Wys bron van Walvisagtiges

{{Taksoboks
| name = Walvisagtiges
| fossil_range = {{Fossiel tydperk-65|55|0|earliest=|latest=|PS=}}Vroeë [[Eoseen]] - Hede
| image = Humpback stellwagen edit.jpg
| image_caption = [[Bultrugwalvis]] wat na die oppervlak kom
| regnum = [[Animalia]]
| phylum = [[Chordate|Chordata]]
| classis = [[Mammalia]]
| infraclassis = [[Eutheria]]
| superordo = [[Laurasiatheria]]
| ordo = '''Cetartiodactyla'''
| infraordo = Cetacea
| subdivision_ranks =Parvorde
| subdivision = 
[[Mysticeti]]<br />
[[Odontoceti]]<br />
[[Archaeoceti]] (uitgesterf)<br />
''Sien teks vir families''
| diversity = Ongeveer 88 spesies
| diversity_link = Biodiversiteit
}}
Die '''walvisagtiges''' of '''setaseë''' (''Cetacea'', [[Latyn]]: '''''cetus''''', walvis, uit [[Grieks]]) is, hoewel hulle glad geen hoewe of selfs tone meer het nie, 'n groep binne die orde [[Cetartiodactyla]] (die ewehoewiges) wat die [[walvis]]se, [[dolfyn]]e, en [[seevark]]e insluit. Dit is lank as 'n eie orde beskou, maar genetiese navorsing het getoon dat hulle naverwant is aan die [[seekoeie]]. 

''Cetus'' is [[Latyn]] en word in [[biologie]]se name gebruik om "walvis" aan te dui; die oorspronklike betekenis was meer algemeen, "groot seesoogdier". Dit is afkomstig van die Antieke Grieks κῆτος (''{{lang|grc-Latn|kētos}}''), wat "walvis" of "enige reuse [[vis]] of seemonster" beteken het". In Griekse mitologie is die monster wat deur Perseus verslaan is, en in die [[sterrebeeld]] Cetus uitgebeeld word, Ceto genoem. Setologie is die tak van marienewetenskap wat handel oor die studie van walvisagtiges.

Walvisagtiges is dié [[soogdier]]e wat die beste aangepas is tot lewe in die water. Hulle liggame is spilvormig. Hulle voorste ledemate is tot vinpote aangepas. Die piepklein agterste ledemate is onontwikkeld; hulle is nie aan die ruggraat geheg nie en is binne die liggaam verberg. Die stert het horisontale stertvinne. Walvisagtiges is byna haarloos en word deur 'n dik laag walwisspek beskerm. As 'n groep word hulle gekenmerk deur hoë intelligensie.

Die Cetacea bevat ongeveer negentig [[spesie]]s, almal seediere behalwe vir vier varswaterdolfynspesies. Die orde word in twee subgroepe onderverdeel, [[Mysticeti]] (balein- of baardwalvisse) en [[Odontoceti]] (tandwalvisse, wat dolfyne en seevarke insluit). Die spesies wissel in grootte van die Commerson se dolfyn en Tucuxi tot die [[blouwalvis]], die grootste dier wat nog ooit bestaan het.

== Afstamming ==
Daar is eers gedink dat die Cetaceae se voorsate verwant was aan die Mesonychidae, wat omtrent 55 miljoen jaar gelede geleef het en wat tande gehad het wat baie lyk soos die walvisse s'n.

Maar die genetiese navorsing het in 1997 getoon dat hulle 'n sytak van die [[ewehoewige]]s sou wees, wat naverwant aan die [[seekoeie]] is. Die [[paleontologie|paleontoloë]] was aanvanklik skepties.  Ewehoewiges het nogtans ''astragali'' (enkelbeendere) wat 'n kenmerkende vorm het. Die Mesonychidae het hierdie kenmerk nie. Moderne walvisse het egter geen enkelbeendere nie.

Die vroegste groep walvisse waarvan fossiele gevind is, is die Archaeoceti soos ''Pakicetus'' van omtrent 50 miljoen jaar gelede. Hulle het steeds pote en hulle enkelbeendere is inderdaad soos die ewehoewiges s'n.<ref>{{webaanhaling|url=http://www.indiana.edu/~ensiweb/lessons/wh.ank.act.pdf|titel=Indiana.edu}}</ref> Later is deur die vonds van ''Indohyos'' die verwantskap met die seekoeie ook bevestig.<ref>''Cetacean Paleobiology'' {{Outeur|Felix G. Marx, Olivier Lambert, Mark D. Uhen}}, John Wiley & Sons, 2016, ISBN 1-118-56136-8, ISBN 978-1-118-56136-2, bls.96,97</ref> Die genetiese resultate is dus deur die fossiele bevestig en die paleontoloë het 'n nuwe respek vir hulle kolloga's wat molekulêre genetika bedryf gekry.

== Sien ook ==
*[[Lys van Suider-Afrikaanse soogdiere]]
*[[Lys van Suider-Afrikaanse soogdiere volgens wetenskaplike name]]
*[[Suider-Afrikaanse soogdiere en hul ordes]]

== Verwysings ==
{{Verwysings}}

== Eksterne skakels ==
{{Commons-kategorie inlyn|Cetacea}}

{{Walvis-saadjie}}
{{Normdata}}
{{Taksonbalk}}