Kognitiewe dissonansie
Op die gebied van sielkunde kom kognitiewe dissonansie voor wanneer iemand twee of meer teenstrydige oortuigings, idees of waardes besit, of deelneem aan 'n aksie wat teen een van hierdie drie in stryd is, en as gevolg daarvan sielkundige stres ervaar. Volgens hierdie teorie, sal mense, wanneer twee aksies of idees nie sielkundig met mekaar ooreenstem nie, alles in hul vermoë doen om dit te verander totdat hulle konsekwent word.[1] Die ongemak word veroorsaak deur die persoon se geloof wat bots met nuwe inligting wat waargeneem word, daarom sal hulle probeer om 'n manier te vind om die teenstrydigheid op te los om hul ongemak te verminder.[1][2]
In 'n Teorie van kognitiewe dissonansie het Leon Festinger voorgestel dat mense na interne sielkundige konsekwentheid streef om geestelik in die werklike wêreld te funksioneer. Persone wat interne teenstrydigheid ervaar, is geneig om sielkundig ongemaklik te word en word gemotiveer om die kognitiewe dissonansie te verminder. Hulle is geneig om veranderinge aan te bring om die stresvolle gedrag te regverdig, deur nuwe dele tot die gedagte wat die sielkundige dissonansie veroorsaak by te voeg, óf deur omstandighede en teenstrydige inligting wat waarskynlik die omvang van die kognitiewe dissonansie kan vergroot te vermy.[2]
Voorbeelde
[wysig | wysig bron]
In die fabel van “Die Jakkals en die Druiwe” deur Aesopus, toe die jakkals nie die gewenste druiwe kon bereik nie, besluit hy dan dat hy nie die vrugte wil hê nie, want hulle is suur. Die jakkals se rasionalisasie het sy angs oor die kognitiewe dissonansie wat plaasgevind het weens 'n begeerte wat hy nie kon vervul nie, verminder.
Om vleis te eet
[wysig | wysig bron]Afwykings kan bestaan tussen die persoon se gedrag om vleis te eet en die verskillende ideale wat die persoon besit.[3] Sommige navorsers noem hierdie vorm van morele konflik die vleisparadoks.[4][5] Hank Rothgerber het gesê dat vleiseters 'n konflik kan ondervind tussen hul eetgedrag en hul gevoelens teenoor diere.[3] Dit kom voor wanneer die dissonante toestand erkenning gee aan 'n mens se gedrag as 'n vleiseter en 'n geloof, houding of waarde wat hierdie gedrag weerspreek.[3] Die persoon met hierdie toestand kan probeer om verskillende metodes te gebruik, insluitend vermyding, opsetlike onkunde, dissosiasie, waargenome gedragsverandering en self sleg praat oor ander mense wat nie vleis eet nie, om te voorkom dat hierdie vorm van dissonansie voorkom.[3] Sodra dit plaasgevind het, kan hy of sy dit verminder in die vorm van gemotiveerde denke, soos om die diere te ontwrig, vleis-eetregverdigings te gee, of die verantwoordelikheid vir die eet van vleis te ontken.[3]
Onaangename mediese ondersoeke
[wysig | wysig bron]In 'n studie met die titel Kognitiewe dissonansie en houdings teenoor ongemaklike mediese ondersoeke het navorsers Michael R. Ent en Mary A. Gerend die deelnemers aan die studie ingelig oor 'n ongemaklike toets vir 'n spesifieke (fiktiewe) virus wat die "menslike respiratoriese virus-27" (MRV-27) genoem word. Die studie het 'n vals virus gebruik om te voorkom dat deelnemers al klaar gedagtes, opinies en gevoelens het oor die virus wat die eksperiment sou belemmer. Die deelnemers aan die studie was in twee groepe gedeel; aan een groep is gesê dat hulle werklike kandidate vir die MRV27-toets is, en die tweede groep is gesê dat hulle nie kandidate vir die toets is nie. Die navorsers het gemeld: "Ons het voorspel dat deelnemers aan die studie wat gedink het dat hulle kandidate was vir die onaangename toets, dissonansie sou ervaar as gevolg van die wete dat die toets beide onaangenaam en in hul beste belang was. Ons het voorspel dat hierdie dissonansie ongunstige houdings teenoor die toets sou veroorsaak."[6]
Bevestiging van geloof
[wysig | wysig bron]
Die teenstrydigheid van 'n geloof, ideaal of waardesisteem veroorsaak kognitiewe dissonansie wat opgelos kan word deur die uitgedaagde geloof te verander, maar in plaas daarvan om verandering te bewerkstellig, herstel die gevolglike geestelike spanning sielkundige konsonansie by die persoon deur wanpersepsie, verwerping of weerlegging van die teenstrydigheid; of die soeke na morele ondersteuning van mense wat die selfde oortuigings deel; of deur op te tree om ander mense te oorreed dat die teenstrydigheid onwerklik is.[7][8]
Die vroeë hipotese van die teenspraak van geloof wat aangebied is in die boek When Prophecy Fails het berig dat die geloof verdiep het onder die lede van 'n apokaliptiese godsdienstige kultus, ondanks die mislukte voorspelling van 'n ruimtetuig wat binnekort op aarde sou land om hulle van aardse korrupsie te red. Op die vasgestelde plek en tyd het die kultus vergader; hulle het geglo dat slegs hulle die planeet se vernietiging sou oorleef; tog het die ruimteskip nie na die Aarde gekom nie. Die verwronge voorspelling het akute kognitiewe dissonansie by hulle veroorsaak: Was hulle die slagoffers van 'n grap? Het hulle tevergeefs hul materiële besittings aan ander mense geskenk? Om die kognitiewe dissonansie tussen apokaliptiese, godsdienstige oortuigings en aardse, materiële werklikheid op te los, het die meeste van die lede van die kultus hul sielkundige konsonansie herstel deur te kies om 'n minder geestelik-stresvolle idee te glo om die misgeloopte landing te verklaar: dat die ruimte wesens die planeet Aarde 'n tweede kans op bestaan gegee het, wat hulle op hul beurt bemagtig het om hul godsdienstige kultus weer op die omgewing en sosiale voorspraak te rig om menslike skade aan die aarde te beëindig.[9]
Toepassings
[wysig | wysig bron]Opvoeding
[wysig | wysig bron]Die hantering van kognitiewe dissonansie beïnvloed die motivering van 'n student om te studeer.[10] Die studie Verander spel in werk: Gevolge van toesig deur volwassenes en ekstrinsieke belonings op die intrinsieke motivering van kinders het aangedui dat die toepassing van die paradigma van die inspanning-regverdiging studente se entoesiasme vir studeer verhoog met die aanbod van 'n eksterne beloning vir studie; studente in die kleuterskool wat legkaarte voltooi het op grond van 'n belofte van beloning deur 'n volwassene, was later minder geïnteresseerd in die legkaarte as studente wat die legkaarte voltooi het sonder die belofte van 'n beloning.[11]
Psigoterapie
[wysig | wysig bron]Die algemene effektiwiteit van psigoterapie en sielkundige ingrypings word deels verklaar deur die teorie van kognitiewe dissonansie.[12] In dié opsig het die sosiale sielkunde voorgestel dat die geestesgesondheid van die pasiënt positief beïnvloed word deur sy optrede in die vrye keuse van 'n spesifieke terapie en die uitoefening van die nodige, terapeutiese poging om kognitiewe dissonansie te oorkom.[13]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 Festinger, L. (1962). "Kognitiewe Dissonansie". Scientific American (in Engels). 207 (4): 93–107. Bibcode:1962SciAm.207d..93F. doi:10.1038/scientificamerican1062-93. PMID 13892642.
- ↑ 2,0 2,1 Festinger, L. (1957). 'n Teorie van kognitiewe dissonansie. Mass communication series (in Engels). Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0911-8.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Rothgerber, Hank (2020). "Vleisverwante kognitiewe dissonansie: 'n Konseptuele raamwerk om te verstaan hoe vleiseters negatiewe opwekking kry deur diere te eet". Appetite (in Engels). Elsevier. 146. doi:10.1016/j.appet.2019.104511. ISSN 0195-6663. 104511.
- ↑ Loughnan, Steve; Bastian, Brock; Haslam, Nick; (2014). "Die sielkunde van die eet van diere". Current Directions in Psychological Science (in Engels). Sage Journals. 23 (2): 104–108. doi:10.1177/0963721414525781. ISSN 1467-8721.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: ekstra leestekens (link) AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ Bastian, Brock; Loughnan, Steve (2016). "Die oplossing van die vleis-paradoks: 'n motiverende weergawe van moreel lastige gedrag en die instandhouding daarvan". Personality and Social Psychology Review (in Engels). Sage Journals. 21 (3): 278–299. doi:10.1177/1088868316647562. ISSN 1532-7957. 27207840.
- ↑ Ent, Michael R.; Gerend, Mary A. (September 2016). "Kognitiewe dissonansie en houdings teenoor ongemaklike mediese ondersoeke". Journal of Health Psychology (in Engels). 21 (9): 2075–2084. doi:10.1177/1359105315570986. ISSN 1461-7277. PMID 27535832.
- ↑ Harmon-Jones, Eddie (2002). "A Cognitive Dissonance Theory Perspective on Persuasion". In Dillard, James Price; Pfau, Michael (reds.). Die Oorredingshandboek: Ontwikkelings in Teorie en Praktyk (in Engels). Thousand Oaks, California: Sage Publications. p. 101. ISBN 0761920064.
- ↑ Kracht, Christian; Woodard, David (2011). Five Years, Vol. 1 (in Duits). Hannover: Wehrhahn Verlag. p. 123.
- ↑ Festinger, L.; Riecken, H.W.; Schachter, S. (2008). When Prophecy Fails (in Engels). Pinter & Martin. ISBN 978-1-905177-19-6.
- ↑ Aronson, Elliot (1995). Die sosiale dier (in Engels) (7 uitg.). W.H. Freeman. ISBN 9780716726180.
- ↑ Lepper, M. R.; Greene, D. (1975). "Verander spel in werk: Gevolge van toesig deur volwassenes en ekstrinsieke belonings op die intrinsieke motivering van kinders" (PDF). Journal of Personality and Social Psychology (in Engels). 31 (3): 479–486. doi:10.1037/h0076484. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 9 Augustus 2017. Besoek op 5 Maart 2020.
- ↑ Cooper, J. (2007). Kognitiewe dissonansie: 50 jaar van 'n klassieke teorie (in Engels). SAGE Publications. ISBN 978-1-84920-344-9.
- ↑ Cooper, J.; Axsom, D. (1982). "Effekregverdiging by psigoterapie". In Weary, Gifford; Mirels, Herbert L. (reds.). Integrasies van kliniese en sosiale sielkunde (in Engels). Ohio State University: Oxford University Press. p. 214-230. ISBN 0195030508.
