Groot Debat

Die Andromeda-sterrestelsel in ultraviolet.

Die Groot Debat in sterrekunde, ook genoem die Shapley-Curtis-debat, was ’n belangrike debat tussen die sterrekundiges Harlow Shapley en Heber Curtis oor die aard van spiraalnewels en die grootte van die heelal. Die belangrikste punt van die debat was of verafgeleë newels relatief klein is en in die Melkweg lê, en of hulle groot, onafhanklike sterrestelsels is. Die debat het op 26 April 1920 plaasgevind in die Baird-ouditorium van die Smithsonian-museum van Natuurgeskiedenis. Die twee wetenskaplikes het deur die dag aparte verslae gelewer oor "Die Skaal van die Heelal" en dié aand deelgeneem aan ’n gesamentlike bespreking. Die debat het gevolg op twee aparte verslae wat Shapley en Curtis in die Mei 1921-uitgawe van die Bulletin of the National Research Council gepubliseer het.

Shapley was van mening die Melkweg beslaan die hele heelal en dat "newels" soos Andromeda bloot deel van die Melkweg is. Hy het sy punt gestaaf met relatiewe groottes: as Andromeda nie deel van die Melkweg was nie, sou dit sowat 10⁸ ligjare van die Son af gewees het – ’n afstand wat die meeste sterrekundiges onaanvaarbaar gevind het. Adriaan van Maanen was ook ten gunste van Shapley se argument. Hy was ’n gerespekteerde sterrekundige wat beweer het hy het die Vuurwiel-sterrestelsel sien roteer. As dié stelsel ’n verafgeleë sterrestelsel was en dit waargeneem kon word dat dit oor ’n paar jaar roteer, moes sy wentelspoed enorm gewees het en sou dit vinniger as die ligsnelheid moes gewees het. Hy het ook ’n nova in Andromeda waargeneem wat tydelik helderder was as die kern van die stelsel self, en dit sou ’n absurde hoeveelheid energie geverg het vir ’n gewone nova. Daarom het hy gereken die nova was in die Melkweg, want as dit in ’n aparte sterrestelsel gewees het, sou dit nie so helder kon gewees het nie.

Curtis het weer gereken Andromeda en ander soortgelyke newels is afsonderlike sterrestelsels, of "eiland-heelalle" (’n term wat deur die 18de-eeuse filosoof Immanuel Kant geskep is; hy was ’n voorstander van die idee dat newels ander sterrestelsels is).

Cutis het daarop gewys dat daar meer novas in Andromeda as in die Melkweg is. Hy het dus gevra hoe dit moontlik is dat een klein deel van die Melkweg soveel meer novas kan hê as die res van die sterrestelsel. Hy het daarom geglo Andromeda is ’n aparte sterrestelsel met sy eie ouderdom en tempo van nova-vorming. Hy het ook daarop gewys dat daar donker bane in Andromeda is net soos die stofwolke in die Melkweg, en dat ’n groot Doppler-verskuiwing in ander sterrestelsels plaasvind.

Hy het ook gesê as Van Maanen se waarneming van die Vuurwiel-sterrestelsel korrek was, sou hy erken hy was verkeerd oor die grootte van die Melkweg.

Ná die debat

Dit het later geblyk Van Maanen se waarneming was verkeerd – ’n mens kan nie ’n rotasie van die Vuurwiel-sterrestelsel in ’n menslike leeftyd sien nie.

Danksy die werk van Edwin Hubble is dit nou bekend dat die Melkweg net een van honderdmiljarde sterrestelsels in die sigbare heelal is, en dat Curtis dus reg was in dié verband. Dit is ook nou bekend dat die nova waarna Shapley verwys het, eintlik ’n supernova was, en dit is inderdaad moontlik dat dit tydelik helderder kon wees as die hele res van die sterrestelsel waarin dit voorgekom het.

Op ander gebiede was die resultate gemeng: die werklike grootte van die Melkweg is tussen Shapley en Curtis se voorspellings. Of dit het Shapley korrek bewys: Curtis het gemeen die Melkweg sentreer om die Son, terwyl Shapley die Son korrek in die buitenste streke van die sterrestelsel geplaas het.

Eksterne skakels

• The scale of the universe, Bulletin of the National Research Council Vol. 2 Deel 3, 11 Mei 1921, Washington, D.C., Nasionale Navorsingsraad van die Amerikaanse Akademie van Wetenskap