Kaste
.jpg)
’n Kaste is een van die erflike klasse of stande waarin Hindoegemeenskappe soms verdeel word volgens ’n bepaalde lewenstyl, soos beroep, godsdiens en taal, en wat die wisselwerking met ander groepe en die status van ’n persoon bepaal. Sulke stelsels kom in verskeie lande voor, maar ’n tipiese voorbeeld is die verdeling van die Indiese gemeenskap in streng sosiale groepe wat gewortel is in die antieke geskiedenis en vandag steeds in ’n mate voorkom,[1] hoewel dit aan die afneem is.
Etimologie
[wysig | wysig bron]Die Afrikaanse woord "kaste" is afgelei van die Spaanse en Portugese casta, wat volgens John Minsheu se Spaanse woordeboek (1599) beteken "ras", "herkoms" of "soort".[2] Toe die Spanjaarde die Nuwe Wêreld koloniseer, het hulle die woord gebruik asof dit "clan" beteken. Dit was egter die Portugese wat die woord eerste in die moderne sin gebruik het toe hulle dit toepas op die duisende oorerflike Indiese groepe wat hulle in 1498 in dié land aangetref het.[2][3]
In Indië
[wysig | wysig bron]Die kastestelsel van die moderne Indië is geskoei op die sosiale groeperings bekend as jati en die teoretiese varna.
Die stelsel van varnas is vir die eerste keer in die antieke Hindoegeskrif die Rigveda (1500-1000 v.C.) genoem. Volgens latere werke het Brahma, die skeppergod, mense in vier groepe geskape: die Brahmane (priesters en geleerdes), Kshatriyas (vegters en heersers), Vaishyas (landbouers en handelaars) en Shudras (dienaars en arbeiders). Geleerdes glo die varnas was ’n teoretiese klassifikasie wat deur die Brahmane gevisualiseer is, maar nooit werklik in die gemeenskap toegepas is nie.
Die praktiese verdeling van die gemeenskap was altyd eerder volgens jati's (geboortegroepe), waarvan lede net met mekaar getrou het. Dit was nie op enige spesifieke beginsels geskoei nie en die kriteria kon wissel van etniese oorsprong tot beroepe. Die hiërargie van die jati's was nie volgens vasgestelde norme nie, maar onderhewig aan vae idees van rang wat mettertyd ontwikkel het en geskoei was op lewenstyl en sosiale, politieke of ekonomiese status. In baie historiese gevalle, soos in Bengale, is ’n beroep op konings en ander heersers gedoen om, indien nodig, te help beslis oor die range van jati's, wat tot duisende kon beloop oor die hele Indiese subkontinent en wat van streek tot streek verskil het. In die praktyk kon die jati's met die varna-klasse ooreengestem het of nie, en baie vooraanstaande jati's, soos die Jats en Yadavs, het oor twee varnas gestrek, byvoorbeeld die Kshatriyas en die Vaishyas.
Van die Britse koloniale sensus van 1901 af is al die jati's onder die teoretiese varna-kategorieë gegroepeer.[4] Die klassieke skrywers praat feitlik sonder uitsondering slegs van varnas, want dit was ’n gerieflike, eenvoudige term; maar ’n probleem ontstaan wanneer selfs Indoloë die twee terme verwar.[5]
In die hedendaagse Indië kom diskriminasie en geweld nog tussen kastes voor[6][7] en kinders in die laagste kastes word dikwels vasgebind en gedwing om in fabrieke te werk.[8][9]
Hoewel die toepassing van die kastestelsel afneem vanweë verstedeliking en regstellende aksie, gedy dit steeds op sommige terreine soos die politiek, waar hele kastes hulle agter ’n spesifieke politikus kan skaar of waar kastegebaseerde politieke partye bestaan.[10]
Sien ook
[wysig | wysig bron]Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Béteille 2002, p. 66.
- ↑ 2,0 2,1 "Caste, n". Oxford English Dictionary. 1989.
- ↑ Pitt-Rivers, Julian (1971), "On the word 'caste'", in T O Beidelman, The translation of culture essays to E.E. Evans-Pritchard, London, UK: Tavistock, pp. 231–256, GGKEY:EC3ZBGF5QC9
- ↑ Nicholas B. Dirks (2001). Castes of Mind: Colonialism and the Making of New India. ISBN 978-0-691-08895-2.
- ↑ Dumont, Louis (1980), Homo hierarchicus: the caste system and its implications, Chicago: University of Chicago Press, pp. 66–67, ISBN 0-226-16963-4
- ↑ "UN report slams India for caste discrimination". CBC News. 2 Maart 2007.
- ↑ "Viewpoint: India must stop denying caste and gender violence". BBC News. 11 Junie 2014
- ↑ "Children pay high price for cheap labour Geargiveer 27 Junie 2017 op Wayback Machine". Unicef.
- ↑ Zama Coursen-Neff (30 Januarie 2003). "For 15 million in India, a childhood of slavery". The New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Julie 2016. Besoek op 22 Maart 2017.
- ↑ Sen, Ronojoy. (2012). "The persistence of caste in indian politics". Pacific Affairs. 85 (2): 363–369. doi:10.5509/2012852363.
Bronne
[wysig | wysig bron]- Scott, John; Marshall, Gordon (2005), "caste", A Dictionary of Sociology, Oxford, UK; New York, NY: Oxford University Press, p. 66, ISBN 978-0-19-860987-2
- Winthrop, Robert H. (1991), Dictionary of Concepts in Cultural Anthropology, ABC-CLIO, pp. 27–30, ISBN 978-0-313-24280-9
- Béteille, André (2002), "Caste", in Barnard, Alan; Spencer, Jonathan, Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology, New York, NY; London, UK: Routledge, pp. 136–137, ISBN 978-0-415-28558-2
