ქოძირით წყუ ხასჷლაშო სოხუმი

<center>[[File:Stop hand.svg|40პქ]] {{აბრ|საქორთუოშ ოკუპირაფილი ნოღა|საქორთუოშ კანონდვალუათ, თე ტერიტორია რუსეთიშ ფედერაციაშით რე ოკუპირაფილი.}}</center>
{{ინფოდაფა დოხორინი
|სტატუსი                  = ნოღა
|მარგალური ჯოხო        = სოხუმი
|ოდაბადური ჯოხო  = Аҟəа
|ქიანა                  = საქორთუო
|დუდალაშ თუდო = 
|პანორამა = Sokhumi Collage.jpg
|პანორამაშ სიგანა =
|მუკნაჭარა =
|შილა                    = 
|შილმუკნაჭ               = 
|გერბი                  = Gerb Sukhum.png
|გერბმუკნაჭ                =
|გერბიშ სიგანა            = 
|შილაშ სიგანა            = 
|ჩარჩო                   = 
|ქიანაშ რუკა2 =
|ქიანაშ რუკაშ ზჷმა2 = 
|მუკნაჭარა2 =
 |lat_dir = N |lat_deg = 43 |lat_min = 00 |lat_sec = 12
 |lon_dir = E |lon_deg = 41 |lon_min = 00 |lon_sec = 55
 |CoordAddon = type:city(121806)_region:GE
 |CoordScale = 
|ქიანაშ რუკაშ ზჷმა = 300
|ქიანაშ რუკა =
|რეგიონიშ რუკაშ ზჷმა = 300
|რეგიონიშ რუკა = SokhumiMap.gif
|რაიონიშ რუკაშ ზჷმა = 300
|რეგიონიშ ტიპი             = ავტონომიური რესპუბლიკა
|რეგიონი                  = აფხაზეთიშ ავტონომიური რესპუბლიკა
|რეგიონი ცხირს        = აფხაზეთიშ არ
|დინოხოლენი დორთუალა =
|რაიონიშ ტიპი             = მუნიციპალიტეტი
|რაიონი                   = სოხუმიშ მუნიციპალიტეტი
|მადუდეშ ტიპი        = ნოღაშ მერი
|მადუდე                   = {{აბრ|ადგურ ხარაზია|დე ფაქტო მადუდე}}
|დორსხუაფაშ თარიღი      = 
|მაართა შინუა       = 
|წოხოლენი ჯოხოეფი           = სებასტოპოლისი, დიოსკურია,<br /> ცხუმი, სუხუმ-ყალე
|სტატუსი-შე                = 1848
|ფართობი                 = 27
|სიმაღალაშ ტიპი=
|დოხორინიშ ცენტრიშ სიმაღალა=
|კლიმატი =
|ოფიციალური ნინა =
|მახორობა              = 39 100
|ეჭარუაშ წანა           = 2010
|მეჭედალა              = 
|აგლომერაცია            = 
|ერუანული აკოდგინალუა    = 
|ორწუმობური აკოდგინალუა =
|ეთნოქორონიმი =
|ბორჯიშ ორტყაფუ = 
|DST                     = 
|ოტელეფონე კოდი = +995 442 / {{აბრ|+7 840 22x-xx-xx|რუსული საოკუპაციე ოტელეფონე ნუმერაცია}}
|ოფოსტე ინდექსი = 384900
|ოავტომობილე კოდი = ABH
|საიტი = 
|კატეგორია ვიკიოწკარუეს = Sokhumi
|add1n= 
|add1=
}}
'''სოხუმი''' ([[აფხაზური ნინა|აფხ]] Аҟәа აყუა,[[ქორთული ნინა|ქორთ]]. სოხუმი) — [[ნოღა]] [[საქორთუო]]ს, [[აფხაზეთიშ ავტონომიური რესპუბლიკა]]შ [[ნანანოღა]], [[სოხუმიშ მუნიციპალიტეტი]]შ ადმინისტრაციული ცენტრი. იდვალუაფუ [[უჩა ზუღა]]შ ბჟაეიოლ წყარპიჯის. ნოღაშ სტატუსიქ მიაჩჷ 1848 წანას. 1991 წანაშ კონფლიქტიშახ სოხუმი [[საქორთუო]]შ ართ-ართი მაჸონაფალი ოტრანსპორტე (ოზუღე პორტი, რკინაშარაშ ვაგზალი, აეროპორტი), კულტურული დო ოკურორტე-ტურისტული ცენტრი რდჷ. 1991 წანაშ მუნაჩემეფით, ნოღას ოხორანდჷ 120 000 კოჩი, 2010 წანაშ მუნაჩემეფით — 39 100 კოჩი.

1992-93 წანეფიშ რუსეთ-საქორთუოშ ლჷმაშ გეშა ნოღაქ მიოდინუ მუში შანულობა. 1993 წანაშ ეკენიას, რუსულ ჯარქ აფხაზ სეპარატისტეფწკჷმა, თექიან [[სომეხეფი|სომეხეფწკჷმა]] დო ოორუე-კავკაციარ მოხალისეეფწკჷმა ართო ნოღა შტურმით გეჭოფუ. მოხვადჷ ეთნიკური [[ქორთუეფი]]შ დო შხვა ნაციეფიშ ეთნიკური წიმინდუაქ. თხოზინელეფი ამდღა ხოლო ელჷნა მუნეფიშ ჸუდეეფშა დორთას.

სოხუმი გეკიდილიე უთარაშო [[წყარმალუ]]ეფიშ [[გუმისთა]]შ დო [[კელასური]]შ თუდოლენი მალობეფიშ შქას დვალირ რზენ-დჷკის, ოდო თიში ობჟათე-ბჟაეიოლი ნორთი — წყარმალუეფიშ [[ბესლეთი]]შ დო კელასურიშ შქას დვალირი ინწრო ძგა რზენ-დჷკის. ნოღაშ დოხორინი იფაჩუ გა-სუკეფს, ნამუეფჷთ ზუღაპიჯიშ დჷკის ოორუე-ელახჷშე ომძღჷ. სოხუმიშ ფართობი 23,3 კმ².

== ჯოხოდვალა ==
აფხაზურო ნოღას ჯოხო Аҟәа (აყუა), ნამუთ აფხაზურო ჯოხო „წყარს“. [[ქორთული ნინა|ქორთულო]] ნოღას ჯოხო „სოხუმი,“ ვარ და „აყუ“, [[მარგალური ნინა|მარგალურო]] – „აყუჯიხა“, [[რუსული ნინა|რუსულო]] – Сухум, ვარ და Сухуми. ნოღაშ ეტიმოლგია რე სანირზო. შქა ოშწანურეფიშ ქორთული წყუეფს ნოღა მოშინაფილი რე, მუჭოთ „ცხუმი.“ მოგვიანაფილო, ოტომანეფიშ კონტროლიშ თუდო, ნოღას თურქულო ჯოხოდჷ სოხუმ-კალე. 
ინგლისურო, არძაშ უმოსო იხვარებაფუაფუ Sukhumi. Sokhumi რე შინელი უმოსო ჯვეშ წყუეფს, Encyclopædia Britannica-ს MSN Encarta-ს.

== ზოგადი ინფორმაცია ==
სოხუმი იდვალუაფუ უჩა ზუღაშ ელახ წყარპიჯის, სოდეთ რე ონიშოლი, რკინაშარაშ ნოსქვი დო მასვანჯებელი კურორტი. ნოღა ჩინებული რე მუშ წყარპიჯეფით, სანატორიუმეფით, მინერალური წყარეფით დო გვერდოტროპიკული კლიმატით. ნოღას ასქვამენს ბოტანიკური ბაღი, ნამუთ 1840 წანაშე ფუნქციონირენს. რე ართ-ართი არძაშე უმოს ჯვეში ბოტანიკური ბაღი თელი [[კავკაცია]]ს.

== ისტორია ==
ნოღაშ ისტორია იჭყაფუ ჯვ.წ.ე. მა-6 ოშწანურაშ შქა ხანეფშე, მუჟამშეთ დიხორეს თაქ [[კოლხეთიშ ომაფე|კოლხური]] ტომეფქ. ნოღა ჯვეშ ბერძნული წყუეფს მოშინაფილი რე, მუჭოთ „დიოსკურია“ (ბერძნ. Διοσκουριάς), ნამუსჷთ მიორცხუანა არგონავტეფიშ ურდუმუაშ მაკათური ნაჟირა ჯიმალეფიშ - კასტორიშ დო პოლიდევკეშ (დიოსკურეფიშ) ჯოხოს. ართგანეფიშ არზით, „დიოსკურია“ აბანობური კოლხური (ლაზ-მარგალური) ტოპონიმი რე - „დიო-/დია-“ დიდა, დიდაღორონთი, „სკური“ - წყარი, წყარმალუ, „წყარიშ დიდა, წყარმალუშ დიდაღორონთი“. ჯვეშ ქორთული წყუეფს მოშინაფილი რე, მუჭოთ „ცხომი“, „ცხუმი“. ოეგებიეთ, ეტიმოლოგიურო ცხუმი მოურს „ცხიმურშე“ (შონურო „ცხჳიმრა“, „ცხჳიმ“), ვარ და „ჩხომიშე“. „ცხუმიშე“ რე მეღებული თურქიზაფილი ფორმა „სუხუმ“ (თურქ. Suhum), ნამუქჷთ უკული ფართო გოფაჩუა ძირჷ შხვადოშხვა ნინეფს, თენეფი შქას [[ქორთული ნინა|ქორთულს]] დო [[მარგალური ნინა|მარგალურს]]. ნოღას ამდღა აფხაზურო ჯოხო აყუა (აფხ. Аҟәа), მუთ გვიანიშ მონახვამილა რე.
[[ფაილი:On quay. Sukhum.jpg|thumb|left| სოხუმიშ ონიშოლი]]
ჯვეში დო უკულიან ბჟადალ [[ევროპა|ევროპულ]] წყუეფს ნოღა მოშინაფილი რე შხვადოშხვა ჯოხოეფით: სებასტოპოლი, სავასტოპოლი, სავატოპოლი, სანატოპოლი, ფავასტა, პორტო მეგრელო, ისგაური დო შხვა, მუჭოთ ონიშოლი კოლხას დო უკული მუჭოთ [[სამარგალო]]შ ქიანას, [[საქორთუო]]ს. XVIII ოშწანურაშ [[საფრანგეთი|ფრანგული]] გეოგრაფიული გჷმოჩამეფს სოხუმი სამარგალოშ ნანანოღათ რე მოშინაფილი (ჟან ბაპტის ლუი კლუე, ნიკოლ დელაკრუა დო შხვ.).

მუშ სისქვამაშ გეშა, ოსმალეფი სოხუმს „მაჟირა სტამბოლს“ უძახჷდეს. სოხუმი აფხაზეთის ოსმალეფიშ პატჷნობაშ გიობიჯალი რდჷ. 1724 წანას ოსმალეფქ თაქიან ჯიხა ხოლო უმოსო გაბერჯეკეს დო სუხუმ-კალე (სოხუმიშ ჯიხა) ქიგიოდვეს. 1725 დო 1728 წანეფს თაქ ანტიოსმალური არყაფეფს უღუდჷ აბანი, მარა ნოღა ოსმალეფიშ ხეს სქჷდუდჷ. 1771 წანაშ არყაფაშ უკული სოხუმქ ოსმალეფშე გიჩოლჷ, მარა ჭიჭე ხანით. მალას ნოღა კინ ოსმალეფქ ქჷდეკჷნეს. XVIII ოშწანურაშე ეკონიას სოხუმი აფხაზეთიშ თარიშ რეზიდენციათ გინირთჷ. ოსმალეფიშ პატჷნობაშ ბორჯის ნოღაქ ჭკორეფით ვაჭრუაშ ართ-ართი პუნქტო გინირთჷ. 1810 წანას სოხუმი რუსეთიშ ჯარქ გოჩოლუ ოსმალეფშე. XIX ოშწანურაშ 30-ამ წანეფშე დიიჭყჷ სოხუმიშ აწოკჷნაქ. 1832 წანას გიინწყჷ ოზჷრუქ (ქორთ. საბაჟო). 1846 წანაშე სოხუმს რე ონიშოლი. 1847 წანაშე ოფიციალურო მიაჩჷ ნოღაშ სტატუსიქ.

1993 წანაშ 27 ეკენიაშე ნოღა ოკუპირაფილი აფჷ [[რუსეთი]]ს.
<center><gallery>
ფაილი:Antonio Lafreri, 1512 - 1577.jpg|ფრაგმენტი ანტონიო ლაფრერიშ (1512–1577) რუკაშე
ფაილი:Gerhard Mercator, amsterdam - Dioscuria, Georgia - 1690.jpg|გერჰარდ მერკატორი, ამსტერდამი, 1630 წ.
ფაილი:Mercator, Gerhard, 1512-1594. - 1609 - didi.jpg|გერჰარდ მერკატორი (1512–1594), 1609 წ.
ფაილი:Gastaldi-2.jpg|ჯაკომო გასტალდი (1500–1566). ფრაგმენტი
ფაილი:Visscher, Nicolaes, 1649-1702., 1690, amsterdam.jpg|ნიკოლას ვისხერი, 1690, ამსტერდამი. ფრაგმენტი
ფაილი:Hondius, Hendrik, 1597-1651, - 1636.jpg|ჰენდრიკ ჰონდიუსი, 1636. ფრაგმენტი
ფაილი:Gastaldi.jpg|ჯაკომო გასტალდი (1500–1566). ფრაგმენტი
ფაილი:Greene, Robert. - 1686.jpg|რობერტ გრინი, 1686. ფრაგმენტი
ფაილი:Jean Baptiste Louis Clouet, 1729-1790 - 1787 - fragmenti.jpg|ჟან ბაპტის ლუი კლუე, ფრაგმენტი „Géographie Moderne“-შე, პარიზი, 1787.
ფაილი:Jean Baptiste Louis Clouet, 1729-1790, «Géographie Moderne».jpg|ჟან ბაპტის ლუი კლუე, ნაჭყვედი ტექსტიშე. პარიზი, 1787.
ფაილი:Speed, John, 1552-1629 , LONDON - 1676 - Thomas Bassett & Richard Chiswell.jpg|ჯონ სპიდი, ლონდონი, 1676. ფრაგმენტი
ფაილი:Sukhumi - Porto Mengrelo (Georgia).jpg|F. Élie de la Primaudaie, 1848
ფაილი:The new encyclopaedia or Universal Dictionary of arts and sciences. vol. XIX. London, 1807.jpg|The new encyclopaedia or Universal Dictionary of arts and sciences. ტომი XIX. ლონდონი, 1807. ფრაგმენტი
ფაილი:Dictionaire geographique portatif ou description des royaumes, republiques, villes, eveches, duches, comtes, marquisats, ports, et fortresses des quatre parties du monde. Paris, 1806, by Laurent Eschard.jpg|Dictionaire geographique portatif ou description des royaumes, republiques, villes, eveches, duches, comtes, marquisats, ports, et fortresses des quatre parties du monde. Laurent Eschard, Paris, 1806.
ფაილი:Geographie Moderne, tome second, Nicolle de la Croix, Paris.jpg|Geographie Moderne, tome second, Nicolle de la Croix, Paris.
ფაილი:სოლერი.JPG|გილერმო სოლერიშ პორტოლანიშ ფრაგმენტი (1385 წ.). ჭითა ფონს გჷმოსილი ხეთ მეწურაფილიე დადიანიშ სოხუმი (სევასტოპოლი) – დადიანიშ ოთარეშ ნანანოღა. პორტოლანი თხილერიე პარიზიშ ნაციონალურ ბიბლიოთეკას
</gallery></center>

== ოქინაფუეფი ==
[[ბაგრატიონეფი]]შ ფარანიშ (XI ო.) აკნაცჷმეფი, ბოტანიკური ბაღი, [[სტალაქტიტური ფოქვი|სტალაქტიტური ფოქვეფი]] ოფუტე შრომაწკჷმა, უნიკალური ფერმა-ლაბორატორია — [[პრიმატორიუმი]]. სოხუმს რე [[ცხუმ-აფხაზეთიშ ეპარქია]]შ კათედრა დო რეზიდენცია.

== ფოტოგალერეა ==
<center>
<gallery>
ფაილი:Building of the City Council.jpg|სოხუმიშ მერია
ფაილი:Beslet bridge.JPG|თამარიშ ხინჯი
ფაილი:Suchumi.jpg|სოხუმი სატელიტშე
ფაილი:Gamba - view of sukhumi fortress.JPG|სუხუმ-კალე, ჯიხა XIX ოშწანურაშ დაჭყაფუს
ფაილი:Pravit.JPG|აფხაზეთიშ თარობაშ ნოდგჷმი
|სოხუმიშ დრამ. თეატრი
</gallery>
</center>

== რესურსეფი ინტერნეტის ==
* [http://shavi-zgva.piczo.com/?cr=6 ვაოფიციალური საიტი]
* [https://amindi.info/location/611847/სოხუმი.საქ ტაროზი სოხუმს] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210414104430/https://amindi.info/location/611847/%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%AE%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98.%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5 |date=2021-04-14 }}
* [https://amindi.info/info/live-kamerebi ვებ-კამერა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210312215111/https://amindi.info/info/live-kamerebi |date=2021-03-12 }}

{{საქორთუოშ ნოღეფი}}

[[კატეგორია:სოხუმი]]
[[კატეგორია:აფხაზეთი]]
[[კატეგორია:აფხაზეთიშ ავტონომიური რესპუბლიკაშ ნოღეფი]]
[[კატეგორია:საქორთუოშ ნოღეფი]]
[[კატეგორია:უჩაზუღაპიჯიშ ნოღეფი]]