulasie is die kunsmatige stimulasie van ʼn potensiële reënwolk deur afkoeling en/of die toevoeging van kunsmatige kondensasiekerne sodat die neerslag uit die wolk (reën of haelkorrels) vroeër, in groter hoeveelhede of in veranderde vorm kan plaasvind.

Eksperimente met reënvalstimulasie, 'n vorm van weersbeïnvloeding, het reeds in 1946 in die VSA begin en is sedertdien in minstens 74 lande uitgevoer, onder meer ook in Suid-Afrika, waar droogtetoestande en hael 'n groot bedreiging vir die landbou is. Die aanwesigheid van wolke gekondenseerde waterdamp - in die atmosfeer is nog lank nie 'n waarborg dat dit wel gaan reën nie. Waterdruppels wat uit waterdamp ontstaan, is dikwels nog te klein, en dus te lig, om as reëndruppels deur die luglae te val.

Die watermolekules pak saam om kondensasiekerne wat vry in die atmosfeer voorkom. Kondensasiekerne is stofdeeltjies wat op verskeie maniere in die atmosfeer beland. Dit kan as-deeltjies van vulkaniese uitbarstings wees, of soutkristalle (bo die see), opgewaaide mikroörganismes of selfs die resultaat van menslike bedrywighede (verkeer en nywerheid). Die kerne is dikwels higroskopies, en vog uit die lug word dus daardeur aangetrek. Wanneer turbulensie in die lug veroorsaak word deur lugstrominge of wind, word die waterdeeltjies dikwels teenmekaar gedryf, sodat hulle aanmekaar kleef en uiteindelik so groot word dat dit as reën na die aarde val.

By kunsmatige reënvalstimulasie word die wolke vanuit 'n vliegtuig of met behulp van 'n vuurpyl met droë ys of silwerjodied bestrooi. Die stowwe is van wee hul samestelling uitstekende kondensasiekerne. Droë ys bestaan uit bevrore koolsuurgaskristalle, wat die lugtemperatuur verlaag en kondensasie bevorder, en silwerjodied is 'n higroskopiese stof met groot, heksagonale (seskantige) kristalle. Hierdie middels bevorder die vorming van groter waterdruppels, wat op die gewone manier as reën uitsak.

Hael kan ook so verminder of voorkom word. Die metodes moet op 'n potensiële haelwolk toegepas word, dus voordat haelkorrels in werklikheid begin vorm het. Die toevoeging van meer kondensasiekerne veroorsaak dat meer maar kleiner haelkorrels gevorm word, wat minder skade veroorsaak wanneer hulle uitsak of selfs smelt voordat hulle die grond bereik. Sonder genoeg kondensasiekerne word minder, maar groter en skadeliker, haelkorrels veroorsaak.

Hoewel talle lande reeds met reënvalstimulasie geëksperimenteer het, regverdig die voordele of resultate daarvan nie die koste nie. Volgens Israeliese navorsers het die reënneerslag in die land met 18 % vermeerder in 'n eksperiment wat van 1961 tot 1966 uitgevoer is, en daar is beweer dat wolkbestrooiing haelneerslag in 80% van die gevalle verminder of voorkom het. Pogings tot reënvalstimulasie kan egter ook tot rampe lei. So word ʼn oorstroming in 1972 in Rapid City, Suid-Dakota, waarin 237 mense dood is, toegeskryf aan pogings om die reënval te stimuleer.

Reënvalstimulasie is in die reël ook byna onmoontlik juis wanneer dit die nodigste is, soos in 'n lang droogte. Dan is die voggehalte van die lug baie Jaag en daar is derhalwe byna geen wolke om te bestrooi nie.

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409648, volume 23, bl. 176