e-LIR / Lexicon Assistenza e-LIR Contact Publicaziun Sponsurs	Lexicon Istoric Retic (LIR) Lemma Rumantsch Deutsch Italiano Chavazzin   A  B  C  D  E  F  G  H I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z  Condrau, Placi Confessiun retica  Confederaziun svizra Il term confederaziun designescha dapi ca. l'onn 1350 ina da las numerusas raits d'allianzas engiradas en il territori�da la Svizra odierna. Dal sistem communal republican da la Veglia Confed. svizra e da las metamorfosas revoluziunaras dal 1798-1848 � nasch� il stadi federal modern che sa numna en la Const. fed. Schweizerische Eidgenossenschaft, Conf�d�ration suisse, Confederazione svizzera, Confederaziun svizra, Confoederatio helvetica. En il senn giuridic abstract dal term signifitga confederaziun la colliaziun d'associads cun dretgs eguals, stabilida�tras in sarament�davant il Segner, prest� per in tschert temp u per�l'eternitad (furma suprema d'ina obligaziun voluntara�da�l'uman). La Confed. svizra stat en opposiziun cun l'urden ierarchic dal domini feudal bas� sin l'engirament dals subdits (omagi). Il term Confederads cumpara en div. allianzas stipuladas en il 13. tsch., il term abstract tud. eidgen�ssi�u eidgnoschaft sa manifesta sco expressiun giuridica sporadicamain en l'emprima mesadad dal 14. tsch., cun referenza territoriala precisa l'emprima giada il�1351. La noziun Confed. svizra vegniva duvrada pli tard en maniera parallela�u sco�alternativa a differentas cumbinaziuns dal titels d'onur uffizials (Liga vetus et magna Alamaniae superioris, 15.-18. Jh.; alter grosser Pund obert�tscher Landen, 15.-17. tsch.)�sco era�en substituziun dal term pli current Helvezia. La noziun Schweizerische Eidgenossenschaft cumpara sporadicamain en il 16. e 17. tsch., pli savens en il 18. tschientaner. En las linguas rom. manca�la menziun�explicita e positiva da l'engirament en las designaziuns�uffizialas sco era�en lur variantas (franz. Ligues, Treize Cantons, R�publique suisse, Corps helv�tique sco translaziun da Corpus helveticum; tal. Lega, Helvezia, Corpo elvetico, Svizzera). La noziun correspundenta coniuratio descriva l'uniun engirada, criminalisada tras la connotaziun cun il term congiuraziun.�Il pled romanis� Eidguenots designava mo la partida pro-confederala activa a Genevra a l'entsch. dal 16. tschientaner. La Veglia Confed. svizra consistiva dapi il 1353 dad otg, dal 1513 fin a ses declin il 1798 da�tredesch lieus munic. e rurals (chantuns) cun dretgs cumplains, d'ina dunsaina lieus cun dominis alliads che disponivan, en grads differents, da dretgs limitads (citads, principadis e las republicas federalisticas dal Grischun e dal�Vallais), dals dominis communabels e d'insaquants protecturats. Quest sistem cumplex d'allianzas era colli� en il rom da la politica exteriura cun numerusas allianzas concludidas cun la Republica da las Trais Lias e cun pussanzas europeicas. Litteratura: W. Oechsli, Orte und Zugewandte, en: Jahrbuch f�r schweizerische Geschichte, 13/1888, 1-497; Handbuch der Schweizer Geschichte, 2 ts, 1980�; Geschichte der Schweiz und der Schweizer, 1982-83 (2004�); M. Weishaupt, Bauern, Hirten und "frume edle puren", 1992; M. Hettling e.a., Eine kleine Geschichte der Schweiz, 1998. Andreas W�rgler  Condrau, Placi Confessiun retica  © HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada. Redacziun LIS, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail: