Luislange
| Luislange / Pythonidae | |
|---|---|
| |
| 'n Indiese luislang (Python molurus) | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Subfilum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Suborde: | |
| Infraorde: | |
| Familie: | Pythonidae Fitzinger, 1826
|
| Sinonieme | |
| |
Luislange of luislangagtiges (Pythonidae) is 'n familie van slange wat onder die orde van skubreptiele ressorteer. Luislange is nie giftig nie en kom in Australië, Suidoos-Asië en Afrika voor.
Baie mense verwar boas (Boidae) en luislange met mekaar. Luislange is dan ook vir lank as 'n subfamilie van die boas beskou. Tans word luislange as 'n volwaardige familie onder die superfamilie Pythonoidea ingedeel. Die grootste verskil tussen die twee is dat boas lewend die lewe skenk, terwyl luislange eiers lê. Boas word ook nie so lank soos luislange nie. Groter luislange kan prooi so groot as 'n huiskat of 'n volgroeide bok vang.
In Afrika is daar selfs luislange wat gemsbokke vang. Voordat die prooi gevreet word, word dit dood gedruk, waarna dit heel ingesluk word. Ten spyte van hul grootte, is luislange selde vir mense gevaarlik.
Luislange is daarvoor bekend dat hulle geweldige groot slange is. Daar is ongeveer 20 spesies, waarvan 4 meer as 5 m lank word. Luislange is die enigste reptiele wat hulle eiers uitbroei. Hulle is nie giftig nie, en hulle wurg die prooi dood.
Ondanks sy grootte en krag hou die luislang geen gevaar vir die mens in nie. Inteendeel, deurdat hulle groot getalle knaagdiere eet, is hulle baie nuttig vir die mens. luislange (familie Pythonidae) en die boas (familie Boidae) is die wêreld se reuseslange. Luislange kom net in die Ou Wêreld voor, terwyl boas hoofsaaklik in Amerika aangetref word. Luislange en boas verskil baie min van mekaar.
Die opvallendste uitwendige kenmerk waaraan hulle onderskei kan word, is die 2 rye skubbe wat onderaan die stert van die luislang voorkom (boas het een). Luislange lê eiers, maar boas is eierlewendbarend. Net soos die boa word die luislang as 'n primitiewe slang beskou omdat sy liggaamsbou die meeste van die van alle slange na hul akkedisagtige voorouers lyk, hoewel dit uiterlik nie heeltmal merkbaar is nie.
Net aan weerskante van die kloake (gemeenskaplike opening van die uitskeidings- en geslagsorgane) is nog rudimentêre agterpote (in beginsel aanwesig) in die vorm van klouagtige uitsteeksels (spore). Inwendig is daar 'n rudimentêre bekken. 'n Ander primitiewe kenmerk is die aanwesigheid van 2 longe. Die linkerlong is wei al kleiner as die regterlong, maar by ander slange het die linkerlong verdwyn.
In vergelyking met ander slangsoorte is die luislang se pensskubbe relatief klein. Die skubbe op die pens vorm 'n reeks breë plate met behulp waarvan die slang voortbeweeg. Die luislang se gebit bestaan uit ongeveer 100 skerp tande, wat na binne gebuig is. Daar is geen giftande aanwesig nie. Die tande is ook net geskik om die prooi in 'n greep te hou en nie om te byt of te kou nie. Die meeste spesies het hittesensors op die lippe, waarmee die prooi in die donker opgespoor kan word.
Lewenswyse
[wysig | wysig bron]Luislange is oorwegend skemer- en nagdiere en kan nie hoë temperature verdra nie. Die ideale temperatuur vir luislange is tussen 20 en 30 ˚C. Hulle word ook dikwels naby en in water aangetref. 'n Luislang kan ure lank onder die water bly en net sy neus bokant die water hou om asem te haal. Hulle word dikwels ook in boomryke klowe aangetref. luislange leef hoofsaaklik van klein tot middelgroot soogdiere, maar eet ook voëls, reptiele, paddas en selfs visse.
Die luislang is ʼn relatief passiewe dier wat nie sy prooi agtervolg nie, maar wag totdat dit naby genoeg is sodat dit met die bek vasgevang kan word. Omdat die luislang net soos ander slange doof is, reageer hy nie op geluid nie maar op die trilling wat die naderende prooi op die grond maak. Die slang draai hom om die lyf van sy prooi en druk dit so vas dat dit nie meer kan asemhaal nie en gevolglik vrek.
Luislange kan blykbaar voel wanneer die hartklop van sy prooi opbou en los hom eers wanneer hy seker is dat die prooi heeltemal dood is. Dan begin hy die prooi van die kopkant al heel insluk. Die slang byt met die onderkaak aan die snoet van sy prooi en skuif die bokaak 'n bietjie verder oor die kop, haak die boonste tande weer vas en skuif dan die onderste kaak weer verder, ensovoorts, totdat die prooi heeltemal ingesluk is.
Die twee helftes van die onderkaak is soos by alle slange slegs met 'n ligament aan mekaar verbind, sodat hulle van mekaar af kan beweeg wanneer die slang 'n groot prooidier insluk. Die slukderm en maag van die luislang rek ook na gelang van die prooi se grootte. Hoewel 'n luislang groot soogdiere soos varke of bokkies kan insluk, is bewerings dat luislange al perde en buffels geëet het, onwaar. Wanneer die luislang baie honger is, kan hy sodanige diere doodwurg maar kan hulle nie insluk nie.
Oor die algemeen eet hulle nie baie nie: in gevangenskap eet luislange in ʼn jaar slegs 'n bietjie meer as hul eie liggaamsgewig. Hulle kan ook baie lank sonder kos klaarkom. Die verteringsproses self kan 'n paar dae of selfs weke duur, afhangende van die grootte van die prooi en die klimaatstoestande, veral wat temperatuur en vogtigheid betref. Indien die slang gedurende die proses gesteur word, sal hy die prooi dadelik uitbring. Paring vind gewoonlik net na oorwintering plaas.
Die wyfie skei ʼn chemiese stol al wat die mannetjie aanlok. Die eintlike paring kan van 'n paar minute tot 'n paar uur duur. Wanneer 'n tweede mannetjie op die toneel verskyn , ontstaan 'n geveg. Die een wat die meeste krag en uithouvermoë openbaar, is die wenner. Die wyfie soek 'n geskikte plek om haar eiers te lê, gewoonlik in ruigtes, klipskeure of miershope. Anders as die meeste slange krul die luislangwyfie haar om die eiers op om dit te beskerm en te help uitbroei.
'n Wyfie kan tot 100 eiers lê, maar sowat 50 % van die eiers is gewoonlik onbevrug. Die eiers broei na 2 tot 3 maande uit, afhangende van die omgewingstemperatuur. Nog 'n unieke kenmerk van die luislang is dat die wyfie haar liggaamstemperatuur met etlike grade kan verhoog terwyl sy op die eiers broei. Die wyfie verlaat nooit die eiers nie, behalwe om te gaan water drink of soms te gaan eet.
Pas nadat die eiers uitgebroei het, verlaat sy die nes en die pasgebore luislange is heeltemal selfversorgend. Pasgebore luislange het soos ander slange sogenaamde "eiertande" wat later afval, aan die punte van hul neuse, waarmee hulle die eiers oopbreek.
Spesies
[wysig | wysig bron]Daar kom net een spesie in Suid-Afrika voor, naamlik die gewone luislang of die Natalse rotslang (Python sebae). Die slang is lig- tot grysbruin met donker vlekke. Die volgroeide luislang bereik 'n gemiddelde lengte van 3,5 tot 4,5 m, maar kan tot 6 m lank word. Die benaming Natalse rotslang is aan die slang gegee omdat hulle dikwels in suikerrietplantasies aangetref word waar hulle van rietrotte leef. Die luislange is nuttige diere omdat hulle skadelike en pesdraende knaagdiere uitroei. In Suid-Afrika word luislange by wet beskerm
Duisende luislange word egter steeds jaarliks ter wille van hul velle doodgemaak of uitgeroei omdat hulle natuurlike habitat deur die mens ingeneem word. Python sebae word ook in ander tropiese gebiede in Afrika aangetref. Ander luislange wat in Afrika aangetref word, is die Angola-luislang (Python anchietae), die koningsluislang van Wes-Afrika (Python regius) en die grawende tweekopslang (Calabaria reinhardtii) van die Kongo. Die Angola-Iuislang word van die suide van Angola tot in Damaraland in Namibië aangetref.
Dit is 'n betreklik seldsame slang en een van die kleinste spesies (1,8 m). Die spesie het 'n ligte rooibruin kleur en kom hoofsaaklik in rotsagtige gebiede voor. Die koningsluislang kom in die savannegebiede van Afrika voor en bereik 'n lengte van hoogstens 2 m. Dit is 'n vreedsame spesie wat hom oprol en sy kop verberg wanneer hy lastig geval word. Die tweekopslang (so genoem omdat sy kopkant en stertkant baie dieselfde lyk) doen dieselfde wanneer hy gesteur word en leef hoofsaaklik ondergronds.
Die netluislang (Python reticulatus) is waarskynlik die grootste slang ter wêreld. Die wyfies word gemiddeld 6 tot 7 m lank maar kan selfs langer as 9 m word, Die netslang het pragtige netvormige patrone op sy vel en kom in Suidoos-Asië voor. Die slang word dikwels in die omgewing van dorpe en stede aangetref, waar hy jag maak op huisdiere soos honde, varke en bakke, Die tierluislang (Python molurus) word ook in Suidoos-Asië aangetref en word 4 tot 5 m lank.
Die ligte tierluislang (Python molurus molurus) uit Indië word dikwels deur slangbesweerders gebruik en is ook die spesie wat die meeste in dieretuine aangetref word. Die danker tierluislang (Pylon molurus bivittatus) is 'n bietjie swaarder as die ligte tierluislang. Die groen boomluislang (Chondropython viridis) word in onder meer Nieu-Guinee aangetref en woon hoofsaaklik in boomtoppe. Die grootste spesies wat in Australië voorkom, is die ametisluislang (Liasis amethistinus).
Die slang word tussen 5 en 6 m lank en kom in die noordelike dele van die land voor. In die suide in die omgewing van groot stede word die tapyt- of diamantluislang (Morelia argus) aangetref. Die kleinste spesie is die dwergluislang (Bothrochilus boa), wat 'n lengte van 1 m bereik. Hy word in Nieu-Guinee en naburige eilande aangetref en leef hoofsaaklik van rotte en muise.
Luislange en die mens
[wysig | wysig bron]Luislange hou feitlik geen gevaar vir die mens in nie - deels omdat hulle sku is en deels omdat hulle nie giftig is nie. Hulle verdedig hulself deur te byt en net baie groot luislange kan mense doodmaak. Die luislang het feitlik geen natuurlike vyande nie en dit is veral die mens wat verantwoordelik is vir die uitroeiing van die dier in baie dele van die wêreld. Veral die tierluislang en die nettuislang word doodgemaak ter wille van hulle velle en in China word luislange ook geëet.
Taksonomie
[wysig | wysig bron]Daar is ongeveer 40 verskillende spesies luislange, wat in nege genera onderverdeel word:
- Genus Antaresia
- Genus Apodora
- Genus Aspidites
- Genus Bothrochilus
- Genus Broghammerus
- Genus Leiopython
- Genus Liasis
- Genus Morelia
- Genus Python (egte luislange)
Verwysings
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409583 volume 17, bl. 182
- ↑ McDiarmid RW, Campbell JA, Touré T. 1999. Snake Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, vol. 1. Herpetologists' League. 511 pp. ISBN 1-893777-00-6 (series). ISBN 1-893777-01-4 (volume).