באַקוקן דעם מקור פון סינגאפור

{{אישיות}}{{מדינה|
| נאמען = סינגאַפור
| שטאַט = רעפובליק פון סינגאפור
| פאן בילד = Flag of Singapore.svg
| סימבאל בילד =  Coat of arms of Singapore.svg  
| מאפע =        Location Singapore ASEAN.svg
| זינגליד = פארווערטס, סינגאפור
| קאנטינענט = [[אזיע]]
| אפיציעלע שפראך = [[ענגליש]], [[כינעזיש]], [[מאלייאיש]], [[טאמיל]]
| הויפטשטאט = סינגאפור <small>{{coord|1|17|N|103|50|E|display=inline}}</small>
| רעגירונג =     [[פארלאמענטארישע רעפובליק]]        <!--
| ראש מלוכה טיטל =    גרונטלעך: פרעזידענט -->
| ראש מלוכה = חלימה יעקוב
| פרעמיער מיניסטער = לי הסיען לונג
| גרינדונג דאטום = 1819, 1965
| פלאך מאס = 710.2
| וועלט גראדונג פלאך = 187
| פראצענט וואסער = 1.444
| באפעלקערונג צאל = 5,076,700
| וועלט גראדונג באפעלעקרונג = 117
| באפעלקערונג ענגקייט = 7,022
| פראדוקט ווערדע = $255.338 ביליאן
| וועלט גראדונג פראדוקט ווערדע = 40
| וואלוטע = [[סינגאפור דאלאר]]
| צייט זאנע = UTC + 8
| אינטערנעט דאמיין = sg
| טעלעפאן קאד = 65
| באמערקונגען = 
}}
'''סינגאַפּור''',  אפיציעל די '''רעפובליק פון סינגאפור ''' ({{שפראך-ms|Republik Singapura}}; {{שפראך-zh|新加坡共和国|italics=off|paren=omit}}; {{שפראך-ta|சிங்கப்பூர் குடியரசு|italics=off}}), איז אַ [[שטאטס שטאַט]] [[אינזל לאנד|אינזל־לאַנד]] אין [[דרום־מזרח אַזיע]] וואס געפינט זיך ביים דרום עק פונעם מאליי האלבאינזל, 137 ק"מ דרום פונעם [[עקוואטאר]]. עס גרענעצט [[מאלייזיע]] און [[אינדאנעזיע]] איבערן ים. עס האט א באפעלקערונג פון פינף מיליאן, וועלכע וואוינען אין געדיכט-באוואוינטע גאסן און אין ריזיגע טורעם געביידעס, פון זיי זענען 76% כינעזיש.

זײַן הױפּטשטאָט איז סינגאַפּור. סינגאפור איז דער פערטע וויכטיגסטער פינאנציעלער צענטער אין דער וועלט. דער [[פארט]] פון סינגאפור איז דער פינפט מערסט באשעפטיגסטער פארט אין דער וועלט.

די ערשטע שפראך אין סינגאפור איז [[ענגליש]], וואס אלע [[קינדער]] לערנען אין דער שולע.

סינגאפור געהערט צו דער [[קאמאנוועלט]].

== היסטאריע ==
אין 1819 האט ראפֿלס געקויפט פונעם סולטאן א שטח אין דרום סינגאפור און געעפנט דארט א [[פאראייניגטע קעניגרייך|בריטישע]] האנדלס שטאט.

ביי דער [[צווייטער וועלט מלחמה]] האבן די [[יאפאן|יאפאנעזער]] אקופירט סינגאפור פון 1942 ביז 1945.

אין 1963 איז סינגאפור געווארן א טייל פון [[מאלייזיע]], וואס איז געווארן אומאפהענגיק פונעם [[פאראייניגטע קעניגרייך|פאראייניגטן קעניגרייך]]. אום [[9טן אויגוסט]] [[1965]] איז סינגאפור געווארן אינגאנצן זעלבשטענדיג. דער ערשטער פרעמיער מיניסטער איז געווען [[לי קוואן יו]].

דער סינגאַפּור דאָלאַר איז דער וועלט'ס טייַערסטער דאָלאַר.

== רעגירונג און פאליטיק ==
[[טעקע:Istana_(Singapore).jpg|רעכטס|קליין|[[The Istana|דער איסטאנא]] איז דער אפיציעלער וואוינארט און ביורא פונעם פרעזידענט, ווי אויך דאס פראקטישע ביורא פונעם פרעמיער מיניסטער.]]
סינגאפור איז א פארלאמענטארישע רעפובליק מיט א וועסטמינסטער סיסטעם פון איין־קאמערישער פארלאמענטארישער רעגירונג וואס רעפרעזענטירט וויילערשאפטן. די קאנסטיטוציע פון סינגאפור שטעלט פעסט א רעפרעזענטאטיווע דעמאקראטיע ווי די פאליטישע סיסטעם.<ref name="autogenerated4">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sn.html|title=וועלט פֿאקטבוך – סינגאפור|publisher=U.S. Central Intelligence Agency|accessdate=12טן יוני 2011}}</ref> עקזעקוטיווע מאכט ליגט מיטן קאבינעט פון סינגאפור, געפירט דורכן פרעמיער מיניסטער און, אין א קלענערער מאס, דעם פרעזידענט.<ref name="Law">{{cite web|url=http://www.singaporelaw.sg/content/LegalSyst1.html|title=The Singapore Legal System|publisher=Singapore Academy of Law|accessdate=26סטן יוני 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110603225639/http://www.singaporelaw.sg/content/LegalSyst1.html|archivedate=3טן יוני 2011}}</ref> דער פרעזידענט ווערט געוויילט דורך דער גאנצער באפעלקערונג, און ער האט וועטא מאכטן איבער געוויסע עקזעקוטיווע באשלוסן, ווי די באניץ פון נאציאנאלע רעזערוון און די באשטימונג פון ריכטערס, אבער אין אלגעמיין איז דאס א צערעמאנישער אמט.<ref>{{cite web|url=http://www.istana.gov.sg/content/istana/thepresident.html|title=The President|publisher=Singapore Government|accessdate=26סטן יוני 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110611130556/http://www.istana.gov.sg/content/istana/thepresident.html|archivedate=11טן יוני 2011|date={{ר}}19טן דעצעמבער 2010}}</ref>

דער פארלאמענט דינט ווי דער לעגיסלאטיווער צווייג פון דער רעגירונג.<ref name="Law" /> מיטגלידער פון פארלאנמעט (MPs) באשטייען פון געוויילטע, נישט־וויילערשאפט און נאמינירטע מיטגלידער. געוויילטע MPs ווערן געוויילט צו פארלאמענט אויף א ״מערהייטס־וואל״  באסיס און רעפרעזענטירן אדער איינצעלער־מיטגליד אדער גרופע רעפרעזענטאציע וויילערשאפטן.<ref name="parliament.gov.sg">{{cite web|url=http://www.parliament.gov.sg/members-parliament|title=Members of Parliament|publisher=Government of Singapore|accessdate=12טן יוני 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110417154628/http://www.parliament.gov.sg/members-parliament|archivedate=17טן אפריל 2011|df=}}</ref> דער פֿאלקישער אקציע פארטיי האט געוואונען קאנטראל פון פארלאמענט מיט גרויסע מערהייטן אין אלע וואלן זייט אומאפהענגיקייט אין   1959.<ref name="freedomhouse">{{cite web|url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=22&year=2010&country=7915|title=Freedom in the World 2010 – Singapore|publisher=Freedom House|accessdate=12טן יוני 2011}}</ref>

די געזעץ־סיסטעם אין סינגאפור איז באזירט אויף דעם ענגלישן געזעץ, אבער מיט לאקאלע ענדערונגען. ביז 1970 האט מען געריכטעט פראצעסן מיט גאשוואוירענע אזוי ווי אין ענגלאנד, אבער היינט זענען די פראצעסן נאר מיט ריכטער.<ref>{{cite web|url=http://www.singaporelaw.sg/content/LegalSyst.html|title=די סינגאפור געזעץ־סיסטעם|publisher=Singapore Academy of Law|date={{ר}}25סטן סעפטעמבער 2007|accessdate=10טן יוני 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110123145140/http://www.singaporelaw.sg/content/LegalSyst.html|archivedate=23סטן יאנואר 2011}} {{לינקשפראך|ענגליש}}</ref> אין סינגאפור גיט מען דעם [[טויטשטראף]] פאר רציחה און נאך עטלעכע עבירות.<ref>{{cite web|url=http://www.travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/cis/cis_1017.html#crime|archive-url=https://web.archive.org/web/20041230204937/http://travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/cis/cis_1017.html|dead-url=yes|archive-date=30סטן  דעצעמבער 2004|title=Singapore country specific information|publisher=U.S. Department of State|date={{ר}}19טן מערץ 2010|df=dmy-all}}</ref>

== געאגראפיע ==
[[טעקע:CIA_World_Factbook_map_of_Singapore_(English).png|טעקסט=Map showing Singapore island and the territories belonging to Singapore and its neighbours|קליין|סינגאפור מיט די ארומיגע אינזלען און וואסערן]]
סינגאפור באשטייט פון 63 אינזלען, איינשליסנדיק דעם הויפט אינזל, פולאו אודזשאנג.<ref>{{cite book|first1=Victor R.|last1=Savage|first2=Brenda S.A.|last2=Yeoh|title=Toponymics: A Study of Singapore's Street Names|year=2004|publisher=Eastern Universities Press|location=Singapore|isbn=978-981-210-364-2}}</ref> עס זענען פאראן צוויי געמאכטע פארבינדונגען צו דזשאהאר, מאלייזיע: די וואודלאנדס ערשטע פארבינדונג אין צפון און די טואס צווייטע פארבינדונג אין מערב. די גרעסטע פון סינגאפור׳ס קלענערע אינזלען זענען דזשוראנג אינזל, פולאו טעקאנג, פולאו אובין און סענטאזע. דער העכסטער נאטירלעכער פונקט איז בוקיט טימאה בערגל הויך  163.63 מעטער.<ref>{{cite web|url=http://www.nhb.gov.sg/NHBPortal/faces/oracle/webcenter/portalapp/pagehierarchy/Page856.jspx?detContId=NHBSVRAPP61620001517|archive-url=https://web.archive.org/web/20150409193851/http://www.nhb.gov.sg/NHBPortal/faces/oracle/webcenter/portalapp/pagehierarchy/Page856.jspx?detContId=NHBSVRAPP61620001517|dead-url=yes|archive-date=9טן אפריל 2015|publisher=National Heritage Board|accessdate=11טן יאנואר 2015|title=Bukit Timah Hill}}</ref>

סינגאפור איז פלאצירט אומגעפער א הונדערט קילאמעטער פונעם [[עקוואטאר]], און דערפאר איז גוט ווארעם דארט—א גאנץ יאר איז די טעמפעראטור נישט ווייט פון 30 גראד, און די נעץ איז 100%.

=== רעקלאמאציע ===
במשך די יארן האבן לאנד־רעקלאמאציע פראיעקטן פארמערט סינגאפור׳ס יבשה־שטח פון 581.5 ק״מ<sup>2</sup> אין די 1960ער יארן צו 721.5 ק״מ<sup>2</sup> אין 2018, א פארמערונג פון עטלעכע 23% (130&nbsp;ק״מ<sup>2</sup>).<ref name="sand1">{{cite news|url=https://www.economist.com/news/asia/21645221-asias-mania-reclaiming-land-sea-spawns-mounting-problems-such-quantities-sand|title=Such quantities of sand|date=28סטן פעברואר 2015|work=The Economist|location=לאנדאן}}</ref> עס ווערט גערעכנט אז ביז 2030 וועט דאס לאנד וואקסן צו 766 ק״מ<sup>2</sup>  ביז 2030.<ref>{{cite web|title=MND Land Use Report|url=https://www.mnd.gov.sg/landuseplan/}}</ref> אין טייל פראיעקטן טוט מען צונויפגיסן קלענערע אינזלען דורך לאנד־רעקלאמאציע צו שאפן גרעסערע, מער ניצבארע אינזלען, למשל אזוי ווי דזשוראנג אינזל.<ref name="earthshots.usgs.gov">{{cite web|url=http://earthshots.usgs.gov/earthshots/node/11#ad-image-20|title=Earthshots: Satellite Images of Environmental Change: Singapore|publisher=Earthshots|accessdate=14טן אפריל 2015}}</ref>

== עקאנאמיע ==
סינגאפור א שטארק־אנטוויקלטע מארק־עקאנאמיע, באזירט היסטאריש אויף אימפארט־עקספארט האנדל. צוזמען מיט האנג קאנג, דרום קארעע און טייוואן, איז סינגאפור איינער פון די אריגינעלע [[פיר אזיאטישע טיגערס]], אבער סינגאפור האט אריבערגעשטיגן די אנדערע אין ברוטא אינלענדישן פראדוקט פער מענטש. צווישן 1965 און 1995, זענען געוואוקס ראטעס געווען דורכשניטלעך 6 פראצענט א יאר, וואס האט פארוואנדלט דעם לעבן־סטאנדארט פון דער באפעלקערונג.<ref>{{cite book|author=Baten, Jörg|title=A History of the Global Economy. From 1500 to the Present|date=2016|publisher=Cambridge University Press|page=292|isbn=978-1107507180}}</ref>

{{מערערע בילדער|ברייט=180|perrow=2/1|בילד1=Singapore Central Business District viewed from UOB Plaza 2.jpg|בילד2=Aerial view of Marina Bay Financial Centre, Singapore, at night - 20121010.jpg|בילד3=Singapore skyline at sunset viewed from Gardens by the Bay East - 20120426.jpg|ריכטונג=vertical}}

די סינגאפור־עקאנאמיע איז באוואוסט ווי איינע פון די פֿרייסטע,<ref>{{cite news|last=Li|first=Dickson|url=http://www.asiaone.com/Business/News/My+Money/Story/A1Story20100201-195831.html|title=Singapore is most open economy: Report|work=Asiaone|location=Singapore|date={{ר}}1טן פעברואר 2010|accessdate=10טן מערץ 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100207003624/http://www.asiaone.com/Business/News/My%2BMoney/Story/A1Story20100201-195831.html|archivedate=7טן פעברואר 2010|df=dmy-all}}</ref> מערסט חידושדיק,<ref>{{cite news|url=http://eurocham.org.sg/index.php?option=com_eurochammobile&view=news&id=289&template=ccmobile|title=Singapore ranked 7th in the world for innovation|newspaper=The Straits Times|location=Singapore|date={{ר}}5טן מערץ 2010|accessdate=23סטן אויגוסט 2010}}</ref> מערסט קאנקורענצדיק,<ref>{{cite web|url=http://www.weforum.org/pdf/GCR09/GCR20092010fullrankings.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20091001054950/http://www.weforum.org/pdf/GCR09/GCR20092010fullrankings.pdf|dead-url=yes|archive-date=1טן אקטאבער 2009|title=The Global Competitiveness Index 2009–2010 rankings and 2008–2009 comparisons|publisher=World Economic Forum|year=2010|accessdate=18טן פעברואר 2011}}</ref> מערסט דינאמיש<ref>{{cite news|url=http://www.straitstimes.com/business/economy/singapore-jumps-to-top-of-global-dynamism-index|title=Singapore jumps to top of Global Dynamism Index|date={{ר}}29סטן אקטאבער 2015|work=The Straits Times|location=Singapore}}</ref> און מערסט ביזנעס־פריינדלעך.<ref>{{cite news|title=Singapore top paradise for business: World Bank|url=http://business.asiaone.com/Business/News/SME%2BCentral/Story/A1Story20070926-27084.html|agency=Agence France-Presse|location=Singapore|work=AsiaOne|date={{ר}}26סטן סעפטעמבער 2007|accessdate=22סטן אפריל 2010|quote=For the second year running, Singapore tops the aggregate rankings on the ease of doing business in 2006 to 2007.|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090707002844/http://business.asiaone.com/Business/News/SME%2BCentral/Story/A1Story20070926-27084.html|archivedate=7טן יולי 2009|df=dmy-all}}</ref> דער [[אינדעקס פון עקאנאמישער פֿרייהייט#2015|2015 אינדעקס פון עקאנאמישער פֿרייהייט]] ראנגירט סינגאפור ווי  די צווייט־פֿרייסטע עקאנאמיע אין דער וועלט.<ref>{{cite web|url=http://www.doingbusiness.org/rankings|title=Economy rankings|publisher=Doingbusiness.org|date={{ר}}27סטן אקטאבער 2015|accessdate=28סטן אקטאבער 2015|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150206025936/http://www.doingbusiness.org/rankings|archivedate=6טן פעברואר 2015|df=dmy-all}}</ref> סינגאפור ווערט כסדר גערעכנט איינע פון ווייניגסט קארופטע לענדער אין דער וועלט, צוזאמען מיט [[ניו זילאנד|ניי זילאנד]]  און די [[סקאנדינאוויע|סקאנדינאווישע]] לענדער.<ref>{{cite news|last1=Nur Asyiqin Mohamad Salleh|title=Singapore climbs to 7th on global least-corrupt index|url=https://www.straitstimes.com/singapore/singapore-climbs-to-7th-on-global-least-corrupt-index|accessdate=4טן יולי 2018|publisher=[[The Straits Times]]|date={{ר}}26סטן יאנואר 2017}}</ref> אין 2016, איז סינגאפור געווארן ראנגירט דער וועלט׳ס טייערסטע שטאָט צום דריטן יאר נאכאנאנד דורך דעם עקאנאמיסט אינטעליגענץ איינץ.<ref>{{cite news|last1=Ungku|first1=Fathin|last2=Teo|first2=Hillary|title=Water price hike sparks rare public protest in Singapore|url=http://uk.reuters.com/article/uk-singapore-protest-idUKKBN16I0GP?il=0|accessdate=11טן מערץ 2017|agency=רויטערס|date={{ר}}11טן מערץ 2017|archivedate=2017-03-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170312063839/http://uk.reuters.com/article/uk-singapore-protest-idUKKBN16I0GP?il=0}}</ref><ref>{{cite news|author=Lee Yen Nee|title=Singapore ranked world's most expensive city for 3rd year running|url=http://www.todayonline.com/singapore/singapore-worlds-most-expensive-city-third-year-row-says-eiu-report|accessdate=11טן מערץ 2017|work=Today|location=סינגאפור|date={{ר}}10טן מערץ 2016}}</ref>

== יידן אין סינגאפּור ==
אין די 840'ער יארן, האט די רייכע ששון פאמיליע פון [[איראק]] געבויט א קליינע שוהל אויף א שאסיי וואס איז געווארן באקאנט אלס "סינאגאגע גאס".

אין די ענדע 800'ער יארן האט די געמיינדע געציילט ארום 200 מיטגלידער.

אין 878', האט [[הגביר מנשה מייער]] געבויעט א נייע גרויסע שול, די [[מגן אבות שול|מגן אבות שוה]]<nowiki/>ל אויף וואטערלו גאס, מיט א [[מקווה|מקוה]]. די שול איז נאך ביז היינט דער צענטער פון דער יודישער געמיינדע מיט טעגליכע מנינים, שיעורי תורה און א גרויסע באטייליגונג ביי די תפילות שבת. אין 1905 האט מנשה מייער געעפנט א צווייטע שול, [[חסד אל]].

נאך דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]], האט די קהילה געשאפן די נאן-פראפיט ארגאניזאציע "דזשואיש וועלפער בארד" וועלכער פארוואלטעט  די שוהל, צוויי מקוואות, א תלמוד תורה און א כשר'ן [[רעסטוראנט|רעסטוראן]] און געשעפט וואס פארקויפט אימפארטירטע כשר'ע עסנווארג.

דער מרא דאתרא היינט צוטאג איז הרב [[מרדכי אבערגעל]].

== רעפערענצן ==
{{רעפליסטע}}{{אזיע שטאטן}}
{{ASEAN}}
{{גרעסטע שטעט אין דער וועלט}}

[[קאַטעגאָריע:סינגאפור]]
[[קאַטעגאָריע:פארט שטעט]]