Groot Wit Vlek

Saturnus se Groot Wit Vlek.

Die Groot Wit Vlek op Saturnus, wat dié naam gekry het na aanleiding van Jupiter se Groot Rooi Vlek, is periodieke storms wat groot genoeg is dat dit deur ’n teleskoop van die Aarde af sigbaar is. Die storms kan oor ’n gebied van verskeie duisende kilometers voorkom.

Die Cassini-wenteltuig hou die storm sedert 2010 dop. Data van die tuig af wys ’n verlies aan asetileen in die wit wolke, ’n toename van fosfien en ’n ongewone temperatuurafname in die middel van die storm. Sedert April 2011 het die storm ’n tweede uitbarsting ondergaan.

Voorkoms

Die verskynsel kom elke 28,5 jaar voor, wanneer Saturnus se noordelike halfrond die meeste na die son gekantel is. Die volgende is ’n lys van aangetekende waarnemings; jare met vlekke wat in die algemeen as deel van die siklus beskou word, is 1876, 1903, 1933, 1960 en 1990.

• 1876 – Waargeneem deur die Amerikaanse sterrekundige Asaph Hall. Hy het die wit vlekke gebruik om die planeet se wentelperiode vas te stel.
• 1903 – Waargeneem deur Edward Barnard van Amerika.
• 1933 – Waargeneem deur Will Hay, ’n Britse komediant en amateur-sterrekundige.
• 1960 – Waargeneem deur J.H. Botham van Suid-Afrika.
• 1990 – Waargeneem deur Stuart Wilber, van 24 September tot einde November.
• 1994 – Bestudeer deur waarnemers op Aarde en deur die Hubble-ruimteteleskoop.
• 2006 – Waargeneem deur Erick Bondoux en Jean-Luc Dauvergne.
• 2010 – Eerste waargeneem deur Anthony Wesley.

Dit is ’n raaisel hoekom geen waarnemings voor 1876 aangeteken is nie, en stem in ’n mate ooreen met die lang tye in die 18de en 19de eeu waarin daar geen rekords van Jupiter se Groot Rooi Vlek was nie. Die Wit Vlek van 1876 was besonder prominent en sigbaar met lensopenings so klein as 60 mm. Was vorige rekordhouding net swak, of was die 1876-vlek werklik die eerste in die tyd van teleskope? Sommige glo nie een van dié scenario's is waarskynlik nie.

Eienskappe en oorsake

’n "Klassieke" Groot Wit Vlek is ’n skouspelagtige verskynsel waartydens die gewoonlik vaal atmosfeer van Saturnus opgehelder word. Al die groot vlekke het in die planeet se noordelike halfrond voorgekom. Hulle begin gewoonlik as klein vlekkies, maar groei dan in lengtegrade, soos in 1933 en 1990; laasgenoemde het eindelik so lank geword dat dit die hele planeet omsirkel het. Die huidige teorie (gedeeltelik gebaseer op rekenaar-klimaatnabootsing) is dat die vlekke enorme atmosferiese opwellings is, dalk vanweë termiese onstabiliteit.

Bronnelys

• Kidger, Mark (1992). "The 1990 Great White Spot of Saturn". In Patrick, Moore (red.). The 1993 Yearbook of Astronomy. New York: W.W. Norton & Company. pp. 176–215. ISBN 0-393-03454-2.

Eksterne skakels

• Die Groot Wit Vlek Geargiveer 30 September 2007 op Wayback Machine